چهره‌اول
از پیشگامان نهضت
آیتالله شیخ مرتضیحائری 25اسفند 64 در قم وفات یافت
سیدمحمد حسین محمدی
پدرش مؤسس حوزه علمیه قم بود. تحصیلاتش را در همین حوزه آغاز کرد و علاوه بر شاگردی پدر، سالها نزد آیتالله سیدمحمدتقی خوانساری و سیدمحمد محقق داماد شاگردی کرد. پس از وفات پدرش سیدعبدالکریم حائری، به همراه عدهای دیگر از فضلای حوزه تلاش کرد تا آیتالله بروجردی را به قم بیاورد. حضور آیتالله بروجردی در قم، همزمان بود با نزدیکتر شدن رابطه میان او و امام خمینی(ره). به نظر میرسد که علت این نزدیکی، وجود دغدغههای مشترک میان این دو نفر بود. پس از استقرار و تثبیت مرجعیت آیتالله بروجردی، شیخ مرتضی حائری و امام خمینی (ره) به همراه چند نفر دیگر از علمای حوزه قم، مسئول اصلاح ساختار حوزه شدند اما پس از مدتی، آیتالله بروجردی از انجام این کار منصرف شد. پس از آن، شیخ مرتضی حائری حدود 6ماه به مشهد مهاجرت کرد اما به خواست آیتالله بروجردی به قم بازگشت.
آیتالله سیدمرتضی حائری، پس از وفات آیتالله بروجردی و با شروع فعالیتهای سیاسی امام خمینی(ره) در کنار او قدم برمیداشت: با اعلام لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی او نیز در کنار امام خمینی(ره) در شمار مخالفان این لایحه درآمد. در پی واقعه مدرسه فیضیه با همراهی امام خمینی(ره) و عدهای دیگر از فقها، علیه شاه اعلامیه صادر کرد. پس از دستگیری امام خمینی(ره) نیز به پیشنهاد او علما برای جلوگیری از محاکمه امام، از قانون مصونیت مراجع که در قانون اساسی مشروطه آمده بود، استفاده کردند. آیتالله شیخ مرتضیحائری، پدر همسر حاج آقا مصطفی، پسر ارشد امام خمینی(ره) نیز بود.
حائری بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بهعنوان نماینده مردم در استان مرکزی در مجلس خبرگان انتخاب شد اما جز این، مسئولیت سیاسی دیگری را نپذیرفت و تا سال وفاتش 1364صرفاً به تدریس مشغول بود. امام خمینی(ره) در پیامی که به مناسبت وفات او صادر کرد علاوه بر اظهار تأسف، او را بهعنوان یکی از پیشگامان نهضت انقلابی اسلامی معرفی کرده بود.
