۱۴ منتقد و روزنامه نگار برگزیدند
۱۰ انتخاب از سینمای وحشت
تلألو، بچه رزمری، روانی، سکوت برهها، ۲۸ روز بعد، کری، جنگیر، دراکولای برام استوکر، آدمهای گربه ای و پرندگان
از ژانری چنین متنوع و گسترده، انتخاب 10 اثر، به قیمت کنار گذاشتن انبوهی فیلم دیگر، چالشی برای دوستان شرکت کننده رقم زد که در عین دشواری شیرین هم بود. عده ای بیش از 10فیلم انتخاب کردند و بدون ترتیب هم برگزیدند که برای رعایت قاعده بازی، ۱۰ فیلم اول فهرستشان در رای گیری محاسبه شد. در نقطه مقابل انتخاب تک فیلمه هم داریم. همچنان که دوستی، جای فیلم ترجیح داد از میان سریال های متاخر بهترین های ژانر را انتخاب کند. اما برآیند آرا؛ تنها تجربه استنلی کوبریک در ژانر وحشت، با فاصله و قاطعیتی قابل توجه در صدر ایستاده، «تلالو» فیلمی است که اغلب دوستان با گرایش ها و سلایق متفاوت نتوانسته اند آن را نادیده بگیرند. فیلم دوم هم باز ساخته کارگردانی است که خیلی به عنوان کارگردان ژانر، شناخته نمی شود ولی چند تجربه درخشان در سینمای وحشت دارد و در راسشان «بچه رزمری» که شاید بهترین فیلم کارنامه سازنده اش هم باشد؛ هراس عمیقی که رومن پولانسکی به تصویرش کشید در ذهن ها مانده و ثبت شده. استاد وحشت آلفرد هیچکاک هم با «روانی» جزو برگزیدگان است ( و «پرندگان» هم در تاپ تن حضور دارد).راه یافتن «دیگران» به فهرست شاید اهمیت تجربه جمعی وحشت را یادآوری کند. فیلمی که اکران عمومی اش در ایران نقش مهمی در ثبت شدنش در اذهان به عنوان نمونه برجسته سینمای وحشت داشته... این شما و این رای و نظر و نکته ۱۴ منتقد و روزنامه نگار.
شهرام فرهنگی
رنج نترسیدن
لحظهای در زندگی از راه میرسد که میفهمی دلیلی برای ترسیدن از هیچ فیلم ترسناکی وجود ندارد و این پایان لذت بردن از ژانر وحشت است. کلمهها اینطور نیستند؛ میتوانند مثل ورد، طوری پشت هم چیده شوند که حتی پیرمردی دچار زوال عقل را هم از خواندن به هراس بیندازند. یا مثلا موسیقی، در هر سنی باشی، یک آهنگساز چیرهدست، میتواند نتها را طوری بچیند که وقتی به گوش آدم میرسند از ترس بهخودش... بپیچد. فیلمها اینطور نیستند. در ترسناکترینهای تاریخ سینما هم چیزی ساختگی، مصنوعی، غیرطبیعی وجود دارد که ذهن را هوشیار میکند و نمیگذارد نطفه ترس بسته شود. حملههای تروریستی، قتلعام نیروهای دشمن، زلزله، انفجارو... جسدهای روی هم ریخته شده که با ماشینهای سنگین ساختمانسازی میزنند زیرشان، از زمین بلند و در گورهای دستهجمعی خالی میکنند... شاید چون نگاهمان در بمباران رسانههای از وحشت اشباع شده، دیگر هیچ فیلمی برایمان ترسناکتر از واقعیت به نظر نمیرسد. از طرفی ترس از هیولاهای پنهان شده در کمددیواری یا سایههای مواج درختان روی دیوار اتاق به وقت نیمهشب و خیالپردازیهای وحشتآفرینی از این دست هم محدوده سنی دارند و از یک جایی به بعد غیرعادی بهنظر میرسد که آدم از چیزهایی که میداند غیرواقعیاند به لرز بیفتد و جیغ بکشد. این است که زندگی دیگر لذتبخش نیست، دستکم در لحظههای تماشای فیلمی در ژانر وحشت. حالا ذهن در نقش پیرمرد دست از کار شستهای فرو میرود که باقی عمرش کاری جز حرف زدن از خاطرههای سالهای دور ندارد. چون وضعیت حال حاضرش شبیه به آدمی است که حس بویاییاش را از دست داده باشد و حالا اگر بوی دهان گیاه گوشتخوار در اتاق بپیچد یا عطر یاس برای دماغ او چه فرقی میکند؟ بنابراین فهرست فیلمهای ترسناک را باید به 2 بخش تقسیم کرد؛ فیلمهای ساخته شده در سالهای پیش از نابودی لذت ترس و فیلمهای پس از آن. فهرست دوم احتمالا پر از نامهایی است که دیگران دیدهاند و گفتهاند خیلی از آنها ترسیدهاند؛ فیلمهایی مثل: «من شیطان را دیدم» (جی وون کیم/ 2010)، «شیون» (هونگ جین نا/ 2016)، «بیستوهشت روز بعد..». (دنی بویل/ 2002)، «آدم درست را راه بده» (توماس آلفردسون/ 2008) «احضار» (جیمز وان/ 2013)، «مکان آرام» (جان کراسینسکی/ 2018)، «جادوگر» (رابرت ایگرز/ 2015) و... ولی این فقط برداشتی دستدوم از دریافتها و احساسات دیگران است و اصیل نیست. به جایش بهتر است به همان سالهای جذاب لذت بردن از ترس برگردیم و البته فیلمهایی که بدون درنظر گرفتن دستهبندیهای ژانری، فیلمهای شگفتانگیزی هستند. فیلمهایی مثل: « تلالو» (استنلی کوبریک/ 1980)، «بچه رزمری» (رومن پولانسکی/ 1968)، «بازیهای مسخره» (میشائیل هانکه/ 2007)، «سکوت برهها» (جاناتان دمی/ 1991) که گرچه در ژانر وحشت قرار میگیرند ولی تم فلسفی و روانشناختی در آنها برجسته است. اینجا فقط 2 گزینه اختصاصی برای فیلمهای صرفا ترسناک باقی میماند؛ «طالع نحس»، البته بدون درنظر گرفتن فصل سوم (ریچارد دونر/ 1976) و «حلقه» (هیدئو ناکاتا، 1998).
خسرو دهقان
بدون ترتیب
1- آدمهای گربهای (ژاک تورند)
2- با یک زامبی راه رفتم (ژاک تورند)
3- تلألو (استنلی کوبریک)
4- چشمان بدون چهره (ژرژ فرانژو)
5- خونآشام (کارل تئودور درایر)
6- دراکولا (تاد براونینگ)
7- روانی (آلفرد هیچکاک)
8- کوایدان (ماساکی کوبایاشی)
9- مطب دکتر کالیگاری (روبرت وینه)
10- نوسفراتو (فردریش ویلهلم مورنائو).
ناهید پیشور
۱) شیطانصفتان (هانری ژرژ کلوزو ۱۹۵۵)
۲) روانی (آلفرد هیچکاک۱۹۶۰)
۳) پرندگان (آلفرد هیچکاک ۱۹۶۳)
۴) انزجار (رومن پولانسکی۱۹۶۵)
۵) بچه رزمری (رومن پولانسکی ۱۹۶۸)
۶) تلألو (استنلی کوبریک ۱۹۸۰)
۷) بیگانهها (جیمز کامرون ۱۹۸۶)
۸) سکوت برهها (جاناتان دمی ۱۹۹۱)
۹) دراکولای برام استوکر (فرانسیس فورد کاپولا ۱۹۹۲)
۱۰) دیگران (آلخاندرو آمنابار ۲۰۰۱)
و پروژه بلرویچ (دانیل مایریک و ادواردو سانچز۱۹۹۹)، جنگیر (ویلیام فرید کین ۱۹۷۳)، کوایدان (ماساکی کوبایاشی ۱۹۶۴)، چیز (جان کارپنتر۱۹۸۲)، جیغ (وس کریون ۱۹۹۶)، در کام جنون (جان کارپنتر ۱۹۹۴)، حلقه (هیدئو ناکاتا ۱۹۹۸)، تشنگی (پارک چون ووک ۲۰۰۹).
دانیال معمار
خالق متفاوت دلهره
هیچکاک همچنان فیلمسازی بیمانند در ساخت فیلمهای ترسناک است. قادر بود چطور دنیا را از دریچه چشمان خودش به ما نشان بدهد، طوری که دلهره به جانمان بیفتد و احساس ترس کنیم. بلد بود ترس را از طریق موقعیت به مخاطبش تزریق کند. هیچکاک با زبان تصویری منحصر به فرد خودش در ساختن فیلمهای ترسناک کاملا متفاوت است. برای این گزاره هم دلایل آشکاری وجود دارد؛
فیلمهای ترسناک او متفاوت هستند، به این خاطر که از خونآشامها و فرانکنشتاینها و هیولاها و موجودات فرازمینی و ارواح و مردگان در فیلمهای او خبری نیست و در عوض آدمهای خیلی معمولی و دست و پا چلفتی مثل نورمن بیتس «روانی» میشوند شخصیت دلهرهآور برای تماشاگران. فیلمهای ترسناک او متفاوت هستند، به این دلیل که اتفاقات و ماجراها برخلاف بسیاری از فیلمهای این ژانر در تاریکی شب رخ نمیدهد، در جایی که سیاهی بر همهچیز سایه انداخته است، بلکه هیچکاک قصهاش را در روز روشن تعریف میکرد. اتفاقا هنر استاد این بود که در دل روشنی، تماشاگرش را میترساند.
فیلمهای ترسناک او متفاوت هستند؛ به این خاطر که ماجرای شخصیتهایش در تنهایی رخ نمیدهد تا این جای خلوت برای مخاطب ایجاد دلهره کند.
هیچکاک اتفاقا قصههایش را در دل جمعیت تعریف و کاری میکرد که این حس دلهره در همین شلوغی ایجاد شود، نه در خلوتی و تنهایی. فیلمهای ترسناک او متفاوت هستند؛ به این دلیل که هیچکاک به زور هزار و یک افکت نور و صدا و تصویر سعی نمیکرد تماشاگرش را بترساند، بلکه با ایجاد حس تعلیق در قصههایش، دلهره را به تماشاگر منتقل میکرد. او استاد تعلیق بود، طوری که اضطراب حاصل از تعلیق فیلمهایش میتواند در دقایقی طولانی روح تماشاگر را بلرزاند. همین دلایل هم باعث شده که فیلمهای خالق متفاوت دلهره هنوز باقی بمانند و همچنان ما را بترسانند.
پرندگان (آلفرد هیچکاک)
روانی (آلفرد هیچکاک)
بچه رزمری (رومن پولانسکی)
تلألو (استنلی کوبریک)
دیگران (الخاندرو آمنابار)
سکوت برهها (جاناتان دمی)
جیغ (وس کری ون)
مطب دکتر کالیگاری (روبرت وینه)
بیگانه (رایدلی اسکات)
کری (برایان دی پالما)
محمدناصر احدی
کشتار با وحشت در سینما
تعداد فیلمهایی که در ژانر وحشت دوست دارم و فیلمهایی که اینجا و آنجا دربارهشان شنیدهام و خواندهام و هنوز موفق به دیدنشان نشدهام مسلما بیشتر از چند 10 تا فهرست دهتایی است. سراغ کلاسیکها نرفتم و سعی کردم از دهه70 به بعد انتخاب کنم. دست به نقد اینها را نوشتم که فهرستی لایتغیر نیست و مدام فیلمهایی به آن وارد و خارج میشوند.
بهترتیب سال ساخت:
1- سوسپیریا (داریو آرجنتو، 1977)
2- تلالو (استنلی کوبریک، 1980)
3- چیز (جان کارپنتر، 1982)
4 - دیگران (آلخاندرو آمنابار، 2001)
5- 28روز بعد (دنی بویل، 2003)
6- داستان دو خواهر (کیم جی وون، 2003)
7- اره 1(جیمز ون، 2004)
8- نزول (نیل مارشال، 2005)
9- آن دنبال میکند (دیوید رابرت میچل، 2014)
10- برو بیرون (جردن پیل، 2017)
شاهین امین
۱- سکوت برهها (جاناتان دمی)
2- بیگانه (رایدلی اسکات)
3- بیگانهها (جیمز کامرون)
4- انزجار (رومن پولانسکی)
5- تلألو (استنلی کوبریک)
6- پرندگان (آلفرد هیچکاک)
7- دراکولای برام استوکر (فرانسیس فورد کاپولا)
8- دیگران (الخاندرو آمنابار)
9- آروارهها (اسپیلبرگ)
محمد عدلی
جنایت و مکافات
فیلمهای ژانر وحشت دنیای متنوعی دارند. بسیاری از فیلمهای جنایی و رازآلود را نیز در ژانر ترسناک قرار میدهند اما خیلیها فیلمهای با موضوعات زامبی و ارواح را هم در این دسته قرار میدهند. شاید تماشاگران فرهیخته سینما، فیلمهای ترسناک را نپسندند و تنها آثار کارگردانان بزرگی که گریزی به این ژانر زدهاند را دوست داشته باشند اما مخاطبان فیلمهای ترسناک، دنیای خودشان را بیشتر دوست دارند. من که در هیچکدام از این دو دسته جای نمیگیرم، فیلمهایی را از هر دو طیف پسندیدهام.
1- دیگران- آلخاندرو آمنابار 2001
2- تلالو - استنلی کوبریک 1980
3- سکوت برهها - جاناتان دمی 1991
4- حس ششمام. نایت شیامالان 1999
5- احضار - جیمز وان 2014
6- جنگ جهانی زد - مارک فورست 2013
7- طالع نحس - ریچارد دانر 2006
8- جنگیر - ویلیام فرید کین 1973
9- حلقه - هیدئو ناکاتا 1998
10- کشتار با ارهبرقی در تگزاس - توبی هوپر 1974
مسعود میر
برف روی کاجها
دوستی تعریف میکرد که سالها پیش مأموران امنیتی برای اینکه یک زندانی سیاسی را وادار به اعتراف کنند او را در سلولی سپیدرنگ حبس و بهنحوی دقیق تمام اجزای اتاق، حتی ظرف غذا و دمپایی را هم از همین رنگ انتخاب کردند. برای چندین روز پیاپی غذای زندانی نگونبخت هم شیر بوده است. این یگانگی و چیرگی رنگ سپید سبب شد زندانی که اتفاقا سن زیادی هم داشته بدون حتی یک سیلی با بروز علائم روحی حاد با مأموران امنیتی همکاری لازم را انجام دهد. این خاطره تلخ و هولناک همیشه گوشه ذهنم بود تا اینکه فیلم ترسناک عالیجناب کوبریک را تماشا کردم. هجوم برف و گرفتار شدن خودخواسته در سرزمینی که چندماه از سال تحت سلطه پروردگار دلفریب اما هراسانگیز بوران است هر هتل پنج ستارهای را بدل به سلولی انفرادی میکند. آقای نویسنده اندکاندک به آقای هیولا شبیه میشود و جک مهربان و خانواده دوست به مردی با جنون دائمی برای کشتن وندی و دنی تغییر حال میدهد. درخشش جنون یا تلألو آزار، هیچ فرقی ندارند وقتی تماشای «شاینینگ» را آغاز میکنید. این کوبریک نابغه است که میتواند شما را از راهروهای مفروش و شیک، سردخانهای پر از خوراکیهای جذاب و اشتهابرانگیز و حتی نمای فوقالعاده بارش برف روی کاجها در یک نقطه بکر طبیعت اطراف یک هتل تا سرحد مرگ بترساند. او حتی این قدرت را دارد که شما را از یک بار و یک حمام لوکس چنان بترساند که ترجیح دهید حین تماشای فیلم خودتان را جمع و جور کنید و پیرامونتان را نگاه کنید. برای من که تحت هیچ شرایطی حاضر به تماشای فیلم ترسناک نیستم، « تلالو» تجربهای ناب اما دشوار بود.
علیرضا مجمع
در زمانهای که همهچیز به فیکترین شکل ممکن دارد به خورد مردم میرود، 2ژانر هستند که چارهای ندارند جز اینکه با تماشاگر تعریف شوند؛ کمدی و وحشت. بقیه را احتمالا در قاب تلویزیون هم میتوان کشف کرد، اما این دو جز با قهقهه یا ترس دستهجمعی اصالت اولیه خود را بهدست نمیآورند. یا باید با هم بخندیم یا با هم بترسیم که لذت کشف لحظههای ناب سینما را درک کنیم. این همایش امکان ندارد مگر با رفتن کرونا که ظاهرا حالا حالاها قصد ندارد از همنشینی با مردم این کره دست بردارد.
بدون ترتیب:
1- نفسنکش(فده آلوارز)
2- بچه رزمری (رومن پولانسکی)
3- تلألو (استنلی کوبریک)
4- جنگیر(ویلیام فرید کین)
5- جنگ جهانی زد( ارک فاستر)
6- یک مکان آرام (جان بورک کرازینسکی)
7- دیگران (الخاندرو آمنابار)
8- سکوت برهها (جاناتان دمی)
9- شیطانصفتان هانری (ژرژ کلوزو)
10- قطار بوسان (یئون سانگ هو)
11- طالع نحس (ریچارد راینر)
12- میزری (راب رایند)
13- کوایدان (ماساکی کوبایاشی)
14- مه (فرانک دارابونت)
خسرو نقیبی
(بدون ترتیب)
1- سری بیگانه (ریدلی اسکات، جیمز کامرون، دیوید فینچر، ژان پیر ژونه)
2- بچه رزمری (رومن پولانسکی)
3- تلألو (استنلی کوبریک)
4- جیغ (وس کریون)
5- دراکولای برام استوکر (فرانسیس فورد کاپولا)
6- در کام جنون (جان کارپنتر)
7- روانی (آلفرد هیچکاک)
8- سکوت برهها (جاناتان دمی)
9- کری (برایان دی پالما)
10- احضار (جیمز وان)
پویان عسگری
۲۰ فیلم برگزیده سینمای وحشت:
(بدون ترتیب و از هر کارگردان یک فیلم)
ناشناخته (تاد براونینگ)
دکتر جکیل و مستر هاید (روبن مامولیان)
آدمهای گربهای (ژاک ترنر)
چشمچران (مایکل پاول)
روانی (آلفرد هیچکاک)
کشتار با اره برقی در تگزاس (توب هوپر)
کری (برایان دیپالما)
تینگ/چیز (جان کارپنتر)
سوسپیریا (داریو آرجنتو)
بچه رزماری (رومن پولانسکی)
جنگیر (ویلیام فردکین)
مگس (دیوید کراننبرگ)
بیگانه (ریدلی اسکات)
سکوت برهها (جاناتان دمی)
جیغ (وس کریون)
آزمون بازیگری (تاکشی میکه)
شان مردگان (ادگار رایت)
برو بیرون (جردن پیل)
بیست و هشت روز بعد (دنی بویل)
قطاری به بوسان (یون سانگ هو)
سجاد صداقت
۱۰ انتخاب از ۱۰ سریال متاخر
بدون ترتیب
1- تاریک(Dark )
2- چیزهای عجیب (Stranger Things)
3- ترور (The Terror)
4- داستان عامهپسند (Penny Dreadful)
5- هانیبال (Hannibal)
6- داستان ترسناک آمریکایی (American HorrorStory)
7- مردگان متحرک (The Walking Dead)
8- سوپرنچرال (Supernatural)
9- آینه سیاه (Black Mirror)
10- تلقین (The Strain)
علی عمادی
ترسهایت را بشمار!
برخلاف بسیاری از سینمادوستان که فیلمهای وحشت را دنبال میکنند شخصا علاقهای به این گونه سینمایی ندارم و کمتر چنین فیلمهایی را میبینم اما به همان دلیل پرمخاطبی، ناخواسته بسیاری از این فیلمها دیده میشوند؛ یا گاهی به توصیه یک دوست، فیلمی از این جنس را هم میبینم. مهمترین ویژگی این ژانر آن است که فیلم، با زمینه فرهنگی یک قوم سراغ چنین گونهای برود؛ فیلمهایی از این دست اغلب دیدنی میشوند اما آنهایی که صرفا بهخاطر ترساندن ساخته شدهاند با همین رویکرد زود به فراموشی سپرده میشوند، مگر آنکه واقعا ترس به جان مخاطب بیندازند. رویکرد دیگری که در سینمای وحشت باید به آن توجه داشت، فضای تماشای فیلم است. نسل ما کمتر این فیلمها را روی پرده دیده و بیشتر آن را در قالب ویدئو یا سیدی و دیویدی و مانند آنها به تماشا نشسته و از این حیث شاید زمان دیدن آنها و فضایی که درحال تماشای آن بودهایم در غلظت ترسمان تأثیر داشته است. شاید اگر ما هم مانند بسیاری از مردم دنیا فیلمهای این ژانر را در سینما میدیدیم، ترس و لرز بیشتری به جانمان میافتاد و حتی با روشن شدن چراغهای سالن، دور وبرمان را نگاه میکردیم که نکند شخصیتی مثل دکتر هانیبال لکتر کنار دستمان نشسته باشد! در بین فیلمهای ایرانی، «پوست» ساخته برادران ارک که کاملا با همان رویکرد مبتنی بر خردهفرهنگ ساخته شده و البته «شب بیست و نهم» باز به همان دلیل بیشتر در یادم مانده است و فقط یک صحنه از «خوابگاه دختران» محمدحسین لطیفی. از بین بیشمار فیلمهای این گونه سینمایی شاید این فیلمها که بدون ترتیب فهرست شده، وحشت بیشتری در من زنده کردهاند.
1- شیون (The Wailing) – هونگ جیننا کرهای / 2016
2- حلقه- هیدئو ناکاتای ژاپنی / 1998 (در نسخه گوروربینسکی، غیر از بازی درخشان نائومی واتس، فقط همان فیلم کوتاهی که پس از تماشایش فاجعه شکل میگرفت نسبت به نسخه ژاپنی بهتر بود).
3- تلالو- استنلی کوبریک/ 1980
4- بچه رزمری- رومن پولانسکی/ 1968
5- روانی- آلفرد هیچکاک/ 1960
6- جنگیر- ویلیام فریدکین / 1973
7- کوایدان- ماساکی کوبایاشی / 1964
8- طالع نحس- ریچارد دانر / 1976
9- 28روز بعد- دنی بویل / 2002
10- دیگران- آلخاندرو آمنابار / 2001
سعید مروتی
بهترتیب سال ساخت
۱) آدمهای گربهای (ژاک تورنر ۱۹۴۱)
۲) چشمان بدون چهره (ژرژ فرانژو ۱۹۶۰)
۳) روانی (آلفرد هیچکاک ۱۹۶۰)
۴) بیگناهان (جک کیلتون ۱۹۶۱)
۵) بچه رزمری (رومن پولانسکی ۱۹۶۸)
۶) جن گیر (ویلیام فرید کین ۱۹۷۳)
7) خواهران (برایان دی پالما۱۹۷۳)
8) کری (برایان دی پالما ۱۹۷۶)
۹)تلألو (استنلی کوبریک 1980)
۱۰) هنری:تصویر یک قاتل زنجیرهای (جان مک ناتان ۱۹۸۶)
۱۰ فیلم برگزیده
تلالو (استنلی کوبریک ۱۹۸۰) ۱۲ رای
بچه رزمری (رومن پولانسکی ۱۹۶۸)
دیگران (الخاندرو آمنابار ۲۰۰۱) ۷ رای
روانی( آلفرد هیچکاک ۱۹۶۰) ۷ رای
سکوت بره ها(جاناتان دمی ۱۹۹۱) ۷رای
۲۸ روز بعد (دنی بویل ۲۰۰۲) ۴ رای
کری (برایان دی پالما ۱۹۷۶) ۳ رای
جن گیر( ویلیام فرید کین ۱۹۷۳) ۴ رای
آدم های گربه ای( ژاک تورنر ۱۹۴۲) ۳ رای
پرندگان (آلفرد هیچکاک ۱۹۶۳) ۴ رای
دراکولای برام استوکر (فرانسیس فورد کاپولا ۱۹۹۲) ۳ رای