گردشگری با بودجه 1400صنعت نمی‌شود

فاطمه  عباسی- خبرنگار

ارقام کنونی در لایحه بودجه 1400برای صنعت گردشگری، تناسبی با انتظارات موجود از این حوزه ندارد و کارشناسان معتقدند این بودجه هم نمی‌تواند کمکی به تحول صنعت گردشگری به‌عنوان جایگزینی برای درآمدهای نفتی کند. آن هم درحالی‌که صنعت گردشگری طی یک سال اخیر به‌دلیل شیوع ویروس کرونا با رکود شدید و خسارت هنگفتی روبه‌رو شد و در دوران پساکرونا نیازمند ترمیم اقتصادی و توجه بیشتر است.
وزارت میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور سهم ۱۳۹۴ میلیارد و ۳۲۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تومانی از بودجه 1400دارد که در دو بخش اعتبارات هزینه‌ای به مبلغ ۶۰۱۱ میلیارد و ۱۳۸ میلیون ریال و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به مبلغ ۷۹۳۲ میلیارد و ۸۶ میلیون ریال محاسبه شده است. اگر چه بودجه کل وزارتخانه نسبت به سال گذشته افزایشی 10درصدی را نشان می‌دهد اما با احتساب بودجه پژوهشگاه و دیگر مجموعه‌ها، در واقع این بودجه تنها نزدیک به ۵ درصد افزایش داشته است. این در حالی است که وزارتخانه میراث‌فرهنگی در یک سال اخیر از سازمان به وزارتخانه تبدیل شد و باید طبق یکی از اهداف سند چشم‌انداز گردشگری تا سال ۱۴۰۴ حدود ۲۵ میلیون گردشگر خارجی به ایران جذب کند. در بخش توسعه گردشگری داخلی نیز اگر چه برخی استان‌های کمتر برخوردار مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان، بیشترین میزان بودجه را به‌خود اختصاص داده‌اند اما به‌نظر می‌رسد میزان بودجه تخصیص‌یافته به برخی استان‌ها همچون چهارمحال و بختیاری، کرمان و زنجان که از جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیری برخوردارند، کافی نبوده و تامین زیرساخت‌های گردشگری این مناطق و استان‌های مانند آنها به اعتباری بیش از این نیازمند است.

خوزستان و بالاترین بودجه گردشگری
مجموع بودجه کشور در فصل توسعه گردشگری داخلی 308میلیارد و 46میلیون و 800هزار تومان است که استان‌های جنوبی بیشترین اعتبار را به‌خود اختصاص داده و صدرنشینان این جدول هستند. خوزستان پهناور با جاذبه‌های گردشگری فراوان اما محروم از امکانات، بیشترین اعتبار یعنی 100میلیارد تومان را در بخش گردشگری به‌خود اختصاص داده است. بعد از خوزستان، سیستان و بلوچستان با 24میلیارد و 162میلیون و 200هزار تومان و بوشهر با 20میلیارد و 923میلیون و 700هزار تومان بیشترین اعتبار را دریافت می‌کنند. دو استان غربی، کرمانشاه با 19میلیارد و 558میلیون و 400هزار تومان و ایلام با 13میلیارد و 334میلیون و 300هزار تومان نیز در رده‌های چهارم و پنجم جدول قرار دارند.

 زنجان؛ قعرنشین جدول بودجه گردشگری
در فهرست استان‌های با کمترین بودجه در بخش گردشگری نیز، نام استان‌های برخوردار و استان‌های محروم در کنار یکدیگر قرار گرفته است. زنجان با 138میلیون و 500هزار تومان آخرین رتبه را از نظر دریافت اعتبار در فصل گردشگری دارد. بعد از زنجان، اصفهان با 881میلیون و 400هزار تومان و مرکزی با 999میلیون و 600هزار تومان به‌ترتیب رتبه‌های آخر این ردیف اعتباری را در اختیار دارند. از بین استان‌های کشور، تنها به این 3 استان بودجه‌ای ‌کمتر از یک میلیارد تومان اختصاص داده شده است. بعد از آنها، چهارمحال و بختیاری، البرز، خراسان شمالی، یزد و تهران در رتبه‌های پایینی جدول استانی بودجه قرار دارند.

کم‌توجهی به حوزه فرهنگ و گردشگری
علاوه بر فصل توسعه گردشگری داخلی، بخشی از اعتبار تملک دارایی سرمایه‌ای ‌به فصل تحقیق و توسعه در امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری اختصاص پیدا کرده که به گفته سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس، این اعتبار 3درصد از بودجه 1400را شامل می‌شود. از میان استان‌های کشور، اعتبار این فصل تنها به استان‌های کرمانشاه با 2میلیارد و 311میلیون و 200هزار تومان، کرمان با 407میلیون و 500هزار تومان و همدان با 226میلیون و 500هزار تومان اختصاص داده شده است. مجید نصیرایی، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس در این‌باره گفته است: «اگرچه بودجه بخش فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری در سال 1400نسبت به سال 99رشد 18درصدی دارد، اما مشکل اینجاست که این مقدار جوابگوی نیاز این بخش نیست و ما باز هم شاهد کم‌توجهی به حوزه فرهنگ و گردشگری در تخصیص اعتبارات هستیم.»

کردستان به‌دنبال توسعه گردشگری
با وجود افزایش اعتبار فصل گردشگری در لایحه بودجه 1400نسبت به سال 99اما تنها 5استان توانسته‌اند افزایش اعتبار بیش از 100درصد را به‌خود اختصاص دهند. بودجه کردستان امسال به میزان 10میلیارد و 332میلیون تومان (8/688درصد) نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. پس از کردستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر و ایلام بیشترین افزایش را نسبت به بودجه 1399به‌خود اختصاص داده‌اند.

اعتراض چهارمحال و بختیاری به بودجه
در آن سوی جدول اما چهارمحال و بختیاری و خراسان‌شمالی نه‌تنها افزایش اعتبار نداشتند بلکه بودجه تعیین شده برای گردشگری آنها نسبت به سال 99کاهش نیز داشته است. هر چند مسئولان چهارمحال و بختیاری به کاهش 40درصدی اعتبار گردشگری این استان نسبت به بودجه 99انتقاد دارند. معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی چهارمحال و بختیاری یکی از این منتقدان است و می‌گوید: «اعتبار اختصاص داده شده پاسخگوی تکمیل و بهره‌برداری طرح‌های گردشگری این استان نیست و نمایندگان در مجلس باید تلاش بیشتری برای افزایش بودجه می‌کردند.» فرجام سمیعی، معتقد است تقویت بخش گردشگری به‌عنوان یک ظرفیت عالی در استان چهارمحال و بختیاری می‌تواند به روند افزایش اشتغال، کاهش نرخ بیکاری و رونق اقتصادی کمک کند. سمیعی بهره گرفتن از توان بخش خصوصی و جذب سرمایه‌گذار برای تقویت زیرساخت‌های حوزه گردشگری و جبران کمبود بودجه دولتی را از اولویت‌های مسئولان استانی عنوان می‌کند. تهران هم تنها استانی است که در فصل گردشگری افزایش اعتبار نداشته و میزان بودجه سال 99و سال آینده پایتخت رقمی یکسان است.

روستاهای هدف گردشگری؛ بدون ردیف اعتباری
در لایحه بودجه ردیف اعتباری مشخصی برای رونق گردشگری روستاها و مناطق بکر و طبیعی اختصاص داده نشده است و بسیاری از استان‌ها با وجود ظرفیت‌های قابل توجه در رونق این حوزه و جلوگیری از مهاجرت روستاییان هیچ بودجه‌ای دریافت نمی‌کنند. خراسان شمالی یکی از این استان‌هاست که بیشترین روستاهای نمونه گردشگری را در خود جای داده و ظرفیت خوبی در افزایش مناطق بوم‌گردی دارد اما در این حوزه نه‌تنها بودجه‌ای ‌دریافت نمی‌کند که بودجه گردشگری 1400این استان نیز نسبت به سال 99حدود 66درصد کاهش داشته است. یک کارشناس گردشگری معتقد است «برای رونق صنعت توریسم به‌ویژه در روستاها نباید به بودجه استانی متکی بود و مسئولان باید به فکر جذب سرمایه‌گذار باشند.» امیر ایزدی ادامه می‌دهد: «به غیر از اعتبارات ملی، بودجه‌ای ‌که به برخی استان‌ها برای گردشگری اختصاص داده می‌شود، تنها برای پرداخت دستمزد کارکنان و هزینه‌های روزمره کافی است و برای بسیاری از کارهای اساسی بودجه‌ای باقی نمی‌ماند. بنابراین باید به بخش‌خصوصی در اقتصاد گردشگری بها داده شود و موانع موجود در این زمینه از میان برداشته شود.» وی تأکید می‌کند: «تقویت زیرساخت‌های گردشگری در روستاهای هدف گردشگری و زیست‌بوم در زمینه‌های ایجاد خانه‌های بوم‌گردی، گردشگری و اقامتی و... یک ضرورت است و بخش خصوصی می‌تواند موتور محرک آن باشد.»
* * *
با نگاهی به لایحه بودجه سال 1400اینطور به‌نظر می‌رسد که به‌رغم صحبت‌های سیاستگذاران دولت مبنی بر لزوم توسعه گردشگری و ارتقای جایگاه آن به‌منظور کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی در کشور، این حوزه همچنان مورد توجه جدی قرار نگرفته و به‌طور خاص سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از بودجه کافی برای مدیریت مطلوب این حوزه برخوردار نیست. نیمه‌کاره ماندن بسیاری از طرح‌های گردشگری در استان‌ها نشان می‌دهد اعتبارات تخصیص یافته یا به‌طور کامل دریافت نشده است یا کفاف تکمیل طرح‌ها در حوزه گردشگری را نمی‌دهد و نیازمند بازنگری جدی برای تخصیص منابع نتیجه‌بخش در این حوزه است.