مصرف خودسرانه داروها در دوره کرونا چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
خودسرهای دارویی
بر اساس گفته یک پزشک داروساز، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و ویتامین‌ها در دوره کرونا افزایش یافته است و مردم از اثرات منفی مصرف خودسرانه غافل هستند
نورا عباسی_روزنامه نگار
همانقدر که از بالا رفتن آمار مرگ‌ومیر مبتلایان کرونا نگران هستیم، باید بدانیم که مرگ‌ها و مشکلات جسمانی دیگری در سایه کرونا در حال رقم‌خوردن است، با این تفاوت که بسیاری از مردم به این خطرات توجهی ندارند. بر اساس گفته نوشین محمدحسینی، سرپرست دفتر نظارت و پایش مصرف فراورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو در یک نشست خبری، باید بدانیم که با شیوع کرونا، مشکل مصرف خودسرانه و بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها چندین برابر شده است؛ «هر سال در این ایام که شیوع بیماری آنفلوآنزا را داشتیم، شاهد مصرف خودسرانه و بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها بودیم، اما امسال این مشکلات بیشتر شده است. اگر آنتی‌بیوتیک را خودسرانه قطع کنیم میکروب قوی که آنتی‌بیوتیک را شناخته، در بدن باقی می‌ماند و این بار به محیط بیشتر دسترسی دارد و چند وقت دیگر فرد دوباره بیمار و در عین حال به آنتی‌بیوتیک مقاوم می‌شود و به آنتی‌بیوتیک قوی‌تری نیاز خواهد داشت.»
آمار موجود به ما می‌گوید که مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها در ایران بالاست، به‌طوری که در بین ۶۵ کشور جهان از نظر مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها، در رتبه دوم یا سوم قرار داریم، بنابراین نگرانی از مصرف خودسرانه دارو در دوران کرونا، ابعاد گسترده‌ای دارد و آنتی‌بیوتیک آزیترومایسین در رأس هرم مصرف‌های خودسرانه دارویی قرار‌دارد.
الناز رحیمی داروساز است و در یکی از داروخانه‌های تهران فعالیت می‌کند. بر اساس گفته او، مصرف خودسرانه دارو به‌عنوان یک رفتار عادی در میان ایرانی‌ها جای گرفته‌است و صدمات جبران‌ناپذیری به سلامت مردم وارد می‌کند؛ اتفاقی که در دوران کرونا روند صعودی را پیش گرفته‌است؛ «متأسفانه برخی از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای هر دارویی که با موضوع کرونا گره‌می‌خورد را اعلام می‌کنند و این اتفاق باعث شد تا در چند‌ماه اخیر مردم به‌شدت به مصرف خودسرانه دارو روی بیاورند. به شکل مستمر میبینیم که مردم پس از شنیدن اخباری در رابطه با داروی مرتبط با بیماری کرونا، به داروخانه‌ها مراجعه می‌کنند و داروهای مختلف را خریداری، مصرف و حتی در خانه انبار می‌کنند.»
بر اساس گفته او، آنتی‌بیوتیک آزیترومایسین و ناپروکسن جزو داروهایی هستند که در ماه‌های اخیر به‌شدت خریداری می‌شود و همچنین به‌دلیل انتشار خبری مبنی بر تأثیر آنتی‌بیوتیک داکسی‌سایکلین بر کرونا، مراجعه‌کننده برای خرید این آنتی‌بیوتیک افزایش‌یافته و بسیاری از افراد به شکل خودسرانه دست به مصرف این داروها زده‌اند.
اضطراب‌های ناشی از کرونا موجب استفاده از داروهای آرامبخش شده است و دکتر رحیمی در این رابطه توضیح می‌دهد:« در این دوران استفاده از آرامبخش‌ها اغلب با دستور پزشک انجام شده است اما باز هم شاهد بودیم که برخی به‌دلیل اضطراب ناشی از کرونا به سمت مصرف این داروها رفتند و مصرف آلپرازولام در افراد زیادشده است». ناپروکسن که نوعی داروی ضد‌التهابی غیراستروئیدی است و باعث کاهش درد و التهاب می‌شود، در این مدت خواهان بسیاری پیدا کرده‌است. از این دارو برای درمان درد‌هایی نظیر آرتروز، تاندونیت، بورسیت، نقرس و قاعدگی استفاده می‌شود اما انتشار گفته‌هایی در رابطه با تأثیر این دارو بر کرونا، موجب تکرار داستان مصرف خودسرانه دارو شد؛ «استفاده خودسر از داروی ناپروکسن بسیار بالا رفته‌است. استفاده بیش از حد از این مسکن هم می‌تواند عوارض گوارشی شدید مانند افزایش اسید معده و زخم معده ایجاد کند و از طرف دیگر رقیق‌شدن خون نیز یکی از عوارض این مسکن است.»
ویتامین خوب است اما نه برای همه
در این میان مصرف مسکن‌ها و برخی از ویتامین‌ها افزایش یافته است؛« به‌عنوان مثال از زمانی که پزشکان استفاد از ویتامینD را برای افزایش سلامت جسمی به‌منظور مقابله با کرونا توصیه‌کرده‌اند، تقاضا برای این ویتامین روند صعودی را طی کرد. مردم به این نکته توجه نمی‌کنند که مصرف بیش از حد ویتامینD ممکن است موجب رسوب این ویتامین در کبد و آسیب به این عضو شود. همچنین تحقیقات نشان‌دادند که مصرف ویتامینC توسط بیماران دارای بیماری‌های شدید و بحرانی مفید است. این ویتامین دارای اثر ضد‌التهابی است و موجب افزایش ایمنی سلولی و یکپارچگی عروقی می‌شود به همین دلیل ما شاهد هستیم که مردم علاوه بر ویتامینD به مصرف خودسرانه ویتامینC نیز روی‌آوردند. مصرف بیش از حد این ویتامین موجب اسیدی شدن ادرار و عفونت اداری می‌شود و حتی ممکن است به سنگ‌های کلیوی نیز ختم شود.»
قرص فاموتیدین هم برای اسید‌معده تجویز می‌شد اما با شیوع کرونا، خبرهایی به گوش رسید که این دارو برای مقابله با کرونا خوب است و تأثیر مثبتی بر روند بهبود بیمار داشته است. همین خبر کافی بود تا بسیاری به مصرف خودسرانه این دارو روی‌بیاورند؛ «هیدروکسی کلروکین در مدت اخیر چندبار از جانب دانشمندان برخی از کشورها به‌عنوان داروی درمان‌کننده کرونا معرفی شد و هر چند در گذر زمان بسیار از مقالات علمی، این دارو را رد کردند اما همچنان مردم خریدار این دارو هستند. مصرف این دارو عارضه‌های شدید و خطرناکی دارد. در واقع هیدروکسی کلروکین اغلب برای پیشگیری مالاریا و درمان این بیماری استفاده می‌شود. هیدروکسی کلروکین یکی از مشتقات کلروکین است که با نام تجاری پلاکونیل به فروش می‌رسد. از هیدروکسی کلروکین به‌طور خاص برای درمان روماتیسم مفصلی با اثر آهسته و بیماری لوپوس (سل پوستی) استفاده می‌شود.»
خطرات مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها موجب مقاومت دارویی می‌شود و خطرات جسمانی مختلفی را ایجاد می‌کند؛«آنتی‌بیوتیک‌هایی که از جانب پزشک تجویز نشده‌اند، به‌طور معمول بر اساس دستور درستی مصرف نمی‌شوند و این اتفاق زمینه را برای مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها مهیا می‌کند. علاوه بر این مشکلات، آنتی‌بیوتیک‌ها یکسری عوارض دارند که شاید خیلی مطرح نشود، به‌عنوان مثال در شبکه‌های اجتماعی این مسئله مطرح می‌شود که مثلا آزیترومایسین برای بیماری کرونا خوب بوده است اما این را اعلام نمی‌کنند که این آنتی‌بیوتیک چه اثرات منفی‌ای بر قلب دارد و موجب آریتمی قلبی می‌شود. این دارو می‌تواند عوارض دیگری هم به همراه بیاورد و حتی بسیاری از افراد باید از مصرف این دارو دوری کنند اما متأسفانه شاهد هستیم که این دارو به‌صورت خودسر مصرف می‌شود.»
