روانکاوی معاصر
بیمهری مسکن مهر به اقتصاد کلان
نادیده گرفتن منابع و سادهانگاری مفرط
جمال رهنمایی
تولید انبوه مسکن ارزان‌قیمت برای ساکنان تازه شهرهای بزرگ و طبقات فرودستی که در جریان فراز و نشیبهای تلاطمهای سریع اجتماعی و اقتصادی، بلایای طبیعی، جنگ و بحرانهای غیرقابل پیشبینی از روند معمولی و توسعه زندگی شخصی بازمی‌مانند، در سده گسترش شهرنشینی ضرورتی مهم و موفق بوده است. از اواخر دهه 40 شمسی و با برقراری ثبات نسبی در کشور ساخت مسکن انبوه و ارزان قیمت در حاشیه شهرها و بهخصوص تهران رواج پیدا کرد.
بزرگترین طرح خانهسازی از لحاظ تعداد و حاشیههای فراوان آن در تاریخ شهرنشینی ایران معاصر پروژه مسکن مهر نامیده شد. در اجرای این طرح برای نخستینبار تولید مسکن بر تقاضای آن پیشی گرفت و اجرای این برنامه در سراسر کشور عملیاتی شد. گزارشهای اقتصادی بانک مرکزی حاکی از آن است که طی سالهای 1384تا 1388مبلغی معادل بیش از 50درصد اسکناسهای چاپ‌شده ایران به اجرای این طرح اختصاص یافت و در همین زمان قیمت مسکن در سراسر کشور حدود 5برابر شد. بهعبارت دیگر سهم عظیمی از درآمد کل کشور برای خانهدارکردن بخش کوچکتری از افراد جامعه اختصاص یافت و همزمان تأثیر این اقدام در اقتصاد کلان کشور باعث کاهش شدید تولید ناخالص ملی و همچنین کاهش ضریب جینی بهعنوان نشانگر میزان فاصله درآمد طبقات اجتماعی شد.
نادیده گرفتن یا غربالکردن اطلاعات ناموافق با دیدگاههای شخصی خودمان یقینا یک راه مقاومت در برابر دانش عمومی و استدلالهای امتحان پس داده، رایج و بهطور نسبی کارآمد است. نتایج تحقیقات متعددی در حوزه روانشناسی فردی و رفتارهای اجتماعی حکایت از آن دارد که علاوه بر این دفاع منفعلانه و ناکارآمد علیه دیدگاههای ناهمساز با دیدگاههای خودمان، ما فعالانه و نامستند علیه دیدگاههای خودمان نیز استدلالپردازی میکنیم تا یافتهها و دیدگاههای خودمان را به هر شکل ممکن مستدل نشان دهیم.
بی توجهی به واقعیتهای اجتماعی و ظرفیتهای اقتصادی، نگاه ساده‌انگارانه و حتی گاهی فرصتطلبانه به نیازهای طبقات فرودست جامعه، نادیده گرفتن مناسبات و قواعد پذیرفته شده اقتصادی و پولی، بیتوجهی به دلایل واقعی حاشیهنشینی و فقر و برداشتهای مخدوش و نارسیستیک از تواناییهای شخصی و قواعد شناختی و فکری ازجمله دلایلی بودند که فربهترین ثروت تاریخی این دوران کشور را با توسل به توهمات غیرعقلانی به معضلی بزرگ برای اقتصاد ایرانیان تبدیل کرد.
