فرهنگ
سرگردانی کاغذ درآستانه نمایشگاه کتاب
نوسانات قیمت ارز، بازار کاغذ و کتاب را نیز دچار نوسان کرده و ناشران برای تهیه کاغذ دچار مشکل شده‌اند
مرتضی کاردر/ خبر‌نگار
نوسانات قیمت ارز معمولاً همه بازار را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. با گران شدن دلار قیمت کالاها و خدمات گوناگون در حوزه‌های مختلف زیاد می‌شود و تا بازار به ثبات نرسد قیمت‌ها متعادل نمی‌شوند. بالا رفتن قیمت ارز در بازار سبب زیاد شدن قیمت کاغذ نیز شده است. چرا که بخش زیادی از کاغذ مورد نیاز در بازار ایران کاغذ وارداتی است و هر تغییری در قیمت دلار قیمت کاغذ را نیز تغییر خواهد داد.
روزهای پایانی سال و روزهای آغازین سال جدید همواره شلوغ‌ترین فصل بازار کاغذ و انتشارات و کتاب است. در آستانه برگزاری نمایشگاه کتاب، تقاضا در حوزه کاغذ به بیشترین میزان خود می‌رسد. در چنین شرایطی بازار بی‌ثبات کاغذ سبب شده است تا ناشران سرگردان‌تر از همیشه باشند و نتوانند برای انتشار کتاب‌های تازه خود تصمیم بگیرند.
اما آیا می‌توان کاغذ مورد نیاز ناشران را تأمین کرد؟ آیا می‌توان قیمت کاغذ را در بازار به ثبات رساند؟ آیا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی راهکاری برای تثبیت قیمت کاغذ در بازار دارد؟
کاغذ موجود با ارز مبادله‌ای وارد شده است
اول از همه سراغ مهرزاد دانش، مدیرکل چاپ و نشر وزارت ارشاد می‌رویم؛ اداره‌ای که یکی از وظایفش نظارت بر بازار و تنظیم قیمت‌ها در بازار نشر است. دانش می‌گوید: «به‌دلیل اینکه ماجرای کاغذ شامل چند حوزه می‌شود معاونت فرهنگی، کارگروه ویژه‌ای را برای این ماجرا تعیین کرده است که آقای امیرزاده ریاست آن را به‌عهده دارد.»
همایون امیرزاده، مشاور اجرایی معاونت فرهنگی ارشاد است که در ماه‌های اخیر بسیاری از اتفاقات حوزه معاونت فرهنگی، از شورای سیاستگذاری نمایشگاه کتاب تا کارگروه کاغذ، به او ختم می‌شود. امیرزاده درباره وضعیت قیمت کاغذ در بازار می‌گوید: «کاغذی که الان در بازار است با ارز مبادله‌ای وارد شده است. کاغذهای موجود در 6ماه گذشته وارد شده است و طبیعتاً نوسانات اخیر قیمت ارز نباید تأثیری در قیمت کاغذ بگذارد.»
اما چه راهکاری برای نظارت بر افزایش قیمت کتاب وجود دارد؟ امیرزاده می‌گوید: «نظارت بر عملکرد ناشران در ابعاد مختلف به‌خود ناشران واگذار شده است. الان نظارت‌ها درون صنفی هستند و خود ناشران بر موضوعاتی مثل قیمت کتاب و... نظارت می‌کنند. طبیعتاً ناشران می‌دانند که جمعیت مخاطبانشان عموم مردم هستند. ناشران هیچ‌وقت به این سمت حرکت نمی‌کنند که مخاطبانشان را از دست بدهند و به‌نظر می‌رسد که ناشران همکاری لازم را با مخاطبان انجام می‌دهند.»
کسی در بازار، کاغذ نمی‌فروشد
اما تجربه نوسانات ارزی در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که وقتی قیمت ارز زیاد می‌شود و بازار در وضعیتی بی‌ثبات به سر می‌برد فروشندگان مدتی دست نگه می‌دارند تا قیمت‌ها به ثبات برسد (بخوانید که زیادتر بشود) و هیچ‌گاه جنسی را که با قیمت گذشته خریده‌اند با همان قیمت در بازار عرضه نمی‌کنند، با این استدلال که حالا باید آن را گران‌تر بخرند!
اما ناشران در آستانه نمایشگاه کتاب چه می‌کنند و کاغذ مورد نیاز خود را با چه قیمتی تأمین می‌کنند؟ داوود موسایی، مدیر انتشارات فرهنگ معاصر که ناشر فرهنگ‌ها و کتاب‌های مرجع است، می‌گوید:« در بازار ایران از قدیم 3چیز بر قیمت‌ها تأثیر می‌گذاشته است: «دلار، طلا، مسکن. الان یکی از آنها یعنی مسکن حذف شده اما دلار و طلا همچنان بر همه‌‌چیز تأثیرگذارند. وقتی قیمت دلار و طلا بالا می‌رود همه‌‌چیزها گران می‌شود و وقتی ناشران کاغذ را با قیمت زیادتری می‌خرند یا قیمت خدمات حوزه کتاب گران‌تر می‌شود، چاره‌ای ندارند جز اینکه قیمت کتاب را نیز بالاتر ببرند. در روزهای گذشته ما به مقداری کاغذ احتیاج داشتیم آن را بندی 120هزار تومان خریدیم، آن هم با هزار مکافات. طبیعی است که این گرانی بر قیمت کتاب تأثیر می‌گذارد.»
حسن کیاییان، مدیر نشر چشمه که یکی از بزرگ‌ترین ناشران خصوصی ایران است، می‌گوید: «متاسفانه قیمت کاغذ در بازار بالا رفته است. طبیعی است که وقتی ناشر کاغذ را با قیمت گران‌تری می‌خرد قیمت کتاب هم بالاتر می‌رود. مثل هر ماده اولیه‌ای که سازنده آن را گران می‌خرد و در قیمت نهایی محصول تأثیر خواهد گذاشت.»
عبدالحمید قره‌داغی، مدیر انتشارات سوره مهر می‌گوید: «هنوز نمی‌دانیم که قیمت کتاب چقدر بالاتر می‌رود چون کسی در بازار کاغذ نمی‌فروشد. فروشنده‌ها با اینکه کاغذها را از گذشته در انبار دارند اما بی‌ثباتی بازار سبب شده است که فعلاً کاغذ نفروشند تا بازار به ثبات برسد.»
حتی اگر ارز مبادله‌ای مبنا باشد باز هم قیمت افزایش یافته است
ارز مبادله‌ای برای کاغذ به واردکنندگان کاغذ تعلق گرفته است، اما آیا آنها حاضرند که کاغذها را با همان قیمتی که خریده‌اند، در بازار به فروش برسانند؟ چه کسی باید بر قیمت فروش کاغذ نظارت کند؟ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؟ وزارت صنعت، معدن و تجارت؟ وزارت بازرگانی؟ آیا نظارت حکومتی می‌تواند فروشندگان را وادار کند که کاغذها را با قیمت قبلی به فروش برسانند؟
همایون امیرزاده، مشاور معاونت امور فرهنگی می‌گوید: «در تعاملی که با وزارت صنعت و معدن و تجارت داشته‌ایم کاغذ به اندازه‌ای که مورد نیاز بازار است در ماه‌های گذشته تأمین شده است و ناشران برای تأمین کاغذ مورد نیاز خود مشکلی نخواهند داشت. امیدواریم که بازار کاغذ و کتاب با کمترین نوسانات قیمت مواجه شود. »
کیاییان درباره تأثیر وزارت ارشاد در کنترل بازار کاغذ می‌گوید: «ناشران کاغذ را از بازار آزاد تهیه می‌کنند. مواجهه فروشندگان کاغذ با افزایش قیمت یکسان نیست. بعضی از آنها حاضرند با افزایش معقولی کاغذ را در اختیار ناشران قرار بدهند اما بعضی دیگر کاغذ را متناسب با افزایش قیمت دلار به فروش می‌رسانند یا ممکن است فعلا کاغذ نفروشند تا قیمت آن بیشتر شود.»
عبدالحمید قره‌داغی مدیر انتشارات سوره مهر هم در این باره می‌گوید: «حتی اگر ارز مبادله‌ای هم مبنا باشد قیمت آن از 3600تومان به 4200تومان رسیده است. پس قطعاً قیمت کاغذ افزایش یافته است. اما اینکه افزایش قیمت چقدر خواهد بود باید صبر کنیم و ببینیم که بازار کی به ثبات می‌رسد تا قیمت واقعی کاغذ تعیین شود.»
اما ناشران در این بازار چه می‌توانند بکنند؟ یا باید از چاپ کتاب‌های تازه منصرف شوند که عملا چنین امکانی وجود ندارد یا باید قیمت را بالا ببرند. با اوضاع و احوال فعلی بازار کاغذ، قیمت کتاب در نمایشگاه با افزایش مواجه خواهد شد و مخاطبان باید کتاب‌ها را قدری گران‌تر از آنچه تصور می‌کنند، بخرند. افزایش قیمتی که سبد خرید مخاطبان را سبک‌تر خواهد کرد. فقط می‌توان آرزو کرد که افزایش قیمت کتاب در حد افزایش قیمت رسمی دلار باشد نه بیشتر. به نظر می‌رسد که بازار کاغذ و کتاب نیازمند تصمیمی جدی‌تر است.
در همینه زمینه :
