اجتماعی
بوتیک‌داری ممنوع
روایتی از حاشیه‌های یک شغل در آستانه بازار عید سال62
ترمه هوشیار
هجدهم اسفندماه1362، در روزهایی که مردم داشتند خودشان را با خانهتکانی و خرید عید آماده سال جدید میکردند؛ روزنامههای تهران در صفحات اقتصادی خود، اطلاعیه مهمی از وزارت بازرگانی منتشر کردند که خلاصه‌اش این بود: «بوتیک‌داری غیرقانونی است.» در این اطلاعیه آمده بود: «بوتیک‌داری در سراسر کشور غیرقانونی اعلام شد و کلیه بوتیکداران موظف شدند سریعاً نسبت به تغییر شغل خود و انتخاب شغل شرافتمندانهای از رشتههای شغلی مجاز اقدام کنند. وزارت بازرگانی بهعنوان مسئول هیأت عالی نظارت بر شوراهای مرکزی اصناف و مجری قانون نظام صنفی اعلام میدارد بوتیک و بوتیک‌داری، هرگز با فرهنگ اسلام سنخیت نداشته و بههیچوجه جذب جامعه اصناف محترم نخواهد شد. به کلیه شوراهای مرکزی اصناف سراسر کشور یادآور میشود در رشتههای صنفی و شغلی شناخته شده توسط هیأت عالی نظارت صنفی، نام و محتوای بوتیک و بوتیک‌داری وجود حقوقی و قانونی ندارند و هرگونه فعالیتی با این نام و محتوا فاقد مجوز قانونی است... ضمناً کلیه افرادی که ناخواسته به این شغل نامناسب اشتغال داشته و تبدیل به ویترین بنجلهای آلوده به فرهنگ بیگانه شدهاند، باید سریعاً نسبت به عاری ساختن دکور و ظاهر واحد مربوطه اقدام کنند و با همکاری شوراهای مرکزی اصناف، به شغل شرافتمندانهای از رشتههای شغلی مجاز مبادرت ورزند...».
بوتیک کلمهای فرانسوی است که به فروشگاههای کوچکی گفته میشود که در آن پوشاک و کفش و عطر و سایر لوازم شیک فروخته میشود. این کلمه از کلمهای یونانی به معنی «محل فروش» گرفته شده است. در فرهنگ معین بوتیک با همین تعریف آمده است. همچنین لوکسفروشی از کلمات مترادف بوتیک در این فرهنگ لغت بهکار رفته است. بوتیکها فروشگاههای کوچکی هستند که لباس‌های شیک و محدودی را از برخی برندهای معروف در خود جای میدهند. سابقه بوتیک‌داری در ایران به دوره قاجار و زمانی بازمیگردد که ناصرالدینشاه به فرنگ رفت و پای مد روز را به ایران باز کرد. تعدادی بوتیک فرنگی نیز همزمان با شکلگیری لالهزار در این خیابان راه افتاد. اما نخستین کسی که در تهران به شکل مدرن بوتیک باز کرد، جهانشاه دختر سرهنگ حبیبالله فرود بود که در فرانسه و آلمان و سوییس خیاطی و دوره مد را نزد طراحانی چون پیر بالمن آموخت. جهانشاه در بازگشت به ایران در سال1321 در خیابان امیریه بوتیک و خیاط‌خانه خود را افتتاح کرد. او در این بوتیک مانکنهایی هم داشت که هر از چند گاهی زنان طبقات بالا را دعوت میکرد تا از لباسهایی که طراحی میکرد بر تن آنها دیدن کنند. البته بوتیکهای معروفی مانند جنرال مد و فروشگاه پیرایش نیز از بوتیکهای معروف تهران در سالهای بعدی بودند. اما بوتیک‌داری از نیمه دهه 40 و بهخصوص دهه 50 همزمان با رفتن جامعه ایرانی به سمت فرهنگ غربی گسترش پیدا کرد و در خیابان چرچیل آن روز (ابتدای نوفل لوشاتو از سمت فردوسی) و سرخهبازار و بازار صفویه بوتیکهایی با لباس‌های گران و خاص برای زنان و مردان راه افتادند. بوتیکها بعد از انقلاب هم بهکار خود ادامه دادند ولی با توجه به وضعیت تحریمها و جنگ، لباسهایی ارائه میدادند که توسط مسافران یا به‌طور قاچاق وارد میشد. اما در اسفند1362 اعلامیه وزارت بازرگانی، هم باعث نگرانی فروشندگان شد و هم مشتریانی که دیگر نمیتوانستند لباس‌های مورد علاقه‌شان را به‌راحتی پیدا کنند.
به گفته برخی از بوتیکداران آن زمان در بازار صفویه و خیابان نوفل لوشاتو بعد از انتشار این اعلامیه مأموران کمیته هر از چندگاهی به این بوتیکها میآمدند و با بررسی لباسها اگر پوشاکی تصویری خارجی یا به قول آنها خلاف شئونات داشت را جمع میکردند. بسیاری از بوتیکها لباس‌های خاصشان را در ویترین نمیگذاشتند و زیر میزی ارائه میدادند.
