جشنواره بدون صف

محمد عدلی_روزنامه نگار

کرونا کسب‌وکارهای زیادی را به چالش کشید، اما بیشترین نرخ تعطیلی در ایام شیوع ویروس کرونا برای سینما، تئاتر و گالری‌ها رقم خورد. زیان سینماداران و تولیدکنندگان فیلم‌هایی که در صف اکران قرار دارند، تنها یک سوی ماجراست. این دسته از فعالان اقتصادی نیز مانند سایر بخش‌های خدماتی و تولیدی با کاهش درآمد مواجه شدند؛ در این بخش اوضاع وخیم‌تر بود چه اینکه فعالیت سینماها در این مدت به قدری ناچیز بود که می‌توان آن را با صفر برابر درنظر گرفت. این موضوع، تولید آثار سینمایی را با مشکل جدید مواجه ساخت، اما تمام این موارد که آثار اقتصادی برجای گذاشته را باید یکی از تبعات آن دانست. ضایعه فرهنگی برجای مانده از این اتفاق به مانند خسران اقتصادی قابل رؤیت نیست. فیلم‌هایی که به نمایش درنیامده‌اند، هرکدام نشانه دورماندن مخاطبان از یک محصول فرهنگی هستند. در روزهایی که جامعه به‌غیر از دعواهای سیاسی، دردهای اقتصادی و چالش‌های اجتماعی با هراس از ویروس کشنده نیز درگیر شده است، سینما می‌توانست التیام‌بخش باشد. خوراک فرهنگی در سخت‌ترین روزها که به آن نیاز بود، از جامعه دریغ شده است و تبعات آن رفته‌رفته خودنمایی خواهد کرد. جای سینما در گذران اوقات فراغت، خالی شده و جایگزینی برای آن وجود ندارد. طرح سینمای آنلاین از وی‌اودی‌ها هم که با اکران فیلم «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا کلید خورد موفق نبود تا همچنان سالن تاریک با پرده‌ای که فیلم‌ها را در اندازه‌های بزرگ‌تر از واقعیت نمایش می‌دهد، بدون رقیب بماند؛ همانطور که در تمام دوره‌های گذشته، با ورود تکنولوژی‌های تصویری مختلف، امکان جایگزینی آن وجود نداشته است.
در شرایطی که راهکارهایی برای فعالیت کسب‌وکارهای مختلف طراحی شده است، می‌توان برای سینما نیز روش‌هایی یافت تا خون فرهنگ بازهم در جامعه جریان پیدا کند. برگزاری جشنواره فیلم فجر فرصت خوبی برای زنده نگه‌داشتن سینماست. بزرگ‌ترین رویداد سال سینمای ایران هرچند در شرایط کرونا با تولیدات محدود یک سال گذشته، مهجور شده است اما اگر همین پیکر نیمه‌جان نیز رها شود، بعید نیست که کار به مراسم تشییع جنازه برسد. در روزهایی که هیچ رویداد و فعالیتی شکل عادی ندارد و همه شئونات زندگی بشری رنگ دیگری پیدا کرده است، می‌توان از شکوه معمول جشن سال نو سینمای ایران نیز گذشت و به برگزاری جشنواره با شرایط جدید اکتفا کرد.
کنارگذاشتن جشنواره‌ای که همیشه نقطه امید سینماگران و سینمادوستان بوده است، ضربه آخر به هر دو طیف خواهد بود. تمام سینماگرانی که در سال‌های گذشته بارها به جشنواره انتقاد کرده‌اند، دلشان برای این رویداد تنگ می‌شود. بارها از آن رنجیده‌اند، اما بار دیگر با امید به بردن سیمرغ‌های بیشتر در آن مشارکت کرده‌اند. جشنواره فجر که به اصطلاح سینمایی‌ها، با آن سال سینما تحویل می‌شود، به هویت اصلی سینما تبدیل شده است. جایزه این جشنواره برای همه سینماگران اعتبار می‌آفریند و تا یک سال بعد و حتی سال‌های بعد با آن شناخته می‌شوند. پریدن از روی جشنواره‌ای که در شرایط جنگ هم برگزار شده است، تاریخ سینمای ایران را منقطع می‌کند و تا مدت‌ها حسرت آن باقی خواهد ماند.
در یک سال گذشته، نمایش عمومی فیلم‌های جشنواره قبلی به سرانجام نرسیده است؛ تولید آثار جدید هم با سکته مواجه شده است، اما سینما هنوز جان نداده و برای زنده نگه‌داشتن آن باید مهم‌ترین رویداد سینمایی را زنده نگه داشت.
سینماگران و مخاطبان خاطرات خوبی از صف‌های مقابل سینماها در ایام برگزاری جشنواره فیلم فجر دارند؛ نوید محمدزاده به‌تازگی در یک گفت‌وگو خود را مدیون این صف‌ها و محصول آن دانسته است. اما امسال می‌توان بدون تشکیل صف، جشنواره را راه انداخت. نمایش آثار جشنواره فیلم فجر برای منتقدان و سینماگران به‌طور محدود، بهتر از تجربه برگزاری سینما حقیقت به‌صورت آنلاین است، اما شاید بتوان با برنامه‌ریزی مناسب و بلیت فروشی اینترنتی، نمایش‌های محدودی نیز برای مخاطبان درنظر گرفت. شهرهای زیادی از وضعیت قرمز و نارنجی خارج شده‌اند که می‌توان در این شهرها مخاطبان را نیز در جشن تحویل سال سینما شریک داد. در شرایطی که بسیاری از فعالیت‌ها نظیر جلسات، همایش‌ها و رویدادهای اقتصادی با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، برگزار می‌شوند، می‌توان سینماها را هم بدون فروش حضوری بلیت برای جشنواره فعال کرد.