تکرار فاجعه مرگ پرندگان در میانکاله

شهاب‌الدین منتظمی- مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات‌وحش

بیش از 2هزار بال پرنده تا عصر دیروز (شنبه) در تالاب میانکاله به‌دلیل بوتولیسم تلف شدند و پیش‌بینی می‌شود درصورت تداوم شرایط آب‌وهوایی، حجم تلفات تا 15اسفندماه که پرندگان مهاجر میانکاله را ترک کنند، ادامه خواهد داشت. مرگ پرندگان مهاجر در تالاب میانکاله به‌دلیل مسمومیت ناشی از بوتولیسم با مرگ بیش از 40هزار پرنده که سال گذشته در همین تالاب به‌دلیل سم بوتولیسم رخ داد، همزمان شده و هردو در بهمن‌ماه اتفاق افتاده است. هفته گذشته تلفات پرندگان مهاجر میانکاله به‌دلیل مسمومیت ناشی از بوتولیسم آغاز شد و گمان اولیه آن بود که پرندگان به‌دلیل ابتلا به آنفلوآنزای فوق حاد یا بیماری نیوکاسل تلف شده‌اند. اما هیچ‌یک از این حدسیات درست نبود و با اقدام سریع اداره دامپزشکی استان مازندران در نمونه‌برداری از لاشه‌ها مشخص شد مرگ پرندگان میانکاله بر اثر انتشار بوتولیسم صورت گرفته است. بدین‌ترتیب فرضیه انتشار بیماری با منشأ فرامرزی منتفی شد و ارزیابی‌ها و گزارش اولیه‌ سازمان دامپزشکی کشور مشخص کرد که بوتولیسم باز هم بلای جان پرندگان میانکاله شده است. سال گذشته برخی حدسیات غیرعلمی در مورد مرگ پرندگان مهاجر مطرح شد که دلیل تلفات گسترده پرندگان را مسموم‌کردن آب توسط شکارچیان عنوان می‌کردند، درحالی‌که همان سال هم دلیل اصلی مرگ پرندگان میانکاله بوتولیسم بود. چون همان سال هم درست مانند امسال برخی گونه‌های خاص کنارآبزی تلف شدند. امسال نیز همان فاجعه تکرار شد. ایجاد سم بوتولیسم شرایط خاصی را می‌طلبد که متأسفانه عوامل بسیاری دست به‌دست هم داده و زمینه ایجاد آن‌را در تالاب میانکاله فراهم کرده‌اند. اصلی‌ترین مشکل تالاب میانکاله کاهش سطح آب و کم‌شدن میزان آب تالاب است. گرم‌شدن ناگهانی هوا و تلاطم‌‌های ایجاد شده در تالاب به همراه اکسیژن‌گیری آب نیز شرایط را برای رشد جلبک‌ها و میکروارگانیسم‌هایی که کنار جلبک‌‌ها زیست می‌کنند فراهم کرد تا باکتری خاص ایجاد مسمومیت بوتولیسم در تالاب میانکاله ایجاد ‌شود و این‌بار هم پرنده‌های کنارآبزی که از عمق 15سانتی‌متری تالاب تغذیه می‌کنند، مسموم و تلف شوند. بی‌تردید یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد بوتولیسم در تالاب میانکاله نرساندن حقابه تالاب است. معضلی که ریشه‌ای نزدیک به 2دهه دارد. توسعه کشاورزی و توسعه صنعت، ورود فاضلاب و افزایش میزان کشت که منجر به افزایش مصرف کودهای شیمیایی و ورود آلاینده‌های آلی به تالاب میانکاله شده است، عامل اصلی ایجاد بوتولیسم و مرگ دسته‌جمعی پرندگان در میانکاله است. بدین‌ترتیب پایان بخشیدن به مرگ‌ومیر پرندگان در میانکاله، نیازمند عزم ملی و همکاری تمامی دستگاه‌ها و مردم برای احیای تالاب است. از آنجا که در طبیعت، آسیب‌دیدن هر گونه منجر به خسارت‌دیدن اکوسیستم‌ها خواهد شد، در تالاب میانکاله نیز از آنجا که یک جمعیت زیاد در حال از دست رفتن است، خسارت زیادی به اکوسیستم تالابی وارد می‌آورد که نمی‌توان آن‌را تبدیل به ریال کرد و ارزیابی مالی مشخصی برایش قائل بود.