چهره‌اول
حاج آقا روح‌الله ثانی
آیت‌الله سیدروح‌الله خاتمی یک روحانی تراز بود
سیدمحمد حسین محمدی
زاده اردکان بود، اما می‌خواست تحصیلاتش را در نجف یا اصفهان ادامه دهد. قرعه به نام اصفهان افتاد و سال‌های اوج تحصیلش در اصفهان رقم خورد. در اصفهان بیش از همه از محضر میرزاعلی شیرازی استفاده کرده بود. میرزاعلی شیرازی کسی بود که شهید مطهری درباره‌اش چنین گفت: «میرزاعلی شیرازی نهج‌البلاغه مسلم است؛ با آشنایی با او انقلاب بزرگی در من پدید آمد و عاشق کتاب نهج‌البلاغه شدم».
آقا روح‌الله جز میرزاعلی شیرازی، در درس کسانی چون آقا رحیم ارباب و سیدعلی نجف‌آبادی نیز حضور پیدا می‌کرد. او بعد از سال‌ها اقامت در اصفهان همین‌که قصد مهاجرت به نجف را کرد، پدرش را از دست داد و مجبور شد به اردکان بازگردد؛ به خانه پدری. آیت‌الله خاتمی نخستین بار نام حاج‌آقا روح‌الله خمینی(ره) را در اصفهان و از زبان یکی از دوستانش شنید. این آشنایی دورادور ولی از 15خرداد به بعد شکل دیگری به‌خود گرفت. بعد از 15خرداد حاج‌آقا روح‌الله خاتمی تبدیل شد به رابط امام خمینی(ره) با مردم اردکان؛ اطلاعیه‌های امام خمینی(ره) را توزیع می‌کرد و سعی داشت تا مردم را به سمت جریان انقلاب اسلامی هدایت کند. او همچنین بعد از دستگیری امام خمینی(ره) در ماجرای انجمن‌های ایالتی و ولایتی نیز، به دفاع از ایشان پرداخت. حاج‌آقا روح‌الله در دوران تبعید امام خمینی(ره) به نجف نیز مکاتباتش را با ایشان ادامه می‌داد و ارتباطش را تا زمان ورود امام خمینی(ره) به ایران حفظ کرده بود.
او همچنین ازجمله کسانی بود که در زمان تبعید آیت‌الله خامنه‌ای به ایرانشهر، به آنجا سفرکرده و با ایشان دیدار کرده بود. آیت‌الله خامنه‌ای روایت این دیدار را اینگونه نقل می‌کند: «زمانی که در ایرانشهر تبعید بودم در اوج تنهایی و اندوه در شهر غریب، روزی حضرت آیت‌الله خاتمی با آن کهولت سن، با اتوبوس به دیدنم آمد و یک روز، صبح تا غروب، در کنار هم بودیم و ایشان بعد از سرکشی و رسیدگی مادی و معنوی به تبعیدیان، عازم یزد شدند».
در سال‌های پس از انقلاب نیز حاج‌آقا روح‌الله ثانی به‌عنوان امام‌جمعه اردکان منصوب و فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی‌اش را ادامه می‌داد. امام خمینی(ره) پس از شهادت آیت‌الله صدوقی، ایشان را به‌عنوان نماینده و امام‌جمعه یزد منصوب کرد. آیت‌الله سیدروح‌الله خاتمی نیز تا سال وفاتش 1367 به‌عنوان امام‌جمعه یزد مشغول خدمت به مردم بود. نوع خدمات او و سلوک رفتاری‌اش به‌گونه‌ای بود که بسیاری از علما و بزرگان سیره او را تا به امروز نیز به‌عنوان یک روحانی تراز توصیه و معرفی می‌کنند.
در همینه زمینه :
