مکان‌های خاص تهران که چشم کارگردانان تلویزیون و سینما را گرفته‌اند
این لوکیشن‌های دوست‌داشتنی
عیسی محمدی:
وقتی فیلم یا سریالی ساخته می‌شود، طبیعی است که باید لوکیشنی هم داشته باشد و در مکانی اتفاق بیفتد. حالا اهل سینما این لوکیشن‌ها را از ابتدا می‌سازند یا از ماکت‌هایی به‌صورت پس‌زمینه استفاده می‌کنند یا... بله درست حدس زده‌اید؛ یا سراغ مکان‌ها و فضاهای آماده می‌روند. این فضاهای آماده، یا خانه‌ای تاریخی و معروف است یا خانه و بنایی با شرایط خاص. به همین دلیل است که در فیلم‌ها و سریال‌ها لوکیشن‌های واقعی و متنوعی را می‌بینیم که یا به‌طور مستقیم مورد استفاده قرار می‌گیرند یا با کمی بازسازی، قابلیت استفاده می‌یابند. بحث‌هایی که درباره یکی از لوکیشن‌های سریال پایتخت5 مطرح شد بهانه‌ای به دست‌مان داد تا بار دیگر سراغ لوکیشن‌های معروف فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی برویم؛ مکان‌ها و بناهایی خاص که اهل سینما را از هزینه‌های ساخت آنها معاف کرده‌اند و بعدی واقعی‌تر به این مجموعه‌ها بخشیده‌اند.
لوکیشن پایتخت5
شهرری
فعلا که داغ‌ترین لوکیشن مربوط به این سریال است البته بیشتر لوکیشن‌های این سریال در شمال کشور و نیز ترکیه بودند ولی صحنه‌های درگیری نهایی آن در کارخانه سیمان شهرری فیلمبرداری شده‌اند. این کارخانه، در پایان دهه اول قرن معاصر توسط آلمان‌ها ساخته شده است. در اواخر دهه60 هم تعطیل شد. البته در گذشته بخشی از آن کارگاه بتن‌سازی بوده و بخش‌هایی دیگر به تعمیرگاه ماشین‌های سنگین و... تبدیل شده بود. روزگاری هم کارتن‌خواب‌ها در آن جولان می‌دادند. تیراندازی‌های صورت‌گرفته و نیز خراب کردن دیوار با دیلم و مواردی شبیه به این، باعث شد شایعه تخریب این بنای ارزشمند و تاریخی سر زبان‌ها بیفتد و یکی از حواشی سریال پایتخت5 و تلویزیون را به‌خود اختصاص دهد البته پیش از این نیز مجموعه‌ها و برنامه‌های زیادی در این محوطه ساخته شده بودند. جالب این است که این کارخانه در ابتدای دهه80 با نام ساختمان صفاییه شناخته می‌شد و کلاس درس دانشجویان بود؛ چراکه ساختمان‌های اداری آن را دانشگاه آزاد شهرری در اختیار گرفته بود.
لوکیشن سریال پدرسالار
محله امامزاده یحیی(ع)
ســـریــال پدرسالار یک‌جورهایی روایت عبور ایرانی‌ها از سنت به یک نوع دیگری از زندگی بود؛ به همین دلیل هم در یادها ماند. بازی‌های ماندگار محمدعلی کشاورز و حمیده خیرآبادی، پدر و مادر یک‌خانواده بزرگ به این زودی‌ها فراموش نمی‌شود. خانه پدرسالار یک خانه بزرگ با حوضی در میانه حیاط بود که اتاق‌هایی دور تا دور آن ساخته شده بود. کشاورز در نقش پدرسالار دستور می‌داد کارها به شکلی که او می‌خواهد انجام شوند. این خانه در محله امامزاده یحیی(ع) قرار دارد و حالا تبدیل به خانه فرهنگ شده است؛ ضمن اینکه مورد بازسازی هم قرار گرفته تا حالا حالاها پابرجا باشد.
لوکیشن سریال امیرکبیر
مرکز تهران، میدان ارگ
ســریــال امیـرکبیـر از ماندگارترین مجموعه‌های تلویزیونی دهه60 است. این سریال که با کارگردانی سعید نیک‌پور ساخته شده بود در سال 1364 از شبکه یک پخش و برای همیشه ماندگار شد. لوکیشن اصلی این سریال کاخ گلستان واقع در بافت مرکزی و تاریخی تهران است البته سریال‌سازی در این کاخ با توجه به پیشینه‌ای که دارد با وسواس‌های خاصی صورت می‌گیرد. قدمت این کاخ را بیش از 440سال می‌دانند و مربوط به زمان شاه عباس صفوی؛ هرچند که به‌طور درست و حسابی از زمان زندیه سر و سامان گرفته است. وسعت این مجموعه هم‌اکنون چهار و نیم هکتار است؛ یعنی یک‌دهم وسعت اولیه‌اش.
ســریــال امیـرکبیـر از ماندگارترین مجموعه‌های تلویزیونی دهه60 است. این سریال که با کارگردانی سعید نیک‌پور ساخته شده بود در سال 1364 از شبکه یک پخش و برای همیشه ماندگار شد. لوکیشن اصلی این سریال کاخ گلستان واقع در بافت مرکزی و تاریخی تهران است البته سریال‌سازی در این کاخ با توجه به پیشینه‌ای که دارد با وسواس‌های خاصی صورت می‌گیرد. قدمت این کاخ را بیش از 440سال می‌دانند و مربوط به زمان شاه عباس صفوی؛ هرچند که به‌طور درست و حسابی از زمان زندیه سر و سامان گرفته است. وسعت این مجموعه هم‌اکنون چهار و نیم هکتار است؛ یعنی یک‌دهم وسعت اولیه‌اش.
لوکیشن سریال شهرزاد
منطقه 14، خیابان نبرد
شهرزاد، از پر سروصداترین سریال‌های شبکه نمایش خانگی سال‌های اخیر و چه‌بسا تاریخ سینمای خانگی ایران است؛ یک ملودرام عاشقانه و تاریخی که در نوع خودش بزرگ‌ترین و پرهزینه‌ترین هم بوده است. لوکیشن‌های زیادی برای روایت این داستان قدیمی انتخاب و بازسازی شده که معروف‌ترین آنها خانه بزرگ‌آقا با بازی علی نصیریان بوده است. این خانه در باغ سلیمانیه در خیابان نبرد واقع شده است؛ باغی 2هکتاری که امروزه در تملک بنیاد مستضعفان است و با وجود کارکرد گردشگری‌ای که می‌تواند داشته باشد بعد از ساخت این سریال به حال خود رها شده است. ساختمان قدیمی در دل باغی قرار دارد که به باغ اناری هم معروف بوده و قدمتی صدساله دارد. گفته می‌شود بازسازی ساختمان برای فیلمبرداری سریال 35روز طول کشیده است.
لوکیشن فیلم مادر
خیابان شیخ هادی
البته این لوکیشن چندان خاص و تاریخی نیست و فقط چون به خانه‌های قدیمی شبیه بوده انتخاب شده. با وجود این، فیلم مادر ساخته علی حاتمی چنان ماندگار شده که محل فیلمبرداری‌اش را هم ماندگار کرده است. این لوکیشن، نزدیک سه دهه پیش در خیابان شیخ هادی تهران انتخاب شد؛ جایی که اگر الان بروید، جز آپارتمان‌های بلند و خیابانی شلوغ و در هم، چیز دیگری در آن نمی‌بینید. در سال‌های گذشته این خانه قدیمی، توسط مالکش ویران و به جایش یک ساختمان پنج‌طبقه ساخته شد؛ تنها یادگار آن فیلم به یاد ماندنی، درخت توت پیری است که نشان می‌دهد روزی روزگاری، اینجا کارگردان و بازیگران بزرگی، اثر ماندگاری خلق کرده‌اند.
لوکیشن فیلم قیصر
امامزاده یحیی(ع)
اثر شاخص مسعود کیمیایی در سال‌های پیش از انقلاب باعث شد او یک سر و گردن از کارگردان‌های دیگر بالاتر بایستد؛ کارگردانی خاص، با نگاهی تعریف‌شده و جدی. لوکیشن این فیلم در محله امامزاده یحیی(ع) قرار دارد؛ محله‌ای در قلب تهران قدیم که هنوز هم اگر سری به آن بزنید، انگار پرتاب شده‌اید به سال‌های دور سده حاضر. مغازه برادران آب‌منگل، قصابی فرمان، قهوه‌خانه‌ای که بازیگر نقش اول غالبا در آن حضور داشت و نیز حمامی را که یکی از برادران آب‌منگل در آن کشته شد با تغییراتی کم و زیاد می‌توانید هنوز در اینجا پیدا کنید.
لوکیشن خانه سبز، همسران و...
سعادت‌آباد
این خانه هم به نوعی تاریخی و ماندگار شده است؛ بالاخره جایی که مرحوم خسرو شکیبایی قدم گذاشته و نفس کشیده باشد، می‌تواند اهمیت زیادی داشته باشد. بخشی از سریال‌های معروف دهه‌های گذشته در این خانه ساخته شده که ظاهرا به‌خاطر شکل و شمایل و معماری خاصش، برای این نقش‌آفرینی مناسب تشخیص داده شده است. سعادت‌آباد، خیابان یازدهم، منزل آقای رجبی، همان جایی است که سریال‌های همسران، خانه سبز، مجید دلبندم، سیب خنده، نوعی دیگر و دنیای شیرین دریا در آن ساخته شده است. این خانه سه‌طبقه، سال‌ها در اجاره گروه‌های فیلمساز و برنامه‌ساز بوده و در این مدت، خانواده آقای رجبی در طبقه اول آن زندگی می‌کرده‌اند.
لوکیشن سریال کیف انگلیسی
محله شهدا
کیف انگلیسی را کسانی که کمی سن و سال‌دارتر هستند، به یاد دارند. در آن سریال، علی مصفا در نقش دکتر ادیبان، یکی از کاراکترهای ماندگار سریالی را خلق کرد. اگر یادتان مانده باشد، خانه ادیبان محل مراجعه و جلسه بسیاری از بزرگان شهر بود. این خانه در حوالی میدان شهدا واقع شده است؛ در خیابان زرین‌خامه. این خانه سردر زیبایی دارد و غالبا برای ساخت فیلم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی، دو قسمت از خانه سبز را هم در این خانه تاریخی و قدیمی ساختند البته ارزش این بنا بیشتر به‌دلیل نوع معماری و قدیمی بودن آن است و البته حضورش در سریال‌های ماندگار.
لوکیشن‌های معروف خارجی
استفاده از لوکیشن‌های موجود و تاریخی و خاص، تنها مختص به ایران نیست و در همه‌جای دنیا متداول است. فیلم‌ها و حتی سریال‌های زیادی ساخته شده‌اند که از این لوکیشن‌های آماده استفاده کرده‌اند. نگاهی به چندتایی از این لوکیشن‌های فیلم‌ها و سریال‌های معروف انداخته‌ایم.
تونس/جنگ ستارگان
بخش‌هایی از فیلم جنگ ستارگان، از معروف‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما در بیابان‌های تونس فیلمبرداری شده تا این اثر، واقعی‌تر به‌نظر برسد. قبل از ناآرامی‌های تونس این بیابان‌ها یکی از مقاصد گردشگری شناخته می‌شدند تا عاشقان سینما، محل فیلمبرداری را از نزدیک ببینند.
نیویورک/شکارچیان شبح
فیلم شکارچیان شبح در خیابان نورث مور 14نیویورک سر و سامان گرفته است. این محله، محله‌ای مرفه‌نشین محسوب می‌شود. ایستگاه آتش‌نشانی23 نیویورک که در این فیلم مورد استفاده قرار گرفته البته بعدتر بسته شد و سپس طبق تصمیم متولیان فرهنگی این شهر، به‌عنوان یک بنای تاریخی به ثبت رسید تا محل مراجعه عاشقان سینما و گردشگران باشد.
اوهایو/ داستان کریسمس
داستان این فیلم در شهری دیگر اتفاق می‌افتد اما نماهای بیرونی خانه پارکر‌ها در محله کلیولند اوهایو فیلمبرداری شده است. این خانه ابتدا خریده شد و سپس فضای داخلی‌اش به نسبت نیازی که فیلم داشت، بازسازی شد. هم‌اکنون بازدید از این خانه برای مردم آزاد است.
لندن/ هری‌پاتر
هری پاتر، هم کتاب‌ها و هم فیلم‌هایش، حسابی سر و صدا کرده و جزو خاطرات ماندگار اهل سینما و ادبیات شده است. تصاویر مدرسه جادوگری‌ای که هری‌پاتر در آن تعلیم می‌دید در چند جا فیلمبرداری شده است. کالج کلیسای مسیحی و کلیسای جامع در آکسفورد، کلیسای جامع گلاستر، موزه‌ای در نزدیکی چیپنهام و... ازجمله این لوکیشن‌ها بوده که باعث شده همه‌‌چیز اینقدر واقعی به‌نظر برسد. به این مجموعه، البته می‌توانید کتابخانه بادلین آکسفورد، اتاقی از مدرسه قدیمی هرو در لندن و قلعه انیک در نورث‌آمبرلند را هم اضافه کنید.
آلمان/هتل بزرگ بوداپست
لوکیشن اصلی این فیلم در گرلیتز آلمان قرار داشت. لابی بزرگ این هتل در واقع یک فروشگاه بزرگ بود که در آستانه تعطیلی و تخریب قرار داشت. به لطف این فیلم معروف، این فروشگاه جان تازه‌ای گرفت و هنوز هم کار می‌کند. ستون‌ها، پله‌ها و پنجره‌های آن واقعی بودند و لوستر بزرگی هم از قبل در آن وجود داشت ولی بقیه صحنه‌های مورد نیاز ساخته شد.
استانبول/ لوکیشن سریال‌ها
ترکیه طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری زیادی روی صنعت سریال‌سازی‌اش کرده است؛ این کار هم برایش جنبه اقتصادی داشته و هم جنبه انتقال فرهنگ.
تعدادی از این سریال‌ها در ایران و کشورهای دیگر هم مورد توجه قرار گرفته‌اند. حتی موسسات توریستی این کشور بازدید از این لوکیشن‌ها را در برنامه کارشان قرار داده‌اند. کاخ توپ کاپی استانبول، لوکیشن سریال‌های مختلف، از جمله این اماکن توریستی و تاریخی هستند که حالا ارزش سینمایی هم یافته‌اند.
نروژ/ والت‌دیزنی
یکی از جدیدترین فیلم‌های کارتونی والت‌دیزنی در سال 2013 تولید شد. از طبیعت بکر نروژ و کلیسایی در این کشور نیز در این فیلم استفاده شده بود. در همان سالی که فیلم ساخته و پخش شد، میزان گردشگران آمریکایی به نروژ آن هم در سرمای کشنده این کشور، 37درصد افزایش یافت.
