بهارستان در آتش

  ترمه هوشیار  

پانزدهم آذر 1373 تلفن‌های ایستگاه مرکزی آتش‌نشانی تهران در میدان حسن‌آباد زنگ خورد. خبر آتش گرفتن ساختمانی در میدان بهارستان را به این مرکز اعلام کردند. مامورانی که آن روز سوار بر ماشین‌های بزرگ آتش‌نشانی به میدان بهارستان رفتند دیدند که ضلع شرقی میدان یعنی همانجایی که 70سال مجلس شورای ملی بود در کام شعله‌هاست؛ عمارت بهارستان در آتش می‌سوخت.
5 روز از بزرگداشت مجلس گذشته بود و یک‌ماه دیگر هشتاد و هشتمین سالروز تدوین قانون اساسی پیش رو بود. کلنگ ساخت ساختمان جدید مجلس هم هنوز زمین نخورده بود و 15 سالی می‌شد که مجلس شورای اسلامی در محل قدیم کاخ سنا برپا بود. عمارت بهارستان بدون شیر و خورشید فلزی و لوح عدل مظفر و قانونگذاری، صرفا برای برخی مراسم قوه مقننه مورد استفاده قرار می‌گرفت که برای سومین بار آتش به جانش افتاد. این بار آتش، در بخش غربی ساختمان و رو به میدان بهارستان آغاز شده بود. بعد از جابه‌جایی مجلس به کاخ سنا، شعبه‌ بانک ملی در میدان بهارستان در کنار عمارت مجلس فعالیت داشت که گویا آتش‌سوزی از همان جا شروع شده بود. تا مأموران آتش‌نشانی برسند شعله‌های آتش به ساختمان صحن علنی مجلس نیز رسید و مأموران تنها توانستند بخشی از صحن و محل هیأت رئیسه را نجات بدهند و بدین‌ترتیب ساختمان از تخریب کلی نجات یافت. 
به لحاظ فنی این بزرگ‌ترین آتش‌سوزی مجلس به شمار می‌رفت. آتش‌سوزی قبلی که چند سال پیش رخ داد در یکی از اتاق‌ها بود و خیلی زود مهار شد. پیش از آن نیز آتش‌سوزی سال1310 رخ داده بود اما آتشی که سال 73 به جان ساختمان مجلس افتاد، وسیع‌تر بود و برای سازه‌ مشکلات جدی بارآورد. به اعتقاد دکتر حسن باستانی‌راد، نویسنده کتاب «بهارستان در تاریخ» مأموران آتش‌نشانی با توجه به امکاناتی که نسبت به سال1310 داشتند در اطفای این حریق اهتمام زیادی نکردند و همین، میزان تخریب را بیشتر کرد. آتش‌سوزی سال1310 در محل تالار آیینه رخ داد و آتش سال 73 خیلی زود به صحن علنی رسید که باوجود صندلی‌های چوبی در آن، میزان خسارت بالاتر رفت؛ خسارتی که می‌شد آن را با ماجرای به توپ بستن مجلس در تیر 1287 شمسی توسط لیاخوف روسی و به دستور محمدعلی‌شاه مقایسه کرد. 
در گزارش کامل این آتش‌سوزی دلایل مختلفی آمد؛ ابتدا آن را مانند دو آتش‌سوزی قبلی، ناشی از آتش بخاری و دودکش‌ها دانستند اما بعدتر معلوم شد که پوسیدگی سیم‌ها و اتصال برق باعث رخ دادن این حریق شده است. براثر این حریق بخش زیادی از صندلی‌ها چوبی که نمایندگان مجلس روزگاری روی آن نشسته و قانونگذاری کرده بودند سوخت و به سرسرای عمارت نیز آسیب‌های زیادی واردشد. چند روز بعد از این حریق به دستور حجت‌الاسلام علی‌اکبر ناطق‌نوری رئیس وقت مجلس، طرح بازسازی در دستور کار قرار گرفت و آن را به وزارت مسکن و شهرسازی سپردند. مهندس ایرج کلانتری ریاست بازسازی را برعهده داشت. در این بازسازی که چند سال طول کشید نقشه‌های قدیمی دوره سپهسالار مورد توجه بود. با ساخت ساختمان جدید مجلس در شمال این عمارت بازسازی شده، ساختمان مجلس شورای ملی تکمیل شد و برای بخش تشریفات مجلس اختصاص یافت. در نهایت در سال84 این ساختمان به موزه مجلس تبدیل شد.