جدال کلانشهرها با آلودگی هوا
مردم و مسئولان 5 کلانشهر کشور از روزهای آلوده و مشکلاتشان به همشهری می‌گویند
فاطمه عباسی- خبر‌نگار
مطابق پیش‌بینی سازمان هواشناسی، دمای هوای اغلب شهرهای کشور رو به کاهش است و در این وانفسای کرونا، هوای شهرهای بزرگ و صنعتی به‌ویژه تهران، اصفهان، کرج، قم، اراک، قزوین، تبریز و مشهد آلوده به غلظت انواع آلاینده‌ها شده است. آلودگی هوا تا پنجشنبه هفته جاری در این کلانشهرها ادامه دارد. آلودگی هوا حالا دیگر به داستانی تکراری تبدیل‌شده که مسکن‌های موقتی نمی‌تواند دردی از آن دوا کند. برخی مصوبات کارگروه‌های استانی کاهش آلودگی هوا نیز جنبه فرسایشی به‌خود گرفته و در جلسات ویژه کارگروه‌ها، شاهد تعیین ضرب‌الاجل‌هایی هستیم که زمانشان فرامی‌رسد، اما هیچ اتفاقی نمی‌افتد.کارشناسان از سوخت آلوده، خودروهای غیراستاندارد، صنایع متخلف و وارونگی هوا می‌گویند، اما به‌راستی عامل آلودگی هوای این روزها کدام است و مردم برای رفع این معضل، چه می‌توانند بکنند؟ گزارش همشهری درباره کلانشهرهای آلوده این روزها و راهکارهای مسئولان استانی برای رفع و کاهش آلودگی‌ها را در ادامه می‌خوانید.
گنبدهای فیروزه‌ای در هاله‌ای از دود
اصفهان ازجمله کلانشهرهایی است که به‌علت وجود پالایشگاه، صنایع مختلف و کوره‌های گچ و آجر در اطراف آن، هر سال پاییز و زمستان را با شاخص آلودگی هوای بالا طی می‌کند. این روزها پایتخت فرهنگی کشور، چهره‌ای تیره و آلوده را برای شهروندانش به نمایش گذاشته و آبی گنبدهای فیروزه‌ای دیگر مشهود نیست. شهروندان اصفهانی هم در روزهای اخیر کمتر از خانه خارج می‌شوند و ترددهای شهری کاهش یافته است. سنا مهری‌زاده، ساکن یکی از محله‌های مرکزی شهر می‌گوید: بیشترین حجم آلودگی شهر اصفهان متعلق به کارخانه‌های صنعتی اطراف شهر است. مسئولان به مردم وعده می‌دهند که با جابه‌جایی این کارخانه‌ها آلودگی هوا را کاهش می‌دهند، اما باز هم هر سال در فصل سرد هوا آنقدر آلوده می‌شود که ما حتی پنجره‌های خانه را هم نمی‌توانیم باز کنیم.
تأثیر شرایط اقلیمی در آلودگی هوای اصفهان
با وجود گلایه‌های مردم، مسئولان اصفهانی معتقدند با اجرای قانون هوای پاک و طرح‌های محیط‌زیستی توانسته‌اند عملکرد قابل‌قبولی در کاهش آلودگی هوا داشته باشند. حجت‌الله غلامی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان با رد این قضیه که هوای اصفهان هرسال نسبت به سال گذشته آلوده‌تر می‌شود، می‌گوید: درست است که 3منبع بزرگ آلایندگی شامل کانون ریزگردهای کویری، وجود صنایع گسترده و منابع متحرک، اصفهان را تهدید می‌کند، اما به این صورت نیست که هرسال وضعیت آلودگی هوا بدتر شود. شرایط اقلیمی و هوای سرد، هوای اصفهان را به چالش کشیده است. بخشی از شرایط اقلیمی مثل وزش باد، بارش باران و مواردی از این دست در سال‌های گذشته به کمک ما می‌آمدند، اما امسال راکد بودن هوا به‌ویژه در هفته جاری باعث افزایش آلاینده‌ها در شهر شده است. با این حال، امسال نیز دستورالعمل‌هایی در زمینه صنایع و حمل‌ونقل صادر شده و اقدامات در حال پیگیری است. غلامی با اشاره به سهم منابع آلوده‌کننده هوای شهر اصفهان، می‌افزاید: نزدیک به ۳۷درصد آلودگی متعلق به شبکه حمل‌ونقل عمومی است، ۳۳درصد صنعت و ۳۰درصد بقیه مربوط به صنایع خانگی و امور متفرقه است. منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان نیز با بیان اینکه از روز یکشنبه هفته جاری افزایش غلظت آلاینده‌ها در شهرهای منطقه مرکزی و کاشان و آران و بیدگل تشدید شد، می‌گوید: ممنوعیت تردد کامیون و خودروهای سنگین در سطح شهر، اجرای طرح زوج و فرد در شهر اصفهان، کاهش فعالیت صنایع آلاینده، عدم‌فعالیت کوره‌های آجر و گچ، عدم‌انجام فعالیت عمرانی و خاکبرداری و... ازجمله اقداماتی است که در راستای کنترل آلودگی هوا در حال انجام است.
او با اشاره به اینکه محیط‌زیست ۳۰تیم را به شهرستان‌ها برای پایش آلایندگی فرستاده است، می‌افزاید: استفاده از سوخت مازوت در اصفهان همچنان ممنوع است و در این راستا، بازدیدی با حضور دادستانی و محیط‌زیست انجام شد و مصرف سوخت مازوت در نیروگاه شهیدمنتظری و نیروگاه برق مشاهده نشد.
فعالیت نیروگاه حرارتی قم محدود شد
در قم هم چند روزی است که هوا در وضعیت ناسالم قرار گرفته و مسئولان در تلاش برای اجرای طرح‌هایی در جهت کاهش آلایندگی‌ها هستند. بردیا متقی که مجبور است هر روز از مسیر پرترافیک شهر برای رفتن به محل کار عبور کند، می‌گوید: روزانه حجم زیادی خودرو در خیابان‌های شهر تردد می‌کنند. اگر این روزها به خیابان بروید، بلافاصله از شدت آلودگی سردرد و چشم‌درد می‌گیرید. او معتقد است، استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی می‌تواند تا حد زیادی از تعداد خودروهای تک‌سرنشین بکاهد و روی آلودگی هوا نیز تأثیرگذار باشد: «اگرچه به‌علت بیماری کرونا استفاده از تاکسی و اتوبوس سخت شده، اما با رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌توان از این وسایل حمل‌ونقلی استفاده کرد.»
اسماعیل احمدی‌زاده، معاون نظارت و پایش سازمان محیط‌زیست قم درباره برنامه‌های استان در زمینه کاهش آلودگی هوا توضیح می‌دهد: «ما از ابتدای سال تاکنون 55روز آلوده داشتیم و در چند روز اخیر به‌صورت متناوب این آلودگی ادامه داشت. در این زمینه کنترل و پایش واحدهای صنعتی به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین کانون‌های آلایندگی در دستور کار قرار دارد.» او می‌افزاید: «یکی از کانون‌های آلاینده در شهر قم نیروگاه حرارتی تولید برق است که در فصل زمستان به جای گاز از گازوئیل برای سوخت استفاده می‌کند. امسال فعالیت این نیروگاه را محدود کردیم تا آلودگی کمتری ایجاد شود.»
ادامه آلودگی هوا در کرج
در بین شهرهای ناسالم در هفته اخیر، کرج، همسایه تهران هم جزو آلوده‌ترین‌ها بود و طبق پیش‌بینی هواشناسی تا ۱۰روز آینده کیفیت هوای البرز و کرج ناسالم خواهد بود؛ به همین علت، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست البرز اعلام کرد که طبق مصوبه کمیته اضطرار کاهش آلودگی هوا، طرح‌های پیشگیرانه و کنترلی برای مهار آلاینده‌ها در استان تشدید شده است. فردین حکیمی به همشهری توضیح می‌دهد که طی روزهای اخیر شاهد افزایش ذرات معلق و آلودگی شدید هوا تا وضعیت قرمز بودیم که این وضعیت در روزهای آینده استمرار دارد. او می‌گوید: «بر همین اساس مقابله با وسایل نقلیه دودزا، صنایع آلاینده، کنترل کیفی سوخت نیروگاه منتظر قائم فردیس و وضعیت آلایندگی کارخانه بزرگ سیمان آبیک به‌عنوان مهم‌ترین منابع آلایندگی هوا در دستور قرار گرفته است. برخورد قانونی با خودروها و موتورسیکلت‌های دولتی و خصوصی بدون معاینه فنی به‌عنوان بخش مهمی از آلاینده‌های هوا در البرز اجرایی شده و پلیس راهور در این زمینه اقدامات نظارتی و سختگیرانه اعمال خواهد کرد.» مدیرکل حفاظت محیط‌زیست البرز اعمال محدودیت تردد کامیون‌ها از ساعت ۶ صبح لغایت ۲۱ در سطح کلانشهر کرج و فردیس را از وظایف پلیس برشمرده و می‌گوید: اداره کل حفاظت محیط‌زیست و پلیس راهور استان موظف هستند تیم‌های پایش و نظارت بر مراکز معاینه فنی را با مشارکت دفتر فنی استانداری و شهرداری‌های مناطق ذیربط تشکیل دهند.
تبریز در دود
تردد بی‌شمار خودروها در تبریز عاملی است که معاون پایش و نظارت سازمان محیط‌زیست آذربایجان‌شرقی آن را دلیل آلودگی هوای این کلانشهر در روزهای اخیر می‌داند و می‌گوید: «هوای شهر تبریز نیز مانند چند کلانشهر دیگر همچون تهران و مشهد، با شروع فصل پاییز رو به سیاهی رفته و آلودگی هوا در این شهر موجب رنجش شهروندان شده است. علت اصلی این آلودگی نیز ترافیک و حجم خودروهای عبوری است. به همین علت، تمرکز ما مانند سنوات گذشته روی استاندارد کردن خودروها و کاهش آلایندگی آنهاست. میرمحسن حسینی‌قمی از شهروندان می‌خواهد در روزهایی که شاخص آلودگی در شهر بالاست از تردد در معابر خودداری کنند و اضافه می‌کند: تمامی طرح‌های محیط‌زیستی همه‌ساله به اجرا درمی‌آید، اما اگر مردم همکاری نکنند، این طرح‌ها فایده‌ای نخواهند داشت.
***
امروزه نه براساس حدس و گمان، بلکه بر پایه تحقیقات پزشکی تأثیر مستقیم آلودگی هوا بر افزایش بیماری‌های قلبی و عروقی و افزایش سکته‌های قلبی، بیماری‌های تنفسی و همچنین نازایی و تولد کودکان نارس به‌اثبات رسیده است، اما باز هم اجرای طرح‌های مختلف نتوانسته راهکاری اساسی برای حل این معضل در کلانشهرها باشد. حالا تنها می‌توان به تغییرات آب‌وهوایی امیدوار بود تا شاید وزش باد و بارش باران، اندکی از سیاهی آسمان کم کند.
