چراغی که نباید خاموش شود

محدثه واعظی‌پور_روزنامه‌نگار


برگزاری سی‌ونهمین جشنواره فیلم فجر در سالی که شیوع ویروس کرونا از آغاز تا انتهایش همراه ما بوده، یک رویداد ویژه و استثنایی است. جشنواره امسال، شبیه هیچ دوره دیگری نیست و این را همه می‌دانیم. به همین علت برنامه‌ریزی برای این دوره از جنس دیگری است. در سالی که پشت سر گذاشتیم، در ایران چند جشنواره سینمایی برگزار شد، بدون حضور تماشاگر و با رعایت شرایطی که کرونا بر زندگی اجتماعی ما تحمیل کرده است. پس تیم برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر فرصت این را داشته و دارد که حتی از این تجربه‌های پراکنده، موفق و ناموفق برای برگزاری بهتر این دوره استفاده کند.

اکران آنلاین؛ راهی به فردا
چهاردهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» پاییز امسال برگزار شد. برگزار‌کنندگان این رویداد فیلم‌ها را به شکل آنلاین نمایش دادند، تجربه موفقی که می‌شود با رعایت امنیت فیلم‌ها و حقوق صاحبان آثار به سینمای بلند آورد، اغلب روزنامه‌نگاران و منتقدان از این شیوه نمایش، که منظم و باکیفیت بود راضی بودند. اما به‌نظر نمی‌رسد فعلا در سینمای بلند چنین سازوکاری وجود داشته باشد. جشنواره فیلم مقاومت هم که امسال در دو مقطع برگزار شد، فیلم‌های کوتاه، مستند و بلند را به شکل آنلاین نمایش داد. اما درباره آثار بلند این جشنواره یک نکته وجود داشت و آن این بود که فیلمی تازه و برای نخستین بار به شکل اینترنتی عرضه نشد و به همین دلیل احتمال سرقت و قاچاق فیلم وجود نداشت. جشنواره فیلم فجر مهم‌ترین رویداد سینمایی ایران است، در همان شکل فعلی هم نمایش‌های متعدد فیلم‌ها که گاهی تا شهرستان‌ها هم ادامه می‌یافت به بعضی فیلم‌ها ضربه می‌زد، پس نمی‌توان برای چنین رویدادی به نمایش بی‌ضابطه و پرتعداد فیلم‌ها در بستر اینترنت فکر کرد، به‌ویژه که امید این وجود دارد سال آینده سینماها باز شود و فیلم‌ها به شکل طبیعی روی پرده بروند. اما نمایش آنلاین محدود، برای اهالی سینما و رسانه شاید بتواند بخشی از حال و هوای جشنواره را تداعی کند. به شرطی که بتوان تضمین کرد فیلم‌ها با این شیوه نمایش لو نمی‌روند و نسخه قاچاقشان سر از فضای مجازی درنمی آورد. البته که به‌نظر می‌رسد تیم برگزاری، مترصد است تا شرایط را برای فیلم دیدن با رعایت پروتکل‌های بهداشتی فراهم کند. این موضوع هم می‌تواند عملی باشد. طبیعی است در چنین شرایطی افرادی که از حضور در فضاهای عمومی پرهیز دارند، ترجیح می‌دهند فیلم‌های این دوره را تماشا نکنند و تا عادی شدن شرایط صبر کنند. اکران آنلاین محدود، می‌تواند برای این گروه از سینماگران و اهالی رسانه مفیدتر و مطلوب‌تر باشد.

شور و حالی‌که دیگر نیست
تکرار این موضوع که در سال شیوع کرونا، هیچ دورهمی و تجمع هنری و سینمایی شکل واقعی خود را نداشته، لطفی ندارد. وقتی درباره برگزاری جشنواره در این سال صحبت می‌کنیم، سالی که باید فاصله اجتماعی را رعایت کرده و به فکر قطع زنجیره ابتلا به کرونا باشیم، قطعا باید بپذیریم به قواعدی تازه تن دهیم، حتی اگر این قواعد شور و حال و شیرینی جشنواره‌ها را از ما بگیرد. با این همه، فکر می‌کنم برگزاری این رویدادها درحالی‌که بسیاری از مردم، درگیر افسردگی هستند بهتر از برگزار نکردن آنهاست. به‌ویژه درباره جشنواره فیلم فجر که ابعاد تأثیرگذاری و گستردگی مخاطبانش قابل مقایسه با جشنواره‌های دیگر نیست. نکته بعد این است که امکان باقی ماندن کرونا وجود دارد، پس ادامه زندگی مطابق با شرایط تازه راهی است که همه ما باید به آن توجه کنیم. برگزاری جشنواره‌ها هم بخشی از زندگی است، دست‌کم برای ما اهالی رسانه که زندگی حرفه‌ای‌مان با این رویدادها گره خورده است. برای بخشی از مردم، ممکن است برگزاری جشنواره‌ها یا کنسرت‌ها، در شرایط فعلی زائد و بیهوده به‌نظر برسد، اما برای ما، وضعیت به‌گونه‌ای دیگر است، پس طراحی روشی تازه برای برگزاری جشنواره فیلم فجر در این دوره، اهمیت بیشتری دارد. ممکن است این دوره کیفیت فیلم‌ها و جنس رقابت همانی نباشد که انتظار داریم، احتمال دارد بعضی تهیه‌کنندگان آثارشان را به جشنواره ندهند و هزار اما و اگر دیگر، اما تعطیلی جشنواره امتیازی محسوب نمی‌شود. تعطیلی جشنواره دستاوردی برای سینمای ایران و فعالانش به همراه ندارد، این رؤیابافی‌ها درباره تزریق بودجه جشنواره به بدنه سینما هم، کارکرد ندارد و باید از آن فاصله گرفت. برگزاری جشنواره، روشن نگه داشتن چراغی است که بیش از 30سال روشن بوده، فراز و فرودهای بسیاری را دوام آورده، به جوایز و انتخاب‌هایش می‌توان شک و انتقاد کرد اما در این که، جشنواره فیلم فجر برای سینمای ایران یک موهبت بوده شکی نیست. این نکته را هم نباید فراموش کرد که در ایران جشنواره فیلم فجر بخشی از حلقه تولید و نمایش فیلم است. در سالی که گذشت حلقه نمایش و توزیع فیلم، کاملا شکست خورده و لازم است احیا شود. مثل همه‌‌چیزهای دیگر زندگی که پس از کرونا باید آنها را به‌روز و زنده کرد.

جشنواره فیلم فجر، در روزهای پساکرونا
احتمالا بحرانی که شیوع ویروس کرونا بر همه شئون زندگی مردم سراسر جهان تحمیل کرده باعث خواهد شد خردمندان، به نسخه‌های تازه‌ای برای زندگی، فعالیت‌های اجتماعی و رویدادهای هنری فکر کنند. در دنیایی که ممکن است ناگهان، معادلات برهم بریزند و نظمی جهانی، از بین برود باید به برگزاری جشنواره‌ها هم سر و شکلی تازه داد. امسال، در شرایطی که مشکلات اقتصادی و کمبود بودجه بسیاری از جشنواره‌ها را کوچک کرده است، شاید توجه به تقویت زیرساخت‌ها برای برگزاری جشنواره فیلم فجر با شیوه‌های تازه چندان مقدور نباشد، اما بدیهی است که می‌توان در آینده‌ای نه چندان دور، بخشی از برنامه‌ها یا نمایش‌های جشنواره را بر بستر اینترنت عرضه کرد. از این طریق، هم مخاطبان و تماشاگرانی تازه به گستره مخاطبان این رویداد افزوده خواهد شد، هم جشنواره‌ای با این قدمت و اعتبار، به‌دلیل بحران‌های موقتی تعطیل نخواهد شد. شاید بزرگ‌ترین درس کرونا، برای سینمای ایران همسو شدن با تحولات دنیای آنلاین باشد، تغییری که از آن گریزی نیست. ممکن است در آغاز مسیر، شکست بیش از موفقیت باشد اما پذیرش این شیوه حیات سینما را حفظ خواهد کرد. اگرچه که خاطره تماشای فیلم روی پرده سینما و ایستادن در صف‌های جشنواره در قلب بسیاری از ما باقی خواهد ماند، اما به‌نظر می‌رسد نمایش فیلم در بسترهای اینترنتی، بخشی از مختصات زندگی در آینده پیش روست.

 تعطیلی جشنواره دستاوردی برای سینمای ایران و فعالانش به همراه ندارد، این رؤیابافی‌ها درباره تزریق بودجه جشنواره به بدنه سینما هم، کارکرد ندارد و باید از آن فاصله گرفت. برگزاری جشنواره، روشن نگه داشتن چراغی است که بیش از 30سال روشن بوده، فراز و فرودهای بسیاری را دوام آورده، به جوایز و انتخاب‌هایش می‌توان شک و انتقاد کرد اما در این که، جشنواره فیلم فجر برای سینمای ایران یک موهبت بوده شکی نیست