یمن؛ یک گام دورتر از صلح

سیاوش فلاح‌پور- روزنامه‌نگار

 مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا روز گذشته اعلام کرد دولت این کشور نام جنبش انصارالله یمن را در لیست گروه‌های تروریستی قرار خواهد داد. این تصمیم در حالی از سوی وزیر خارجه آمریکا بیان شده که «تنها 8روز» تا پایان عمر دولت ترامپ زمان باقی است. از سوی دیگر، وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز همزمان با تصمیم دولت این کشور اعلام کرده رهبران جنبش انصارالله، ازجمله عبدالملک حوثی، عبدالخالق بدرالدین الحوثی و عبدالله یحیی الحاکم را در لیست تحریم‌های جدید خود قرار خواهد داد. پیش از این، بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان در اوایل‌ ماه سپتامبر 2020و در حاشیه کنفراس امنیتی منامه از برنامه دولت آمریکا برای افزودن نام انصارالله به لیست گروه‌های تروریستی خبر داده بود. به‌گفته او، این ابتکار عمل توسط دیوید شینکر، دیپلمات ارشد آمریکا در حوزه خاورمیانه مطرح شده و احتمالا تا پیش از پایان دولت ترامپ اجرا خواهد شد. البوسعیدی البته در همان نشست با بیان انتقادی نه چندان تند نسبت به تصمیم دولت ترامپ گفت: تصور نمی‌کنم حذف یک طرف بحران و یا راندن آنها از میز مذاکره، کمکی به حل بحران یمن کند.

استقبال سعودی‌ها و نگرانی بازیگران بی‌طرف
اولین واکنش به تصمیم جدید دولت آمریکا از سوی رهبران جنبش انصارالله در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد؛ برای مثال محمدعلی الحوثی، از سران شورای انقلاب یمن با اشاره به این خبر در صفحه توییتر خود نوشت: آمریکا منبع تروریسم است و سیاست‌ها و رفتارهای دولت ترامپ نیز بر همین منوال، تروریستی به‌حساب می‌آید. تصمیم دولت این کشور نشان‌دهنده وضعیت بحرانی آمریکاست. یمن حق پاسخ به این رفتارها و اقدامات تروریستی را برای خود محفوظ می‌داند و در عین حال، تصمیماتی از این دست هیچ‌گاه اهمیتی برای ما نخواهد داشت، چرا که آمریکا شریک تجاوز و محاصره ملت یمن طی 5سال گذشته بوده است.
از سوی دیگر اما دولت منصور هادی، نخستین بازیگر بحران یمن بود که از تصمیم دولت آمریکا استقبال کرده و آن را گامی رو به جلو برای بازگشت ثبات به این کشور خواند. در بیانیه وزارت خارجه دولت هادی آمده: از هر اقدامی برای فشار بر شبه‌نظامیان انصارالله در شمال یمن استقبال می‌کنیم؛ شبه‌نظامیانی که عامل اصلی جنگ و بی‌ثباتی کنونی در یمن هستند. این در حالی است که دولت هادی طی سال‌های گذشته، حتی قادر به حضور در مناطق تحت سیطره ائتلاف عربی نبوده و در ادبیات سیاسی رسانه‌های عربی، از آن با عنوان دولت در تبعید یاد می‌شود. نام عربستان سعودی نیز همانگونه که پیش‌بینی می‌شد در میان حامیان این تصمیم دیده می‌شود. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه سعودی در این‌باره گفته: جنبش انصارالله به عاملی برای اجرای برنامه‌های ایران در مرزهای جنوبی عربستان تبدیل شده و مقابله با این گروه، جز از طریق اجماع علیه تروریسم و فشارهای مشترک ممکن نخواهد بود. علاوه بر این، امارات و بحرین نیز ازجمله کشورهایی هستند که تا‌کنون از اقدام دولت آمریکا علیه انصارالله حمایت کرده‌اند.
در این میان اما واکنش بازیگران بی‌طرفی نظیر عمان، روسیه و یا حتی سازمان ملل به گنجاندن نام انصارالله در لیست گروه‌های تروریستی قابل تامل بوده است. ویتالی چورکین، نماینده دائم روسیه در شورای امنیت، تصمیم دولت آمریکا را مانعی جدید بر سر راه صلح در یمن توصیف کرده است. وزارت خارجه عمان نیز بدون انتقاد مستقیم از اقدام آمریکا، «گفت‌وگوی مستقیم میان همه طرف‌ها» را، تنها راه‌حل بحران یمن به شمار آورده است. جالب آنکه سازمان ملل نیز در بیانیه خود بدون اعلام حمایت از تصمیم آمریکا، صرفا نسبت به «احتمال شدیدتر شدن بحران انسانی در یمن» ابراز نگرانی کرده است.

کار جنگ گره خورد؛ بحران انسانی شدیدی در راه است
جنبش انصارالله هم‌اکنون تنها نیروی مسلط بر مناطق شمالی یمن است که کنترل پایتخت این کشور، یعنی شهر صنعا را در اختیار دارد. مجموعه این مناطق از سال 2015توسط ائتلاف عربی به رهبری عربستان در محاصره هوایی، زمینی و دریایی (به استثنای مرزهای عمان) قرار گرفته است. اگرچه نهادهای بین‌المللی نظیر سازمان ملل، دولت انصارالله را به رسمیت نمی‌شناسند، اما برای انتقال کمک‌های انسانی به مناطق تحت محاصره با این جنبش همکاری کرده و محموله‌های غذایی-دارویی خود را از طریق فرودگاه صنعا و یا بندر حدیده در اختیار نمایندگان انصارالله قرار می‌دهند. اکنون این نگرانی شکل گرفته که در پی تصمیم دولت آمریکا، همکاری‌های محدود میان نهادهای بین‌المللی با جنبش انصارالله دچار اختلال شده و در نتیجه، بحران انسانی در مناطق تحت محاصره این کشور تشدید شود. برای فهم ابعاد این بحران کافی است بدانیم بیش از یک میلیون شهروند یمنی از سال 2015تا‌کنون با کمبود جدی غذا و دارو دست و پنجه نرم می‌کنند. دبیرکل سازمان ملل، جنگ یمن را سیاه‌ترین بحران انسانی در عصر معاصر نامیده است. اما چرا دولت آمریکا درحالی‌که وضعیت میدانی جنگ یمن طی ماه‌های گذشته به شکل قابل توجهی آرام شده بود، چنین تصمیمی اتخاذ کرد؟ برای پاسخ به این سؤال باید بدانیم که توقف حمایت‌های تسلیحاتی از عربستان در جنگ یمن و زمینه‌سازی‌ برای آتش بس در این کشور، ازجمله برنامه‌های اساسی دولت بایدن طی 4سال آینده است. اما با تصمیم دولت ترامپ، معضلی جدید و البته بسیار مهم بر سر راه مذاکرات احتمالی برای آتش بس قرار گرفته است. روزنامه العربی الجدید در این‌باره می‌نویسد: از آنجا که مذاکره و یا توافق رسمی با یک گروه تروریستی ممکن نیست، می‌توان گفت پرونده جنگ یمن با پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به 5سال گذشته روبه‌رو خواهد شد. از سوی دیگر، این تصمیم می‌تواند کانال‌های مخفی برای گفت‌وگوهای محرمانه با انصارالله را نیز از بین برده و این گروه یمنی را بیش از پیش به سوی تهران متمایل کند.