چهره اول
پایان یک دوران
نسل تازه مرجعیت با درگذشت آیتالله اراکی وارد عرصه شدند
سید محمد حسین محمدی
با وفات آیتالله شیخ محمدعلی اراکی در سال1373، آخرین مرجع تقلید از نسل شاگردان شیخ‌عبدالکریم حائری و نخستین امام جمعه قم بعد از انقلاب، از دنیا رفت.
آیتالله اراکی اگرچه از نظر سنی بزرگتر از امام‌خمینی بود اما خود را بهعنوان یکی از حامیان و طرفداران او معرفی میکرد. او معتقد بود که امام‌خمینی «مجددالمذهب فی قرن خامس عشر» است. دوران مرجعیت آیتالله اراکی طولانی نبود؛ دورهای که حدودا از سال1368 آغاز شد و در سال1373 به پایان رسید. اما با وفات او فصل جدیدی از مرجعیت آغاز شد. تا پیش از دوره آیتالله اراکی، عموم مراجع تقلید از نظر شهرت کاملا برای مردم شناخته شده بودند. همچنین تعداد گزینههای شاخص مرجعیت از حدود 3نفر فراتر نمیرفت. اما با وفات آیتالله اراکی، فضای عمومی جامعه با چالش جدیدی مواجه شد. نخبگان حوزوی که وظیفه معرفی مرجع تقلید جدید را داشتند با گزینههای متعددی روبهرو بودند. این سبب شده بود تا کار برای معرفی دشوار شود.
یک روز پس از درگذشت آیتالله اراکی، جامعه روحانیت مبارز تهران با صدور بیانیهای آیتالله خامنهای و آیات عظام فاضل لنکرانی و میرزا جواد تبریزی را بهعنوان علمای جایزالتقلید اعلام کرد.
فردای آن روز، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نیز با صدور بیانیهای یک لیست هفت‌نفره را بهعنوان مراجع جایزالتقلید اعلام کرد. جامعه مدرسین، علاوه بر3 مرجع تقلیدی که در لیست جامعه روحانیت مبارز آمده بود، آیات عظام محمدتقی بهجت، حسین وحید خراسانی، سیدموسی شبیری زنجانی و ناصر مکارم شیرازی را به لیست خود اضافه کرده بود. بعدها برخی بیان کردند که اسامی این لیست بهترتیب آرای موافق آنها در جلسه جامعه مدرسین نوشته شده بود.
اگرچه لیست جامعه مدرسین از لیست جامعه روحانیت مبارز کاملتر بود اما باز هم نام چند نفر از علمای بزرگ قم و نجف که مقلدین قابلتوجهی داشتند در فهرست خالی بود؛ آیتالله سیدعلی سیستانی و آیتالله لطفالله صافی گلپایگانی برخی از این افراد بودند. در سالهای بعد، با وفات برخی از مراجعی که در فهرست اول بودند، اسامی دیگری به این لیست اضافه شد.
