بازگشت سبدهای خالی‌ خرید به خانه

لیلا شریف_روزنامه نگار

بازگشت از خرید به یک نبرد برای غلبه بر غم عظیم گرانی تبدیل شده‌است. هر ایرانی یا شاید بهتر باشد بگوییم بیشتر ایرانی‌ها می‌دانند که دیگر قرار نیست با چند‌صد هزار تومان پول، با خیال راحت در بقالی یا میوه‌فروشی محل پای بگذارند و روبه‌روی هر آنچه در فهرست خرید ثبت شده‌است، با خیال راحت تیک بزنند، چرا که هر روز اسکناس‌های ما ایرانی‌ها آب‌می‌رود و در مقابل، غول گرانی بیش از پیش قد علم‌می‌کند. افزایش قیمت در محصولات مختلفی که در سبد خرید روزانه مردم جای‌می‌گیرند، سرعت بالایی به‌خود گرفته است تا جایی که بر اساس گزارش مرکز آمار، از ابتدای سال۱۳۹۶ تا پایان آبان۱۳۹۹، در بین مواد‌غذایی پرمصرف، موز با ۳۳۲درصد رکورددار گرانی است و پس از آن برنج خارجی با ۳۲۵درصد، چای خارجی با ۳۱۷درصد و پیاز با ۳۱۷درصد قرار‌دارند. قیمت مواد‌غذایی پرمصرف خانوارهای کشور طی این مدت بین ۲ تا ۴برابر گران شده‌است. قیمت موز در فروردین ۱۳۹۶ هر کیلو ۵۵۰۰تومان بود که در آبان امسال به هر کیلو ۲۴۰۰۰تومان رسید. در میان این افزایش قیمت‌ها بسیاری یک سؤال مشترک را مطرح می‌کنند:«این افزایش قیمت‌ها تا پایان سال به کجا می‌رسد؟»، برای پاسخ به این سؤال با چند تن از مسئولان اتحادیه محصولات غذایی گفت‌وگو کردیم. براساس پیش‌بینی محمدرضا بنی‌طبا، سخنگوی انجمن صنفی صنایع لبنی ایران و همچنین ناصر نبی‌پور، رئیس هیأت‌مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار، باید انتظار داشته باشیم که تا پایان سال قیمت تخم‌مرغ و لبنیات گران‌تر شود. در این میان اسدالله کارگر، رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی امیدوار است که محصولات این بازار تا پایان سال دوباره گران نشوند.

 امیدواریم میوه گران نشود

اسدالله کارگر- رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی 
به‌دلیل چهارفصل بودن کشور ایران امکان تأمین این محصولات را در تمام فصول داریم و مشکل زمانی ایجاد می‌شود که ما با افزایش تقاضا در یک برهه زمانی خاص مواجه می‌شویم؛ مانند خرید انار در شب یلدا یا عید.
از سوی دیگر در رابطه با برخی محصولات به‌دلیل تغییر فصل، بازار دچار نوسان می‌شود مانند گوجه و پیاز که به‌دلیل تغییر فصل گرما به سرما، دچار نوسان قیمت شدند اما بعد از چند هفته این مشکل حل‌شد. 
میوه‌ها برای این دوره‌های خاص انبار می‌شوند اما تقاضای بالا یک مقدار کار را دشوار می‌کند. با وجود این من امیدوار هستم که تا پایان سال هیچ مشکلی در تأمین بازار میوه و سبزیجات نداشته‌باشیم.
باید دلیل گرانی برخی محصولات به‌رغم تولید مناسب را افزایش هزینه تمام‌شده تولید بدانیم. تمام مولفه‌های تولید از کود، سم، دستمزد کارگر و... افزایش قابل‌توجهی داشته‌است و این اتفاق تأثیر مستقیم بر هزینه تمام‌شده تولید داشته اما ما امیدوار هستیم به‌دلیل محدود شدن فعالیت تالارها، مجالس و ادارات که منجر به کاهش میزان تقاضای عمده میوه شد، تا پایان سال شاهد افزایش قیمت نباشیم.

 شاید با کمبود تخم‌مرغ مواجه شویم

ناصر نبی‌پور- رئیس هیأت‌مدیره اتحادیه مرغ تخم‌گذار
ما برای تولید تخم‌مرغ مشکل نداریم بلکه مسئله اصلی در مدیریت نهاده‌هاست. مرغداری‌ها نزدیک به 9‌ماه است که برای تأمین نهاده‌ها دچار مشکل شده‌اند. باید بدانید که نهاده‌ها با این شرایط به ‌دست مرغدار نمی‌رسد.
از سوی دیگر ما با قیمت دستوری مواجه هستیم. با قیمت دستوری، تولیدکننده نزدیک به 3هزار‌تومان زیر قیمت ضرر می‌کند، در این شرایط مرغدار تحمل ضرر ندارد و به همین دلیل مرغ را به کشتارگاه می‌فرستد. مرغدار چون نمی‌تواند دان مرغ را تأمین کند و از سوی دیگر توان خرید سویای 17هزار‌تومانی را هم ندارد، تصمیم به کشتن مرغ‌هایش می‌گیرد. این نکات به ما می‌گوید که نباید آینده خوبی برای تخم‌مرغ متصور باشیم و تا پایان سال این روند افزایش قیمت ادامه خواهد‌داشت. استان تهران 14میلیون ظرفیت تولید دارد اما هم‌اکنون 5میلیون مرغ تخم‌گذار دارد و برای مرغدارها این کار به صرفه نیست و حتی ممکن است اگر مشکل نهاده‌ها حل نشود تا پایان سال با کمبود تخم‌مرغ مواجه‌شویم. اما از نظر من افزایش قیمت تخم‌مرغ تأثیر چندانی بر زندگی مردم ندارد؛ چرا که مصرف سرانه کشور ما 11کیلو است و مردم آنقدر مصرف نمی‌کنند که افزایش قیمت به مردم فشار اقتصادی وارد‌کند.

 وضع همین باشد، لبنیات گران‌تر می‌شود

محمدرضا بنی‌طبا- سخنگوی انجمن صنفی صنایع لبنی ایران
هم‌اکنون قیمت‌گذاری 10قلم محصول پرمصرف لبنی، مشمول قیمت‌گذاری دولتی شده‌اند و جزو سبد خانوار هستند. بر اساس اصلاح قیمت، قرار بود که شیر خام 4هزار‌و150تومان باشد و بر اساس این قیمت، 10قلم محصول پر‌مصرف قیمت‌گذاری شوند اما زمانی که مصوبه اعلام شد ما شاهد بودیم که قیمت شیر خام 4هزار‌و500تومان اعلام شد. ‌این ما‌به‌التفاوت 350تومانی هم‌اکنون منجر به این شده است که 10قلم کالای پرمصرف با 3درصد زیان کارخانه‌ها وارد بازار شوند.
نکته دوم این است که افزایش قیمت همواره منجر به کاهش مصرف شده‌است و در واقع میان گرانی یک محصول و کاهش مصرف یک محصول رابطه مستقیم وجود دارد اما هم‌اکنون بارقه‌هایی از امید در جامعه ایجاد شده است و بسیاری امیدوار هستند که با ایجاد گشایش‌هایی در روابط خارجی، میزانی از فشار ایجاد شده بر سبدخانوار کاهش پیدا کند. به‌عنوان مثال اگر قیمت دلار کاهش پیدا کند، ما می‌توانیم در قیمت محصولات بسته‌بندی و تأمین نهاده برای تولید شیر خام، انتظار کاهش قیمت داشته باشیم اما تمام این اتفاقات به شرط این است که گشایشی در روابط خارجی و درآمدهای ارزی دولت، ایجاد شود.
اگر هم سناریو این باشد که گشایشی ایجاد نشود، باید بدانیم که هزینه‌های تولید همان روند گذشته را در پی خواهند گرفت. مردم نمی‌دانند که 65درصد از تأثیر قیمت تمام‌شده محصولات لبنی وابسته به قیمت شیر خام است. واقعیت این است که شیر خام از سال گذشته تا‌کنون نزدیک به 88درصد افزایش قیمت داشته است. این تغییر قیمت در حالی رخ داده  که قیمت محصولات لبنی طبق گزارش مرکز آمار، حداکثر 47درصد رشد داشته است. این آمار به ما می‌گوید که تناسبی میان هزینه‌های تولید کارخانه‌های لبنی با محصولاتی که این کارخانه‌ها تحت عنوان کالاهای مشمول قیمت‌گذاری دولتی عرضه می‌کنند، وجود ندارد. این روند منجر به حذف جذابیت برای سرمایه‌گذاری در این صنعت و در نهایت فرسایش صنعت و کمبود محصول خواهد شد.
از نظر ما بهترین کار در هر شرایطی و بدون توجه به تغییرات در روابط خارجی این است که دولت تلاش کند تا حمایت‌هایی که در اول زنجیره به یارانه سیاه تبدیل می‌شود را به مصرف‌کننده و دهک‌های محروم نیازمند حمایت انتقال دهد. در ابتدای زنجیره، یارانه‌ای تحت عنوان نهاده‌های دامی در حال هزینه است و این یارانه در سال گذشته با ارز 4200تومانی به رقمی نزدیک به 900میلیون دلار برای دام‌های شیری رسیده بود. ما می‌دانیم که یک گرم نهاده‌های دامی بدون ارز  4200تومانی وارد کشور نشده‌است اما وقتی به بازار می‌رویم، مشاهده می‌شود که این نهاده‌ها به 2نرخ بازار آزاد و دولتی فروخته می‌شوند. این اتفاق، یعنی فسادی رخ داده است، بنابراین بهتر است که این یارانه به مصرف‌کننده در دهک‌ها محروم- از طریق اجرای طرح‌هایی مانند شیر مدارس- اختصاص پیدا‌کند. از سوی دیگر اختصاص حمایت‌ها به مصرف‌کننده نیازمند موجب می‌شود تا تولیدکننده نیز با در اختیار گرفتن ابزار قیمت‌گذاری، بتواند توسعه بازار بدهی داده و از دهک‌های محروم حمایت کند و در مقابل سهم بازار بگیرد.
بنابراین درصورتی که دولت دست از قیمت‌گذاری دستوری بردارد و حمایت‌هایی که در ابتدای زنجیره تولید به یارانه سیاه تبدیل شده است را به‌خود مصرف‌کننده منتقل‌کند، صنایع لبنی آمادگی دارند که یک‌سوم شیر خام دریافتی سالانه را به شیر پاستوریزه، پنیر UF و ماست ست تبدیل کنند و با 3درصد سود -حتی رایگان- به دولت اختصاص دهند تا دولت بین دهک‌های محروم توزیع کند.
خبرهایی از لایحه بودجه به گوش می‌رسد، مبنی بر اینکه نظام سیاستگذاری اعم از دولت و مجلس در حال حرکت به سمت این نوع حمایت هستند و این اتفاق می‌تواند به سود مصرف‌کننده و دهک‌های محروم تمام شود.
اما در نهایت باید گفت که اگر وضع همین باشد و هیچ‌کدام از این پیشنهادها اجرایی نشوند، باید انتظار داشت که با توجه به روند افزایش هزینه‌های تولید -که در صنعت ما متوقف نشده‌است - و اینکه کالاهای لبنی با ضرر 3درصد وارد بازار می‌شوند ما چاره‌ای جز اصلاح مجدد قیمت‌ها تا آخر سال نخواهیم داشت.