تلاش‌ برای کاهش فاصله طبقاتی تهران

حامد مظاهریان-معاون شهردار تهران

مدیریت شهری کنونی تهران در سال پایانی کار خود در دوره پنجم شورای اسلامی شهرتهران با نوع نگاهی که در طراحی بودجه داشته است خود را همچنان به آرمان‌هایش وفادار نشان می‌دهد.روز گذشته بودجه پیشنهادی این شهر برای سال 1400از سوی شهردار تهران با آرمان «تهران شهری برای همه» برای بررسی تقدیم شورای شهر شد.
شهردار با اشاره به رویکرد اجتماعی در تدوین بودجه آخرین سال این دوره به آرمان‌های انسانی و توجه ویژه به مسائل، مشکلات اجتماعی و دغدغه شهروندان تهرانی پرداخت و مصداق‌های این نوع رویکرد را توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، توجه به اقشار آسیب‌پذیر شهری مانند کودکان کار و دستفروشان، نگاه ویژه به محلات با هدف بازآفرینی، توجه به پروژه‌های توسعه محله‌ای و توجه ویژه به ارتقای‌ سلامت شهروندان و بسط نشاط شهری دانست.
به زعم من کاهش فاصله طبقاتی یکی از مولفه‌های بودجه ۱۴۰۰ است که در راستای شهری برای همه، جدی‌تر در سال آینده دنبال خواهد شد؛ شهری که اکنون با رکود اقتصادی ، تورم ازهم‌گسیخته و اپیدمی کرونا دست به گریبان است و این هر دو به افزایش فاصله طبقاتی کمک کرده‌اند.
متأسفانه از یک طرف تورم اقتصادی که بخشی از آن حاصل از تحریم‌هاست، زندگی را بر مردم سخت کرده و از سوی دیگر گسترش اپیدمی کرونا سبب شده که بسیاری از شهروندان تهرانی کار و کسب خود را از دست بدهند و در این شرایط سخت اقتصادی با مشکل بیکاری نیز روبه‌رو شوند. بنابراین شهرداری تهران بنا دارد در بودجه 1400علاوه بر توجه به بازآفرینی محلات شهری به‌خصوص در مناطق کم‌برخوردار شهر تهران، توجه ویژه‌ای نیز به مسائل و مشکلات اجتماعی حاصل از تورم و اپیدمی کرونا داشته باشد و می‌توان گفت مهم‌ترین محور و دغدغه شهرداری تهران در این رهیافت توجه ویژه به مسائل اجتماعی و کاهش آلام شهروندان تهرانی در حد بضاعت شهرداری تهران است.
لذا مدیریت شهری تهران خود را مکلف می‌داند تا در این برهه از زمان چتر حمایتی خویش را بیشتر بگستراند و با راهکارهای ارائه‌شده توسط افراد متخصص مشاغلی همچون دستفروشی را به فرصت تبدیل کند.
همچنین از مولفه‌های بودجه 1400شهرداری تهران مسئله «تحول در ساختار بودجه» است؛ موضوعی که از سال‌ها پیش مطرح و مورد مطالبه جدی بوده و دولت در سال‌های اخیر چندان در آن موفق عمل نکرده است.
مهم‌ترین مواردی که در بحث تحول ساختاری بودجه شهرداری تهران در سال1400 اجرایی و عملیاتی خواهد شد عبارتند از:
1-ساماندهی تبصره‌های بودجه و تعیین بار مالی تبصره‌های بودجه:
معمولا تبصره‌های بودجه دارای عبارات کیفی و توضیحی هستند که در بودجه به شکل متن درج می‌شوند که براساس آن اختیارات و تکالیفی برای شهرداری مشخص می‌شود که اکثر آنها دارای بار مالی است اما عموما بار مالی تبصره‌ها در ردیف‌های بودجه مندرج نمی‌شود و سبب بروز مشکلاتی می‌شود.
اما امسال برای نخستین بار تبصره‌های بودجه اعم از تبصره‌های درآمدزا و هزینه‌زا، اعداد و ارقام مرتبط با درآمد یا هزینه آنها در ردیف‌های بودجه درج خواهد شد و این مسئله به دخل و خرج شهرداری نور تابانده و ارمغان آن شفافیت بیشتر در عملکرد مدیریت شهری خواهد بود.
2- دسته‌بندی درآمدها و منابع شهرداری به دو دسته «منابع و درآمدهای اختصاصی» و «منابع و درآمدهای عمومی»:
بر این اساس، درآمدهای شهرداری به دو بخش درآمدهایی که صرف مصارف عمومی و متنوع شهرداری تهران می‌شوند و درآمدهای اختصاصی که صرفا برای مصارف خاص هزینه می‌شود، مجزا می‌شوند.
با پیاده‌سازی‌ و دسته‌بندی این تفکیک، می‌توان منابع مالی را برای دسته‌ای از پروژه‌های خاص تضمین کرد.البته در سال‌های گذشته نیز به این موضوع در تبصره‌های بودجه شهرداری اشاره شده است اما امسال به‌صورت ساختارمند و نگاه سیستمی وارد بودجه شهرداری می‌شود و تمامی آیتم‌های درآمدی و منابع شهرداری شناسنامه‌دار شده و از این پس درآمدهای اختصاصی صرفا می‌تواند در مصارف خاص و اختصاصی تعیین‌شده مربوط به‌خود هزینه شود و از اختصاص آن به هزینه‌های عمومی جلوگیری خواهد شد.
 3-استانداردسازی ردیف‌های هزینه‌ای در بودجه شهرداری تهران:
بر این اساس، نحوه هزینه و درج آیتم‌های هزینه‌ای در بودجه شهرداری باید از یک استاندارد واحد، شفاف و علمی تبعیت کند که امسال در بودجه شهرداری تهران عملیاتی شده و در حال طی مسیری است که تک‌تک آیتم‌های مندرج در بودجه مطابق رویه سیستماتیک محاسبه شود و جزئیات هر آیتم براساس ریزآیتم‌هایی (شرح عملیات) تعیین شده و سپس واحد، قیمت کار و حجم کار هر یک از آیتم‌های عملیاتی مربوطه مشخص می‌شود تا با محاسبه هر یک از آنها بتوان به هزینه هریک از آیتم‌های ردیف‌های بودجه دست یافت. این استاندارد‌سازی‌ از حیف و میل منابع جلوگیری کرده و هزینه‌های شهرداری را کاهش خواهد داد.
 4-ایجاد بستر روان و شفاف برای جلب مشارکت بخش خصوصی در توسعه زیرساخت‌های شهری:
در بودجه شهرداری سرفصلی مدون تحت عنوان «پیوست مشارکت عمومی و خصوصی» آورده شده است. البته به آن، بودجه سرمایه‌گذاری یا بودجه مشارکت نیز اطلاق می‌شود و در واقع این مهم که سال‌ها مطالبه شورای شهر بود امسال عملیاتی می‌شود و به‌طور خلاصه در این پیوست تمامی پروژه‌های نیمه‌تمام و فرصت‌های سرمایه‌گذاری که در شهر تهران توسط شهرداری تهران شناسایی شده و وجود دارد به سرمایه‌گذاران معرفی خواهد شد و نحوه همکاری با بخش عمومی (شهرداری تهران) و بخش خصوصی (مردم) تبیین می‌شود و امید است تا این روش بتواند زیرساخت مناسبی برای توسعه مشارکت بخش خصوصی در تحول شهر فراهم کند و در بودجه سال آینده و در سرفصل مشارکت‌ها بیش از ۱۹ هزار میلیارد تومان که منابع آن کاملا از طریق بخش خصوصی تامین خواهد شد اختصاص داده شده است.
5- بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد:
این موضوع در سال 99در مناطق  5و 22به‌صورت آزمایشی پیاده‌سازی‌ شد که با اجرای این طرح بخشی از زوایای پنهان و پیچیده آن شناسایی و تحلیل شد و اکنون می‌توان با تعریف راهکارهای دقیق و هوشمندانه متناسب با وضعیت شهرداری تهران، «بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد» را تا حدودی در بودجه 1400پیاده‌سازی‌کرد و باید گفت که پیاده‌سازی‌ کامل بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد 3تا 5سال زمان می‌برد و تاکنون گام‌های خوبی برای پیاده‌سازی‌ آن در سال99 آغاز شده که در سال1400 نیز ادامه خواهد یافت.
یکی از شاخصه‌های بودجه سال آینده دوسطحی شدن بودجه است. به این معنا که بودجه اصلی بالغ بر ۶۸۷/۴۷میلیارد تومان بوده و بودجه تکمیلی برابر با ۲۷۴/۲میلیارد تومان است. بودجه تکمیلی درصورت کسب موافقت‌ها با افزایش درآمدهای شهرسازی محقق خواهد شد. واقعیت آن است که بخش مهمی از هزینه‌های توسعه شهری را باید کسانی که منافع بیشتری از افزایش قیمت املاک می‌برند بپردازند. بودجه تکمیلی صرفا به ۳۲ پروژه خاص مرتبط با توسعه زیرساخت‌های شهری اختصاص خواهد داشت.