انتساب بدون سند

احتمالا یکی از مشهورترین آثار در دهه1350 نقاشی موسوم به «سیاه‌‎‌‎کل» اثر بیژن جزنی است که گویا در سال1350 در زندان عشرت‎‌‎آباد خلق شده است. از آنجا که بیژن جزنی در دهه1350 به چهره‎‌‎ای نمادین تبدیل می‎‌‎شود، عکس‎‌‎ این نقاشی هم بارها تکثیر و منتشر شد. بیژن جزنی در هنرستان پسران تحصیل کرده بود و پیش از بازداشت با مشارکت چند شریک، یک دفتر تبلیغاتی را اداره می‎‌‎کرد و بر این اساس می‎‌‎دانیم که تا حدی نقاشی می‎‌‎دانست. با این‎‌‎حال در انتساب قطعی تابلوی سیاه ‎‌‎کل شک و تردید هست؛ پیش از هر چیز از آن‎‌‎رو که نشانه‎‌‎ای از این نقاشی تا امروز برجا نمانده است. با این‎‌‎حال گفته شده که این پرده احتمالا در ابعاد 50در 70سانتی‎‌‎متر بوده است. همچنین نمی‎‌‎دانیم چه‎‌‎کسی و چگونه از این اثر عکس گرفته است. فارغ از اینها به‎‌‎نظر می‎‌‎رسد که نشانه‎‌‎های بصری این اثر، از گوزن گرفته تا چشمی که در کف دست راستش دیده می‎‌‎شود به‎‌‎احتمال زیاد از آثار مشابه غیرایرانی به عاریت گرفته شده ‎‌‎است که حتی در انتساب این اثر به یک هنرمند ایرانی تردید ایجاد می‎‌‎کند. با این‎‌‎حال خام‎‌‎دستی تکنیکی این اثر تا حدی انتساب آن به جزنی را توجیه می‎‌‎کند. با این‎‌‎حال شاید برای انتساب قطعی این اثر به جزنی به مطالعات بیشتری نیاز باشد.