«قاموس» متعهدها
نگاه انقلابی به عرصه ادب و هنر
محمدناصر احدی
در سالهای ابتدایی دهه60، 2روزنامه عصر «اطلاعات» و «کیهان» و 2روزنامه صبح «جمهوری اسلامی» و «صبح آزادگان» به همراه 8هفتهنامه «سروش»، «جوانان امروز»، «اطلاعات هفتگی»، «راه زینب»، «زن روز»، «امت»، «اتحاد» و «اتحاد مردم» اصلیترین نشریات دردسترس مردم بودند. اما روزنامهنگاران حرفهای که تمایلی به همکاری با این نشریات نداشتند و تعدادی از نویسندگان و کارشناسان عرصههای سینما، ادبیات، طنز، اقتصاد و ورزش، از سال1362 تا پایان جنگ در سال1367، به انتشار نشریات تخصصی روی آوردند. در کنار اینها، انتشار گاهنامه که نیاز به اخذ مجوز نداشت، انتخاب نخست نویسندگان جوان و باانگیزهای بود که میخواستند نشریه منتشر کنند. یکی از این گاهنامهها که توسط گروهی از جوانان مؤمن و متعهد منتشر میشد، «قاموس؛ کتاب فصل» بود که دفتر اول آن در زمستان1361به چاپ رسید. قاموس زیرنظر شورای نویسندگان منتشر میشد و ناشر آن «مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی نور» بود و شماره اول آن 10هزار نسخه تیراژ داشت. بیش از 30نفر در تهیه مطالب شماره نخست این گاهنامه همکاری کرده بودند که از میانشان سیدمهدی شجاعی، سیدحسن حسینی، قیصر امینپور، یوسفعلی میرشکاک، مجید مجیدی و حسین خسروجردی بعدها به شهرت رسیدند و به سرآمدان ادب و هنر انقلاب بدل شدند. مطالب این دفتر در بخشهای شعر، هنرهای تجسمی، تئاتر، سینما، قصه، موسیقی، تحلیل سیاسی، طنز، پراکنده از متون، یادداشتها، خط، عکس و طرح در بیش از 200صفحه سامان یافته بود و میتوان در آن نگاهی را سراغ کرد که به پدید آمدن نشریات ادبی و هنری در سالهای آتی در نهادهای انقلابی منجر شد. شماره دوم قاموس در بهار1362در 400صفحه منتشر شد که نامهای تازه و بخش جدید «مباحثی در هنر» در آن به چشم میخورد و نام اصغر موسوی بهعنوان «مسئول امور اجرایی» در شناسنامهاش آمده که دفترهای بعدی «به سرپرستی» وی منتشر شد. نکته جالب درباره این شماره، انتشار داستان «باب تثنیه، سفر عروج» به قلم عباس معروفی است که همکاری او با این نشریه در شماره بعدی با انتشار داستان دیگری از او، با عنوان «سرباز بومی»، تداوم یافت. شمارههای سوم و چهارم این گاهنامه در تابستان و پاییز1362 بیرون آمد و شمارههای5و 6 در 2بهار بعدی عرضه شد. تیراژ دفتر ششم قاموس 4هزار نسخه، یعنی 6هزار نسخه کمتر از شروع کار بود.