• دو شنبه 28 اسفند 1402
  • الإثْنَيْن 8 رمضان 1445
  • 2024 Mar 18
سه شنبه 23 دی 1399
کد مطلب : 121627
+
-

ادامه راه اصلاحات

مردم برای بار دوم سیدمحمد خاتمی را به‎‌‎عنوان رئیس‎‌‎جمهور انتخاب کردند

گزارش یک
ادامه راه اصلاحات


علیرضا احمدی 

مهم‎‌‎ترین رخداد سیاسی سال1380، برگزاری انتخابات هشتمین دوره ریاست‎‌‎جمهوری در 18خردادماه بود که در فضای پیچیده‎‌‎ای انجام شد. با آغاز زمستان1379 فضای سیاسی کشور دیگر کاملا انتخاباتی شده و رایزنی‎‌‎های فشرده 2جناح برای رقابتی نفس‎‌‌گیر درجریان بود. اینها در شرایطی بود که کشور روزهای پرالتهابی را می‎‌‎گذراند؛ به‎‌‎نظر می‎‌‎رسید وقوع حوادثی مانند «قتل‌های زنجیره‎‌‎ای»، «درگیری‌های کوی دانشگاه»، «ترور سعید حجاریان»، «توقیف گسترده مطبوعات» و «محاکمه فعالان سیاسی و روزنامه‎‌‎نگاران» راهبرد «توسعه سیاسی» مدنظر دولت اول اصلاحات را ناکام گذاشته‌است و خاتمی از این بابت فشارهای بسیاری را چه از خودی‎‌‎ها و چه ازسوی رقبا تحمل می‎‌‎کند. راست‎‌‎گرایان خاتمی را به بی‎‌‎عملی در مقابل تندروهای اصلاحات و سکوت درمقابل ساختارشکنی طیفی از اصلاح‎‌‎طلبان متهم می‎‌‎کردند و برخی خودی‎‌‎ها نیز دولت نخست او را در دستیابی به اهدافی که توقع می‎‌‎رفت، ناموفق می‎‌‎دانستند. بر همین مبنا هم بود که تز «عبور از خاتمی» ازسوی برخی جریان‎‌‎های دانشجویی اصلاح‎‌‎طلب مطرح شد. عبور از خاتمی نخستین‎‌‎بار از گرگان کلید خورد و در نشست تحکیمی‎‌‎ها (اتحادیه انجمن‎‌‎های اسلامی دانشجویان دانشگاه‎‌‎های سراسرکشور) در این شهر، عده‎‌‎ای از اعضا معتقد بودند «خاتمی در برآورده‎‌‎کردن مطالبات جامعه و عمل به شعارهایی که داده، کوتاهی کرده‎‌‎است.» 
آنان 3راهکار را برای انتخابات خرداد1380 مطرح می‎‌‎کردند: «از ایشان حمایت نکنیم و به گزینه دیگری برسیم»، «سکوت کنیم یا انتخابات را تحریم کنیم» یا اینکه «مشروط و در منشوری از ایشان حمایت کنیم». البته درنهایت خروجی این نشست «حمایت بی‎‌‎قید و شرط از خاتمی» بود، اما زمزمه‎‌‎های عبور از خاتمی در میان فعالان سیاسی و افکارعمومی پیچید و جریان رقیب هم به‎‌‎خوبی از این موضوع استفاده کرد و با مانور تبلیغاتی گسترده بر «تز عبور از خاتمی» سعی داشت نهایت بهره را از این «پیشنهاد آرمان‎‌‎گرایانه» ببرد. درمقابل بخش عمده‎‌‎ای از اصلاح‎‌‎طلبان، تداوم اصلاحات را به حضور خاتمی در انتخابات وابسته می‎‌‎دانستند و او را «پرچمدار اصلاحات» و «بهترین گزینه برای ادامه راه اصلاحات» ارزیابی می‎‌‎کردند.
در چنین شرایطی راست‎‌‎ها رغبت چندانی برای حضور پرقدرت در عرصه انتخابات از خود نشان نمی‎‌‎دادند و به ‎‌‎نظر می‎‌‎رسید پیروزی خاتمی را حتمی می‎‌‎دانند و در نهایت هم رقبای پرشانسی در مقابل او قرار‌نگرفتند. آنها معتقد بودند با رقیبی مواجهند که «خودش برگزارکننده انتخابات است و عواملش سعی در رأی آوردن او دارند» و دولت را «رقیب اصلی» خود می‎‌‎پنداشتند و به‎‌‎نظر می‎‌‎رسد همین موضوع هم این جریان را از انسجام انتخاباتی دور کرد. بر همین اساس تشکل‎‌‎های راست‎‌‎گرا مانند «جامعه روحانیت مبارز» و «جامعه مدرسین حوزه علمیه قم» به دعوت مردم به شرکت در انتخابات اکتفا کردند.
ساعت 8صبح چهارشنبه، دوازدهم اردیبهشت1380، وزارت‎‌‎کشور درهای خود را روی کاندیداهای ریاست‎‌‎جمهوری گشود تا به‎‌‎مدت 5روز پذیرای آنان باشد؛ فرایند انتخابات هشتمین دوره ریاست‎‌‎جمهوری رسما کلید خورده بود و همه انتظار می‎‌‎کشیدند ببینند خاتمی بالاخره ثبت‎‌‎نام می‎‌‎کند یا نه، چراکه در ماه‎‌‎های منتهی به اردیبهشت تردیدها برای این اتفاق بیشتر شده‎‌‎بود و به‎‌‎نظر می‎‌‎رسید فشارها، رئیس دولت اصلاحات را برای حضور مجدد در عرصه مردد کرده‎‌‎است. بالاخره پس از مدت‎‌‎ها گمانه‎‌‎زنی و انتظار، خاتمی روز جمعه 14 اردیبهشت در وزارت‎‌‎کشور حاضر شد و ثبت‎‌‎نام کرد؛ روزی که با بغض‎‌‎های او ماندگار شد.
خاتمی از دغدغه‎‌‎ها و نگرانی‎‌‎هایش گفت و اینکه «از رهگذر اصلاحات هزینه‎‌‎های زیادی پرداختیم»، با وجود این هنوز معتقد بود «راه دراز ناپیموده‎‌‎ای پیش روی ماست» و با همه مشکلات آن را باید با کمک و حضور ملت پیمود. او با بغضی در گلو، گفت که آبرویش را سرمایه کرده‎‌‎است؛ «سرمایه اندکی دارم و آن آبروی من است... این سرمایه اندک را در طبق اخلاص نهادم و در برابر تصمیم ملت خاضع هستم... .» و با خواندن شعر «در عاشقی گریز نباشد ز ‌ساز و سوز/ استاده‎‌‎ام چو شمع، مترسان ز آتشم» به استقبال رقابتی رفت که نوید‎‌‎دهنده 4سال سخت بود.
درطول  5 روز (از 12تا 16 اردیبهشت) 817 نفر به‎‌‎عنوان داوطلب شرکت در انتخابات ریاست‎‌‎جمهوری ثبت‎‌‎نام کردند که تا آن زمان سابقه نداشت و پس از تفکیک اسامی مشخص شد تعدادی از آنان مدارک کافی برای ثبت‌نام ارائه نداده‎‌‎اند و میزان واقعی ثبت‎‌‎نام‎‌‎کنندگان 753نفر بود و «ابراهیم اصغرزاده»، «علی شمخانی» و «احمد توکلی» از چهره‎‌‎های شاخصی بودند که در آخرین روز ثبت‎‌‎نام کردند. پیش از آن چهره‎‌‎های سیاسی مانند «حسن غفوری‎‌‎فرد»، «مصطفی هاشمی‎‌‎طبا»، «اسماعیل ططری»، «علی فلاحیان»، «سعید رجایی‌خراسانی»، «محسن سازگارا»، «عبدالله جاسبی»، «محمود کاشانی» و «قاسم شعله‎‌‎سعدی» برای حضور در رقابت انتخاباتی ثبت‎‌‎نام کرده‌بودند. در نهایت شورای‎‌‎ نگهبان از میان چهره‎‌‎های سیاسی ثبت‎‌‎نام کننده، صلاحیت 10نفر از جمله احمد توکلی، سیدمحمد خاتمی، علی شمخانی، عبدالله جاسبی، حسن غفوری‎‌‎فرد، منصور رضوی، شهاب‎‌‎الدین صدر، علی فلاحیان، مصطفی هاشمی‎‌‎طبا و سیدمحمود مصطفوی کاشانی را تأیید کرد، اما به‎‌‎نظر می‎‌‎رسید از میان همه این نام‎‌‎ها، توکلی رقیب اصلی خاتمی‎‌‎ است. او که برای دومین‎‌‎بار در انتخابات ریاست‎‌‎جمهوری حضور می‎‌‎یافت و در سال1372 از هاشمی‎‌‎رفسنجانی شکست خورده بود، شعار «تحقق جمهوری دوم» را برگزید و قصد داشت «از طریق مقابله با طبقه جدید امتیازطلبان سیاسی و کارآمد کردن دولت از طریق میدان‌دادن به متخصصان کارآزموده، مردم‎‌‎گرا و وطن‎‌‎دوست» اعتماد عمومی را احیا کند.
نکته جالب در رقابت انتخاباتی ریاست‎‌‎جمهوری هشتم اینجا بود که 2رقیب خاتمی از کابینه می‎‌‎آمدند؛ شمخانی وزیر دفاع بود و نهایتا با شعار «دولت اقدام ملی»، حدود 700هزار رأی کسب کرد و هاشمی‎‌‎طبا هم که ریاست سازمان تربیت‎‌‎بدنی را برعهده داشت، نفر آخر شد. در انتخابات هشتمین دوره ریاست‎‌‎جمهوری برای نخستین‎‌‎بار تعداد واجدان شرایط رأی دادن از مرز 40میلیون نفر گذشت و به 42میلیون و 170هزار و 230نفر رسید؛ یعنی چیزی حدود 5میلیون‌و600هزارنفر بیش از انتخابات هفتم در سال1376. از این تعداد واجد صلاحیت، بیش از 28میلیون‎‌‎نفر رأی دادند که بیش‎‌‎از 21میلیون‎‌‎نفر نام خاتمی را روی برگه‎‌‎های خود به‎‌‎عنوان رئیس‎‌‎جمهور نوشتند و توکلی بیش از 4میلیون رأی کسب کرد. با وجود اینکه دراین انتخابات تعداد رأی‎‌‎دهندگان نسبت به انتخابات سال1376 کاهش محسوس 13درصدی داشت (از مشارکت 79درصدی به حدود 67درصد رسید)، اما آمارها از افزایش محبوبیت خاتمی حکایت می‎‌‎کرد؛ چراکه او در سال76 حدود 69درصد آرا را کسب کرده‎‌‎بود، اما در انتخابات هشتم توانست نزدیک به 77درصد آرا را به‎‌‎دست آورد.
 

این خبر را به اشتراک بگذارید