تجربه‌ای نو با «پهنه امن خانگی»

علی نوذرپور ـ پژوهشگر مدیریت شهری

امروزه «پهنه امن خانگی» با هدف کاهش سرعت اتومبیل و ایجاد فضای مناسب برای پیاده روی، دوچرخه سواری، تعاملات اجتماعی وشکل دهی فضای سبز مناسب، در دستور کار برنامه‌ریزان شهرها در دنیا قرار گرفته است.
محدوده‌ای مناسب برای اجرای پهنه امن خانگی است که بافت اصلی محدوده آن، مسکونی و حداکثر تعداد طبقات روی پیلوت 3طبقه باشد. خیابانی که برای اجرای طرح درنظر گرفته می‌شود نباید معابر اصلی به شمار رود تا حجم تردد محدوده اندک و تنها برای دسترسی به واحدهای مسکونی باشد. از طرف دیگر محدوده مورد نظر باید فاقد کاربری‌های تجاری نیازمند بارگیری و باراندازی باشد و پارکینگ‌های مورد نیاز مسکونی حتی الامکان باید در داخل منازل تامین شود. وجود کاربری‌های سازگار مانند فضاهای آموزشی و پارک‌ها و امکان ایجاد پیاده‌روهای عریض به همراه فضای سبز و فضای تفریحی، مزیت محسوب می‌شود. در پهنه امن خانگی حداکثر سرعت وسایل نقلیه باید در حدود سرعت پیاده بین 15تا 20کیلومتر در ساعت و طول خیابان‌ها نیز نسبتاً کوتاه باشد. ورودی و خروجی یک پهنه خانگی با علایم ترافیکی مشخص می‌شود؛ این علامت‌ها به‌صورت پیغام‌های کوتاه به رانندگان هشدار می‌دهند که وارد نوع خاصی از خیابان شده‌اند.
ایجاد پهنه امن خانگی در محله‌ها باعث کاهش سرعت قابل ملاحظه ترافیک، افزایش فرصت‌هایی برای فعالیت و بازی بچه‌ها، افزایش نظارت و امنیت و ایمنی در منطقه مسکونی و تشویق افراد به پیاده روی و دوچرخه‌سواری می‌شود. می‌توان با اجرای پهنه امن خانگی کوچه و خیابان‌ها به‌عنوان حیاط دوم خانه عمل می‌کنند. خیابان‌هایی که از گفت‌وگو در آن لذت برده و از هم صحبتی با همسایگان تا پاسی از شب استفاده کنیم و با افزایش ارتباط اجتماعی و حضور مردم در خیابان‌ها شاهد کاهش بزه در محل باشیم.
در گذشته یکی از طرح‌هایی که از بدو پذیرش مسئولیت شهرداری منطقه22 در دستور کار قرار دادم اجرای طرح پهنه امن خانگی بود. موضوع در کمیسیون طراحی شهری منطقه مورد بررسی قرار گرفت و نهایتا مطالعه‌ای در این خصوص تعریف و به مشاور واگذار شد. برای انتخاب محل اجرا چند مکان مناسب مدنظر قرار گرفت و پس از بررسی و ارزیابی «محله هوانیروز» انتخاب شد. بررسی تجارب کشورهای دیگر موارد مشترکی مانند کم عرض بودن مسیر سواره، درختان و مکان‌های نشستن و فضاهایی کوچک بازی برای کودکان را نشان می‌داد که در اجرای پهنه امن خانگی در خیابان گلناز 2محله هوانیروز از آنان بهره‌برداری شد. این طرح در ادامه اجرای «خیابان محلی برای زندگی» در دستور کار قرار گرفت. در این طرح یک روز بعد از ظهر- خیابان نسبتاً عریض و کم ترافیکی انتخاب   و با مشارکت سرای محله از خانواده‌ها دعوت می‌شد به همراه کودکان خود در خیابان حاضر شوند. کودکان بازی‌ و تفریح کنند  و خانواده‌ها هم برای ساعاتی  در کنار هم باشند. بیش از 60 برنامه در منطقه اجرا شد و با توجه به نتایج مثبت آن اجرای دائمی طرح در دستور کار قرار گرفت.
در پهنه خانگی، پیاده رو و سواره رو در یک سطح ایجاد شده و این امر تردد افراد کم توان جسمی و معلول را تسهیل می‌کند. برای تفکیک سواره و پیاده از یکدیگر از کفپوش‌های جداکننده با جنس و رنگ متفاوت استفاده و حدفاصل دیوار منازل تا خط دوچرخه، به عابرین پیاده اختصاص داده شده است. این عرض در طول خیابان گلناز2 متغیر است و در هیچ مقطعی کمتر از 2متر نیست. مسیر دوچرخه یکطرفه با عرض یک و نیم متر و به‌صورت یک لوپ در خیابان طراحی شده است. فضاهای ویژه بازی کودکان، سایبان، نیمکت و میز بازی شطرنج، در پهنه امن خانگی لحاظ شده است. همه اینها با مشارکت کارگروهی متشکل از شورایاری محله، مدیریت سرای محله، نماینده ساکنان پهنه امن خانگی و کارشناسان حوزه حمل‌ونقل شهرداری منطقه انجام شده است و این تجربه می‌تواند با بررسی و ارزیابی در سایر محله‌های شهر تهران تکرار شود.