نقد و نظر/ شوخی هولناک کارگردان شوکران

سعید مروتی- روزنامه‌نگار

  بهروز افخمی مثل راننده‌ای شده که در لاین مخالف اتوبان می‌راند و معتقد است بقیه در حال طی‌کردن مسیر اشتباه هستند. راندن در خلاف جهت، آن‌هم با سرعت مرگبار، خیلی زود توجه همه را به‌خود جلب می‌کند. حالا و در آستانه یکسالگی بحرانی که کرونا در سراسر جهان به راه انداخته، بهروز افخمی بدون ماسک مقابل دوربین نشسته و مصاحبه کرده؛ مصاحبه‌ای که تا دلتان بخواهد در فضای مجازی چرخیده است. به اعتقاد افخمی، کرونا یک برنامه جهانی وحشت بوده که احتمالا با اهداف سیاسی توسط آمریکا و انگلیس طراحی شده است. (حالا اینکه کرونا از چین بیرون آمده و سراسر جهان را آلوده کرده و به آمریکا و انگلیس هم لطمات فراوانی زده هم اهمیتی ندارد). این همه خسارت و جان‌باختن انسان‌ها همه توطئه‌ای طراحی‌شده از سوی آمریکا و انگلیس بوده و ما هم بی‌خود و بی‌جهت کاسه داغ‌تر از ‌آش شده‌ایم. ماسک‌زدن و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی هم بخشی از برنامه جهانی وحشت است که قدرت‌های بزرگ طراحی کرده‌اند. باید بی‌خیال همه‌‌چیز شویم و راحت و سبکبال به زندگی عادی‌مان مثل دوران قبل از کرونا ادامه دهیم. حرف‌های غیرقابل نقد افخمی مثل فیلم‌های غیرقابل نقد است. این میزان «کول»‌بودن و جدی‌نگرفتن همه‌‌چیز، این میزان توهم توطئه درباره بحرانی که کل دنیا را تحت‌تأثیر قرار داده و این میزان حرف شاذ زدن، جایی برای نقد جدی باقی نمی‌گذارد. البته افخمی قبلا هم مشابه این حرف‌ها را زده بود و ظاهرا به‌گفته‌هایش ایمان دارد. موضوع چیست؟ ما را سر کار گذاشته؟ قصد جلب توجه و دیده‌شدن دارد؟ نمی‌توان با قاطعیت به این پرسش‌ها پاسخ داد. به‌خصوص اگر بدانیم گوینده این حرف‌ها یکی از باهوش‌ترین فیلمسازان بعد از انقلاب است. صاحب آن هوش درخشان، در روزگار جوانی به جنگ خرافه‌های روشنفکری می‌رفت و حرف‌های جالب‌توجهی هم می‌زد. یکی از نخستین فیلمسازانی بود که پس از انقلاب مرز میان فیلم هنری و فیلم تجارتی را برداشت و قبح ستایش از سینمای آمریکا را شکست. بهروز افخمی در دهه70 فیلمساز خوبی بود که بیشترین و بهترین بهره را از حضور نعمت حقیقی گرفت و فیلم‌های خوبی هم ساخت؛ «عروس»، «جهان پهلوان تختی» و «شوکران». نماینده مجلس ششم که در تنها نطق پیش از دستورش جوری خارج از قاعده (با معیارهای 20سال پیش) حرف زد که صدای نمایندگان اصلاح‌طلب را هم درآورد. در حوزه سیاست و هنر افخمی خیلی وقت‌ها مواضع غیرمتعارف گرفته ولی این‌بار درباره موضوعی حرف زده که مستقیما با جان انسان‌ها سر و کار دارد. کرونا شوخی‌بردار نیست و با نظریه‌های برخاسته از توهم توطئه نمی‌شود با آن مقابله کرد. این دیگر میدان سیاست نیست که بشود فاصله میان جبهه مشارکت با جبهه پایداری را به سهولت طی کرد و آب هم از آب تکان نخورد. این دعوت عام به‌خودکشی است؛ دهن‌کجی به تخصص و خود را مرکز عالم پنداشتن.
  بهروز افخمی 20سال است فیلم خوب نساخته ولی در این 2دهه فقط درباره فیلم‌های خوب دهه هفتادش نوشته‌ام. هیچ‌وقت پیشقدم نوشتن درباره فیلم‌های ضعیفی که بعد از فیلم درخشان شوکران ساخته، نشدم. و راستش سلیقه سینمایی‌اش همچنان برایم مطلوب است. ازجمله فیلمسازانی است که محضرش گرم و لذتبخش است. همه مواضع غریب و تغییر جهت‌های سیاسی و رفت‌وآمدهایش میان جناح‌ها و همسویی‌اش با قدرت و کنار آمدنش با رادیکال‌ها و... را به‌خاطر‌ روزگاری که فیلم‌های خوبی می‌ساخت، و کاراکتر آرتیستیک جالب‌توجهش، بخشیدیم و با آن کنار آمدیم. این یکی اما شوخی هولناکی است. این میزان «حسن عباسی‌وار» حرف‌زدن و این میزان بی‌مسئولیتی و ایستادگی مقابل عقلانیت، قابل درک نیست. نمی‌توانم بپذیرم که افخمی این حرف‌ها را برای جلب‌توجه می‌زند. او همین الان هم تریبون زیاد دارد و اساسا نیازی به این حرف‌های عجیب نیست.
  افخمی به‌گفته خودش در حال ساخت یک‌سریال است. نمی‌دانیم سر صحنه سریالی که کارگردانش ‌نه‌تنها به ماسک‌زدن اعتقادی ندارد بلکه کل ماجرا را حاصل توطئه آمریکا و انگلیس می‌داند، چه رخ می‌دهد. کاش می‌توانستیم با حرف‌های افخمی کنار بیاییم. کاش قدرت متقاعد‌کردن‌مان را داشت؛ حیف که نمی‌توانیم و نمی‌شود. امیدواریم برای عوامل سریال تازه افخمی اتفاق‌های تلخی نیفتد و رسانه‌ها هم هر حرف نامربوط چهره‌های مشهور را در حوزه‌هایی که در آنها فاقد تخصص و دانش هستند، منتشر نکنند. امیدواریم هیچ‌کس شوخی هولناک کارگردان شوکران را جدی نگیرد. راندن در خلاف جهت اتوبان فقط جان راننده خطاکار را به خطر نمی‌اندازد، بقیه هم جانشان در خطر است.