آخرین تلاشها برای نجات عراق یک روایت تازه
خاطرات عمر موسی از آخرین مذاکره با صدام حسین، بر سر مسئله بازرسان سازمان ملل
عمر موسی، دبیرکل اسبق اتحادیه عرب طی روزهای گذشته بخشهایی از کتاب خاطرات خود را که قرار است بهزودی چاپ شود در اختیار رسانهها قرار داده است. این خاطرات با توجه به موقعیت کلیدی موسی در تحولات سالهای 2001الی 2011منطقه خاورمیانه و آفریقا از اهمیت بالایی برای رسانهها و تحلیلگران برخوردار است؛ بهگونهای که انتشار بخشهای محدود آن در روزهای گذشته نیز بازتاب گستردهای بهدنبال داشت. این دیپلمات برجسته مصری در قسمتی از خاطرات منتشر شده خود به آخرین تلاشها برای جلوگیری از حمله نظامی آمریکا علیه عراق اشاره کرده است؛ تلاشهایی که شامل ملاقات شخصی وی با صدام حسین و گفتوگویی تاریخی در اینباره نیز میشود.
براساس این روایت، عمر موسی در حاشیه نشست عمومی سازمان ملل در نوامبر سال 2001و درحالیکه تنشها میان عراق و آمریکا به سطح بیسابقهای رسیده بود به کوفی عنان، دبیرکل وقت سازمان میگوید: شایسته نیست سازمان ملل در دوران ریاست شما تلاشی واقعی و ملموس برای جلوگیری از جنگی که آمریکا خواهان آن است نداشته باشد. موسی همچنین در پاسخ به اظهارات عنان درباره غرور و لجبازی صدام میگوید:« باید فرصتی برای اجتناب از جنگ در اختیار عراق قرار دهیم. من در ماه ژانویه عازم عراق هستم و میخواهم پیامی از جانب شما به منظور حل مسئله بازرسان سازمان ملل برای صدام به همراه داشته باشم.»
جزئیات گفتوگوی تاریخی با صدام
عمر موسی سرانجام با موافقت کوفی عنان برای ارائه پیشنهادی بهتر در زمینه بازرسان آژانس به همراه هیأتی عالیرتبه از دیپلماتهای اتحادیه عرب در تاریخ 18ژانویه وارد فرودگاه بغداد شده و فردای آن روز با صدام حسین ملاقات میکند. موسی سخنان خود را با انتقاد از رفتار منفی عراق در قبال بازرسان سازمان ملل شروع کرده و از صدام میپرسد: «مگر شما واقعا سلاح کشتار جمعی در اختیار دارید که با ورود بازرسان مخالفت میکنید؟» به نوشته موسی، صدام به صراحت وجود هرگونه تسلیحات کشتار جمعی در خاک عراق را رد کرد و گفت که نگرانی اصلی او، ورود جاسوسان آمریکایی به مراکز حساس کشور در پوشش بازرسان آژانس است. او در این نقطه جزئیات پیشنهاد جدید خود و کوفی عنان درباره تیم بازرسان را مطرح کرده و میگوید: سازمان ملل آماده است تا بر سر تعیین اعضای این تیم با عراق مذاکره کند. موسی در ادامه گفتوگو سعی میکند به صدام درباره واقعی بودن تهدید نظامی علیه عراق هشدار داده و از او بخواهد بهانههای آمریکا برای حملهای که عراق را نابود خواهد کرد از بین ببرد. اما در مقابل صدام این را بزرگنمایی دانسته و گفته است:«ما مقاومت میکنیم و عراق هرگز نمیمیرد.»
سخنان صدام موجب تعجب و خشم عمر موسی میشود؛ بهگونهای که در پاسخ به او میگوید:«این نظریهپردازیها فایدهای برای عراق نخواهد داشت. کشور شما در معرض حمله بزرگترین قدرت جهان است. آیا تو از این خطر آگاهی؟ آیا میدانی چه مسئولیتی برای دور کردن عراق از این فاجعه بر گردن تو است؟ دنیا تغییر کرده؛ نه اروپاییها و نه روسها به شما کمکی نمیکنند و سرنوشت مردم عراق در دستان تو قرار دارد.» عمرموسی نوشته است:«صدام واکنش منطقی در قبال سخنان موسی از خود نشان نمیداد و مانند کسی رفتار میکرد که در اثر کما هوشیاری خود را از دست داده است.» او تا پایان گفتوگو سکوت کرد، اما پس از آنکه سخنان عمر موسی تمام شد گفت: به تو اجازه میدهم از جانب عراق با آمریکاییها و سازمان ملل سخن بگویی. عمر موسی در درجه اول این را موفقیتی برای سفر خود به شمار میآورد، اما در ادامه متوجه میشود تصمیم حمله به عراق قطعی شده و دیگر برای نجات این کشور دیر شده است.
تیر خلاص کالین پاول به مذاکرات
براساس این روایت، عمر موسی بلافاصله پس از بازگشت از بغداد نشستی فوری با نمایندگان کشورهای عربی در اتحادیه عرب برگزار کرده و آنان را از آمادگی عراق برای گفتوگو با سازمان ملل مطلع میکند. او همچنین در نشستی جداگانه جزئیات این سفر را با دبیرکل سازمان ملل و کالین پاول، وزیر خارجه وقت آمریکا نیز در میان گذاشت، اما در اینجا با اظهارنظری غیرمنتظره از سوی پاول روبهرو میشود: «تصمیم حمله به عراق گرفته شده است، نه تو و نه کوفی عنان قادر به انجام هیچ کاری نیستید.» بنابراین روشن بود که حتی اگر عراق در تصمیم خود برای بازگشت بازرسان سازمان ملل به این کشور تجدیدنظر کند، تغییری در سرنوشت این کشور ایجاد نخواهد شد. به نوشته عمر موسی، اوضاع آنطور که انتظار داشت پیش نرفت، آمریکا حاضر به تغییر استراتژی خود درباره عراق نبود و تصمیم حمله نظامی اتخاذ شده بود و به این ترتیب، اقدامات او نیز بهعنوان آخرین تلاشها برای نجات عراق از حمله نظامی و اشغال خاک این کشور بینتیجه ماند.
براساس این روایت، عمر موسی بلافاصله پس از بازگشت از بغدادجزئیات ملاقات خود را با وزیر خارجه وقت آمریکا نیز در میان گذاشت، اما در اینجا با اظهارنظری غیرمنتظره از سوی پاول روبهرو میشود: «تصمیم حمله به عراق گرفته شده است، نه تو و نه کوفی عنان قادر به انجام هیچ کاری نیستید.»