آتش و دود در خلیج‎‌‎فارس

علیرضا احمدی  

نخستین روز فروردین1366درحالی آغاز شد که از چند هفته‎‌‎ قبل تلاش‎‌‎های جهانی برای برقراری صلح میان ایران و عراق ابعاد جدیدی به‎‌‎خود گرفته و از سوی دیگر در بیشتر مناطق جبهه‎‌‎های زمینی جنگ، میان نیروهای دو کشور آرامش نسبی برقرار بود و دوطرف درحال تحکیم و تقویت مواضع خود بودند. اما در خلیج‎‌‎فارس، عراق همچنان به حملات خود علیه نفتکش‎‌‎ها و تأسیسات نفتی کشور ادامه می‎‌‎داد تا با فشار اقتصادی، ایران را در موضع ضعف قرار دهد. برهمین اساس در نخستین روز فروردین نفتکش ایرانی «اوج» در جنوب جزیره خارک مورد حمله قرار گرفت و جنگنده‎‌‎ها و هلی‎‌‎کوپترهای عراقی به سکوی نفتی «ابوذر» و تأسیسات نفتی «نوروز» حمله و خسارات مالی و جانی قابل‎‌‎توجهی وارد کردند. در نخستین‎‌‎ماه سال1366عراقی‎‌‎ها بیش‎‌‎از 6بار به نفتکش‎‌‎ها و تأسیسات نفتی‎‌‎ ایران حمله کردند‎.
‎در این میان فشارهای اقتصادی بین‎‌‎‎المللی به ایران درحال رسیدن به بی‎‌‎سابقه‎‌‎ترین حد خود در سال‎‌‎های اخیر بود و علاوه بر کاهش قیمت نفت و تحریم خرید این محصول، تحریم‎‌‎های تسلیحاتی و تامین نیازها از مجاری غیررسمی و بازار سیاه فشار اقتصادی مضاعفی به ایران وارد می‎‌‎کرد. قطع چندماهه روابط ایران و فرانسه در تابستان1366 نیز سبب شد تا این کشور از همه شرکت‎‌‎های نفتی بخواهد خرید نفت از ایران را متوقف کنند. در چنین شرایطی کویت با طرح تقاضای اسکورت‎‌‎کردن نفتکش‎‌‎هایش در خلیج‎‌‎فارس از سوی قدرت‎‌‎های جهانی، موج جدیدی از بحران‎‌‎ها را در این منطقه کلید زد که حتی تا درگیری مستقیم ایران و آمریکا نیز پیش رفت. در این مقطع، درگیری‎‌‎های مستقیم دوکشور در آب‎‌‎های خلیج‎‌‎فارس با برخورد نفتکش بزرگ «بریجتون» با مین آغاز شد و با غرق شدن کشتی «ایران اجر» به پایان رسید. این چالش‎‌‎ها که با همراهی کشورهای غربی و منطقه همراه بود، فشارهای مضاعف اقتصادی به ایران وارد می‎‌‎کرد که هم باید به نیاز جبهه‎‌‎های جنگ می‌پرداخت و هم مایحتاج مردم را تأمین می‌کرد‎.
‎یکی از موضوع‎‌‎هایی که در سال1366در حوزه اقتصادی در داخل کشور مطرح شد و بحث‎‌‎های دامنه‎‌‎داری را به‎‌‎دنبال داشت، موضوع حدود اختیارات دولت بود که از استفتای ابوالقاسم سرحدی‎‌‎زاده، وزیرکار و اموراجتماعی از امام‎‌‎خمینی(ره) درباره میزان اختیارات دولت در مقابل کارفرمایان آغاز شد و با نامه رهبرانقلاب و تعریف موسع از ولایت‎‌‎فقیه پایان یافت. موظف شدن آمریکا به پرداخت 500میلیون دلار از وجوه ایران براساس حکم دیوان لاهه در اردیبهشت، تصویب لایحه بیمه بیکاری در تیرماه، تصویب لایحه تشکیل کمیته ملی سدهای بزرگ و کمیته ملی آبیاری و زهکشی در تیرماه، تصویب لایحه تشکیل شرکت سهامی راه‎‌‎آهن جمهوری‎‌‎اسلامی ایران و اساسنامه آن در مهرماه و تصویب لایحه افزایش سرمایه جمهوری اسلامی ایران در بانک جهانی در بهمن‎‌‎ماه، از مهم‎‌‎ترین اخبار اقتصادی سال1366 بود.