یادداشت/درباره کوه‌ها بنویسیم!

عباس محمدی_عضو انجمن کوهنوردان ایران

دیروز یازدهم دسامبر (21آذر) روز جهانی کوهستان بود. از 18سال پیش که چنین روزی معرفی شد، کوهنوردان و کنشگران محیط‌زیست ایران هم برنامه‌هایی را به این مناسبت اجرا کرده‌اند؛ برگزاری همایش و جشن و جشنواره با موضوع شناخت کوهستان و مسائل آن، اجرای برنامه‌های پاکسازی کوهستان، کار رسانه‌ای و طرح مشکلات کوه‌ها ازجمله این فعالیت‌ها بوده است. این‌ کارها، در مجموع حساسیت و آگاهی در زمینه کوه‌ها را بالاتر برده که یک مورد اثر آن را برای مثال، می‌توان در این دید که ریخت‌وپاش زباله در بسیاری از مسیرهای کوهستانی کمتر شده یا در بعضی جاها مانند قله توچال و چند مسیر آن (یال گوله‌بند، دره چارپالون و ...) که شمار کوه‌پیمایان هم در آن چندبرابر شده، این معضل تقریبا رفع شده است. کوه‌ها خاستگاه و پناهگاه گونه‌های گیاهی و جانوری بی‌شمار، و به این خاطر گنجینه‌هایی شایسته حفاظت هستند. اما با همه اهمیتی که کوهستان در تاریخ زیستی و فرهنگی ایران دارد ما چنان که باید و شاید، درباره این پدیده‌های پرعظمت ننوشته و نخوانده‌ایم. کتاب‌هایی که در ایران با موضوع خاصِ «کوه‌بوم»ها (محیط‌های کوهستان) ترجمه یا تألیف شده‌اند، از شمار انگشتان دو دست فراتر نمی‌رود. البته در دو سه دهه اخیر مقاله‌ها و یادداشت‌های بسیاری در این زمینه نوشته شده، اما هنوز کارِ نکرده در این زمینه بسیار زیاد است و شخصیت‌هایی هم که بر مسئله محیط‌های کوهستانی متمرکز باشند، انگشت‌شمارند. یکی از فعالیت‌هایی که در سال‌های اخیر در ارتباط با روز جهانی کوهستان شکل گرفته، رویداد دوسالانه «جشنواره‌ کوه‌نوشته‌ها» است. نخستین دوره این رویداد در سال1393 و دوره‌های بعدی، در سال‌های 95، 97 و 99 همزمان با روز جهانی کوهستان برگزار شده است. در این جشنواره که از سوی انجمن کوهنوردان ایران و بنیاد محمدی‌فر برگزار می‌شود، کتاب‌ها، مقاله‌ها، گزارش‌ها و یادداشت‌هایی که به‌صورت کتبی یا در فضای مجازی با موضوع کوهنوردی یا حفاظت کوه‌بوم‌ها ارائه شده، بررسی و داوری می‌شود. مدیران جشنواره اعلام کرده‌اند که این رویداد جنبه مسابقه ندارد و هدف از معرفی آثار برگزیده بیان معیارهای یک اثر خوب، و تقدیر از پدیدآورندگان و اعطای جایزه و لوح به آنان نوعی قدردانی از همه کسانی است که در این زمینه‌ها می‌نویسند. جشن روز کوهستان که از 16سال پیش، همه‌ساله در روز بیستم آذر برگزار شده و جشنواره کوه‌نوشته‌ها، نمونه‌هایی هستند از یک فعالیت مناسبتی که محدود به همایش و نمایش نشده و توانسته یک جریان اجتماعی کم‌وبیش مؤثر و ادامه‌دار را پدید آورد.