فروش امتیاز ثبت سفارش موز را گران کرد

فرخنده رفائی ـ خبرنگار

قیمت موز برای سومین بار در طول سال‌جاری حاشیه‌ساز شده است. در میوه فروشی‌های سطح شهر تهران قیمت هر کیلوگرم موز به 55تا 60هزار تومان رسیده، نرخنامه سازمان میادین میوه و تره بار شهر تهران قیمت هر کیلو موز را همچنان 22هزار تومان نشان می‌دهد، اما در بیشتر میادین میوه و تره بار به‌دلیل قیمت بسیار بالا، اصلا موزی عرضه نمی‌شود و اگر باشد هم قیمتش کمتر از 45هزار تومان نیست. در شهرستان‌ها وضع از تهران هم بدتر است. رئیس میدان مرکزی میوه و تره بار مازندران از قیمت 65تا 70هزار تومانی موز در بازارهای این استان و افزایش 10هزار تومانی قیمت این میوه در میادین میوه و تره بار این استان تنها در فاصله یک روز خبر داده است. میوه فروشی‌های مناطق مختلف تهران از کاهش چشمگیر خرید موز می‌گویند و سینی‌های نیمه خالی در بسیاری از مغازه‌ها با چند موز که رنگشان به تیرگی می‌زند حکایت از این دارد که کاهش تقاضا انگیزه‌ای برای پرکردن این سینی‌ها باقی نگذاشته است.

داستان تکراری موز
موز، امسال را با قیمت 15تا 20هزار تومان آغاز کرد اما در فاصله سه‌ماه به 40هزار تومان رسید. افت بسیار شدید تقاضا به‌علت تعطیلی رستوران‌ها و سالن‌های پذیرایی و در کنار آن تنوع میوه‌های تابستانی باعث شد نخستین بحران موز طی امسال خیلی دنباله دار نشود و زود فروکش کند، اما آذرماه و به‌دنبال افزایش قیمت موز در میوه فروشی‌ها به 45هزار تومان، بحران دوباره آغاز شد. مسئولان صنفی مشکلات بر سر راه واردات این میوه را عامل گرانی دانستند و برای نخستین بار علاوه بر داستان ممنوعیت ثبت سفارش واردات، قرار داشتن انحصار واردات موز در دست چند واردکننده خاص مطرح شد. مسئولان دولتی اما در این زمینه سکوت کردند و تا این لحظه نیز که در آستانه عید، شاهد سومین بحران قیمت موز هستیم هیچ‌یک از مسئولان دولتی و تصمیم‌گیران حوزه واردات و صادرات در این زمینه اظهارنظری نکرده‌اند.

ممنوعیت واردات 
ثبت سفارش واردات موز به‌دلیل قرار گرفتن این میوه در گروه هفتم اولویت‌های کالایی ممنوع شده است. این ممنوعیت در حالی است که 4میوه موز، نارگیل، انبه و آناناس از قانون ممنوعیت واردات میوه که از سال 90به‌منظور حمایت از تولید داخلی، به اجرا در آمد، مستثنی شده‌اند و وارداتشان به کشور طی سال‌های اخیر آزاد بوده است. کمبود منابع ارزی به‌دلیل مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی سیاست‌ها و اولویت‌های تجاری را از سال گذشته تغییر داد و به‌ویژه از ابتدای امسال به‌منظور صرفه جویی ارزی، بسیاری از کالاهایی که تولید داخلی نداشته‌اند نیز از فهرست مجاز واردات حذف شده‌اند. «واردات موز» در ازای «صادرات سیب» سازوکاری است که با توجه به تولید بسیار کم این محصول در داخل کشور مدتی است برای تامین نیاز بازار مورد استفاده قرار گرفته است. راهکاری که به‌نظر می‌رسد در تامین بازار یا دست‌کم در کنترل بازار موفق نبوده است.

قیمت‌های نجومی
آمارها نشان‌ می‌دهد با وجود ممنوعیت ثبت سفارش موز از اردیبهشت امسال، تاکنون ۳۰۸ هزار و ۹۷۰ تن موز وارد کشور شده که تقریبا به اندازه کل واردات سال 97و ۹۸ بوده است. این حجم از واردات نشان می‌دهد بازار به لحاظ تامین کالا نباید با کمبود مواجه باشد و طبق مشاهدات صورت‌گرفته مشکل اصلی نه کمبود، بلکه قیمت آن است. براساس آمارهای گمرک ایران، هرکیلو موز با هزینه‌ای کمتر از ۷۰ سنت وارد ایران می‌شود. با درنظر گرفتن نرخ کنونی دلار در بازار که حدود ۲۳ هزار تومان است، هر کیلو موز وارداتی نزدیک به ۱۶ هزار تومان برای واردکننده تمام می‌شود که با محاسبه سود 20تا 30درصدی عوامل توزیع، قیمت برای مصرف‌کننده نهایی نباید از 30هزار تومان بالاتر باشد. این درحالی است که قیمت موز در میدان مرکزی میوه و تره بار در حدود 1.5برابر این قیمت است و در مغازه‌ها نزدیک به 3 برابر.

قیمت موز از 60هزار تومان هم بیشتر می‌شود
رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی میوه و تره بار تهران در گفت‌وگو با همشهری از قیمت 45هزار تومانی موز در میدان مرکزی می‌گوید و هشدار می‌دهد که اگر ثبت سفارش واردات آزاد نشود، قیمت از 60هزار تومان هم فراتر خواهد رفت. مصطفی دارایی نژاد با اشاره به صادر نشدن مجوز ثبت سفارش واردات موز از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گوید: در جلساتی که یک‌ماه پیش برای حل مشکل واردات موز برگزار شد مسئولان برای رفع ممنوعیت ثبت سفارش واردات قول همکاری دادند، اما هیچ کاری در این زمینه انجام نشد و به همین دلیل نه‌تنها محموله 3هزارتنی موز که یک‌ماه پیش در حال ورود به بنادر کشور بود سر از ترکیه درآورد، بلکه هم‌اکنون بین  75تا 100کانتینر موز نیز به‌دلیل نداشتن مجوز واردات پشت مرز بازرگان معطل و سرگردان مانده‌اند.

انحصار واردات را بردارید
تفاوت قیمت واردات تا قیمت مصرف‌کننده نشان می‌دهد یک جای زنجیره توزیع دچار اشکال است. هم‌اکنون قیمت موز مرغوب اکوادور و فیلیپین در میدان مرکزی تره‌بار تهران 45هزار تومان و قیمت موز هندی بین 38تا 40هزار تومان است. میانگین قیمت 42.5هزار تومانی موز در میدان مرکزی در حالی است که واردات هرکیلو موز برای واردکننده در حدود 16هزار تومان هزینه دربر داشته و با محاسبه تمام هزینه‌های فراوری، انبارداری، حمل و کارگر از 25هزار تومان برای هرکیلوگرم بیشتر نمی‌شود. در چنین شرایطی قیمت هر کیلو موز در میدان مرکزی نباید از 30هزار تومان فراتر برود. پس این اختلاف 15هزار تومانی از کجا ناشی می‌شود؟ 
رئیس اتحادیه بارفروشان میدان مرکزی میوه و تره بار تهران انحصار در واردات را عامل این اختلاف قیمت می‌داند و با اشاره به اینکه 3‌ماه قبل افزایش قیمت موز را پیش‌بینی کردیم و درباره آن به مسئولان هشدار دادیم، می‌گوید: دولت باید یا واردات موز را برای همه ممنوع و یا مجوز واردات را برای همه صادر کند چراکه نتیجه واردات انحصاری برای 4یا 5نفر چیزی جز شرایط موجود نخواهد بود. به‌گفته دارایی نژاد، هم‌اکنون تعداد معدودی مجوز واردات دارند که این واردکنندگان انحصاری، امتیاز ثبت سفارش خود را می‌فروشند و همین عامل، قیمت موز را تا این حد افزایش داده است. او همچنین سازوکار واردات موز به جای صادرات سیب را نیز ناکارآمد می‌داند و می‌افزاید: ما 70تا 80قلم میوه و سبزیجات داریم که در ازای صادرات مازاد آنها می‌توانیم موز وارد کشور کنیم، اما تمرکز روی سیب، باعث شده قیمت این محصول نیز افزایش داشته باشد. به‌گفته این مسئول صنفی، اگر ثبت سفارش برای عموم آزاد شود قیمت موز به 20هزار تومان می‌رسد، اما اگر واردات با همین روال کنونی ادامه یابد قیمت این محصول در بازار از قیمت کنونی نیز بیشتر خواهد شد.

 مکث
اعداد و ارقام موز

سالانه 570هزار تن موز در ایران مصرف می‌شود که با توجه به میزان بسیار کم تولید داخل بیشتر تقاضای بازار در حدود 450هزار تن، از طریق واردات از کشورهایی مثل اکوادور، فیلیپین و هند تامین می‌شود. تولید موز در ایران البته در سال‌های اخیر رشد داشته، اما در بهترین شرایط اکنون به 120هزار تن رسیده است. موز در 5 استان کشور شامل سیستان و بلوچستان، هرمزگان، جنوب استان کرمان، فارس و بوشهر در حال کشت است که ۹۸ درصد تولید این محصول با سطح زیرکشت  4هزار و ۸۳۵ هکتار مربوط به استان سیستان و بلوچستان است.