مرگ تدریجی تاریخ در شهر یئری

سید مهدی حسینی| اردبیل- خبرنگار:

مــحوطـه‌های باستانی، علاوه بر اینکه در توسعه گردشگری مناطق تاثیرگذارند، بخشی از هویت آنها نیز به شمار می‌آیند بنابراین باید در حفظ و نگهداری آنها کوشید.
محوطه باستانی شهری یئری در 25 کیلومتری مشگین‌شهر و بالادست روستای پیرازمیان قرار دارد و در سال 1978 میلادی از سوی چارلز برنی، باستان‌شناس معروف اهل منچستر انگلیس، شناسایی و به دنیا معرفی شد.


نگرانی دوستداران میراث فرهنگی

این محوطه باستانی که قدمت 8 هزار ساله دارد، در طول سال‌های اخیر به دست عوامل طبیعی و غیرطبیعی تخریب و سبب نگرانی دوستداران میراث فرهنگی شده است تا جایی که تشکیل زنجیره انسانی در کنار این محوطه باستانی در چند روز اخیر انعکاس زیادی در رسانه‌ها برپا کرد.جلال پورصادق، ساکن مشگین‌شهر، در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: این محوطه در سالیان گذشته شکل و شمایل خوبی داشت و گردشگران در سفر به مشگین‌شهر از دیدن آن لذت می‌بردند، اما اکنون هر بیننده‌ای از تخریب این سنگ‌افراشته‌ها ناراحت و متاسف است.

علی خیاوی، دیگر مشگین‌شهری نیز از بین رفتن این محوطه تاریخی را زیانی جبران‌ناپذیر برای تاریخ و گردشگری این شهر می‌داند و از مسئولان می‌خواهد با استفاده از راهکارهای مناسب به فکر نجات شهر یئری باشند تا بیش از این شاهد تخریب این اثر تاریخی نباشیم. یکی از گردشگران هنگام بازدید از شهر یئری اظهار می‌کند: 2 سال پیش هم به این محوطه تاریخی آمده‌ بودیم اما امسال با دیدن وضعیت سنگ‌افراشته‌ها متعجب شدیم چون بسیار تغییر کرده‌اند. حکاکی‌های چهره سنگ‌افراشته‌ها دچار فرسودگی شده‌اند.


ایجاد سایت‌موزه

مدیرکل میراث‌ فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با بیان اینکه ما نیز نگران تخریب آثار تاریخی هستیم، می‌گوید: سوله‌ای به صورت موقت ساخته می‌شود تا سنگ‌های باستانی منطقه پیرازمیان حفاظت شوند.
کریم حاجی‌زاده با اشاره به مواجه شدن دولت با کمبود منابع مالی ادامه می‌دهد: صرفا هزینه مرمت و نگهداری اضطراری برای این سنگ‌افراشته‌ها تامین می‌شود اما باید در آینده برای تبدیل پیرازمیان به سایت‌موزه اقدامات مورد نیاز انجام شود. تاکنون نیز، با وجود محدودیت‌های مالی، نگهداری از این منطقه باستانی با همه‌ توان انجام شده است.

وی با بیان اینکه نهایت آسیبی که به شهر یئری وارد شده حتی 40 درصد هم نیست و نه تنها در این منطقه که در هیچ کجای استان آثار تاریخی در آستانه نابودی نداریم، می‌گوید: سازه شهر یئری طراحی شده و در صورت تایید شورای میراث فرهنگی و تامین 15 میلیارد ریال اعتبار، اجرا می‌شود. برای ساماندهی شهر یئری از سال 85 تاکنون 3 میلیارد و 600 میلیون ریال اختصاص یافته است.


خروج از وضعیت نابسامان کنونی

مدیرکل میراث‌ فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل ادامه می‌دهد: دستیابی به شرایط کاملا مطلوب در حفاظت از آثار تاریخی سخت است، اما باید تلاش کنیم که از وضعیت نابسامان کنونی خارج شویم. ولی ملکی، نماینده مردم مشگین‌شهر در مجلس شورای اسلامی نیز می‌گوید: با احیا و توسعه محوطه باستانی شهر یئری صنعت گردشگری منطقه رونق می‌گیرد. براساس قول مساعد مسئولان کشوری و استانی به زودی شاهد آغاز عملیات اجرایی در بنای تاریخی کهنه‌قلعه و محوطه باستانی شهر یئری خواهیم بود.


قدمت شهر یئری

محوطه باستانی شهر یئری با وسعت 400 هکتار از مهم‌ترین مناطق باستانی ایران به شمار می‌رود و از 3 قسمت معبد، قلعه و قوشاتپه تشکیل شده است. قدمت این محوطه، براساس مستندات باستانی، به دوران نوسنگی می‌رسد و تا دوران آهن به صورت مستمر محل سکونت بشر بوده است.
تپه پایین‌دست این محوطه که با نام قوشاتپه شناخته می‌شود، لایه‌های کالکولیتیک و 7 هزار سال قدمت دارد. محوطه سنگ‌افراشته‌ها که به محدوده نیایش معروف است نیز متعلق به اواخر عصر برنز و اوایل عصر آهن است.

سنگ‌افراشته‌های این محوطه باستانی در سال 84 بدون تدبیر در مورد نحوه محافظت از آنها از خاک بیرون کشیده شدند و در معرض هوا قرار گرفته و دچار هوازدگی شدند. در این مدت طرح بسیار غیراصولی و ابتدایی نصب داربست‌های فلزی با سایه‌بان ایرانیت برای محاظفت از این سنگ‌افراشته‌ها به اجرا درآمد. اما فروریختن داربست‌ها بر اثر وزش باد سبب شکستن برخی سنگ‌افراشته‌ها شد و همچنان تاریخ در این منطقه ایستاده در انتظار مرگ است.