برنج بلای جان آب

زهرا خورشیدکلایی | گرگان ـ خبرنگار: 


با آغاز فصل کشت در گلستان استفاده از منابع آبی سطحی و زیرزمینی نیز افزایش می‌یابد و با توجه به خشکسالی‌های پی‌در‌پی در استان، کارشناسان بخش آب‌ بر مدیریت مصرف در بخش‌های مختلف در زمان کنونی و پیش رو تأکید دارند.
 همچنین با توجه به مصرف بیش از 88 درصد آب استان در بخش کشاورزی کارشناسان بر لزوم جلوگیری از کشت‌های پر آب طلب نظیر شالی در استان که برخلاف الگوی کشت مصوب استان نیز هست هشدار داده‌اند. 
محدودیت منابع آبی از یک سو و نیاز فراوان شالی به آب از سوی دیگر سبب شده است کارشناسان نسبت به روند روبه رشد کشت شالی در استان ابراز نگرانی کنند و آن را تهدیدی برای مزارع استان قلمداد کنند. اقدامی که گویی هم‌اکنون در برخی نقاط غربی استان کشت شلتوک آن آغاز شده است. 


استحصال 97 درصد آب زیرزمینی استان 

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان در این خصوص می‌گوید: میزان آب سفره‌های زیرزمینی استان حدود یک میلیارد و 250 میلیون مترمکعب در شرایط معمول است که حدود 75 درصد این توان قابل بهره‌برداری است.
 همچنین آب‌های سطحی استان نیز در سال‌های معمولی حدود یک میلیارد و 235 میلیون مترمکعب است. 
«سیدمحسن حسینی» می‌افزاید: حدود یک دهه است آب قابل تخصیص برای بخش کشاورزی نداریم و اکنون حدود 97 درصد آب زیرزمینی استان در بخش کشاورزی، صنعت، آب آشامیدنی و همچنین چاه‌های غیرمجاز استحصال می‌شود. 
از مجموع آب‌های سطحی و زیرزمینی استان حدود 88 درصد در بخش کشاورزی، آبزی‌پروری و محیط‌زیست، حدود 3 درصد در صنعت و 9 درصد در بخش آب آشامیدنی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. 

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان می‌گوید: در حال حاضر حدود 70 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان در سال‌های نرمال توسط آب‌های سطحی و حدود 180 هزار هکتار توسط آب‌های زیرزمینی آبیاری می‌شود.
 همچنین براساس الگوی کشت استان فقط 15 هزار هکتار از اراضی دارای نسق استان توان کشت شالی را دارند.

 ولی طی سال‌های گذشته کشت شالی در استان به 80 هزار هکتار نیز رسید و سال گذشته با وجود همه هشدارهای شرکت آب منطقه‌ای به کشاورزان مبنی بر کاهش سطح زیر کشت و کشت نکردن شالی بسیاری از اراضی کشاورزان استان خشک شد و ضررهای بسیاری به آنها وارد آمد.  وی با بیان اینکه کشاورزان و بهره‌برداران مجاز آب‌های زیرزمینی ضمن خودداری از کشت برنج لازم است حداکثر صرفه‌جویی در استفاده از منابع آبی استان را به عمل آورند، می‌افزاید: کشاورزان برای پیشگیری از خسارت به محصولات حداقل 20 درصد از سطح کشت خود را با استفاده از آب زیرزمینی کاهش دهند. 


کاهش کیفیت آب به دلیل برداشت‌های بی‌رویه 

این مقام مسئول بخش آب استان در ادامه می‌گوید: همه ما وظیفه داریم آب را حفظ کنیم و هم‌اکنون نیز به علت برداشت‌های بی‌رویه کیفیت آب بسیاری از چاه‌های کشاورزی با قبل تفاوت کرده است و شاهد شور شدن و تلخ شدن طعم آب هستیم که به دلیل برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی است. 
حسینی می‌گوید: از جمله راهکارهای این موضوع فرهنگسازی و مدیریت مصرف، استفاده از آبیاری تحت فشار ارزان و کشت‌های گلخانه‌ای است تا بتوانیم مصرف آب را مدیریت کنیم در غیر این صورت همه می‌دانیم با توجه به خشکسالی‌های پی در پی چه اتفاقی در انتظار استان ما و کشور است.  همچنین در جلسات با ذی‌نفعان در اراضی پایین‌دست سدها و کشاورزان آن منطقه مقرر شد فقط در 30 درصد کل شبکه سدها کشت صورت گیرد و ما بیش از این آبی برای تأمین کشت اراضی نداریم و انتظار ما این است برای اینکه کشاورزان مانند سال‌های گذشته متضرر نشوند این هشدار‌ها را جدی بگیرند. 

حسینی با بیان اینکه با کاهش شدید رواناب رودخانه‌ها مواجهیم می‌گوید: در این بخش نیز لازم است کشاورزان استان حداقل تا 50 درصد سطح زیر کشت خود را کاهش دهند تا بتوانند کشت عادی و معمول خود را انجام دهند. 
او اضافه می‌کند: متأسفانه مقرراتی داریم که همسو با برنامه‌ها و اهداف تعیین‌شده برای بهره‌برداری و استحصال آب نیست و مجریانی داریم که هنوز اعتقادی به کم‌آبی در استان پیدا نکرده‌اند. 
 

بالا رفتن قیمت برنج مهم‌ترین دلیل کشت

یک کارشناس بخش کشاورزی استان در گفت‌وگو با همشهری گلستان می‌گوید: سیاست جهاد کشاورزی کاهش کشت شالی به عنوان یک محصول با مصرف آبی بالاست، هرچند به زعم ما کشت این محصول در گلستان بیشتر جنبه احساسی و سیاسی دارد.   «محمدرضا احمدی» بالا رفتن قیمت برنج را در بازار مهم‌ترین دلیل احساسی برای افزایش کشت شالی در گلستان می‌داند و می‌گوید: کشت دارای نسق شالی در گلستان بین 12 تا 15 هزار هکتار است و کشت 5 تا 6 برابری نسبت به اراضی نسق این محصول، خسارات جبران‌ناپذیری بر منابع آبی این استان وارد می‌کند. 
وی میانگین مصرف آب برای کشت هر هکتار شالی را بین 12 تا 15 هزار مترمکعب می‌داند و بیان می‌کند: این رقم در برخی مناطق استان به دلیل دما و تبخیر بالا یا بافت خاک تا 18 هزار مترمکعب نیز می‌رسد که بسیار بالاست. 


افزایش هزینه‌های کشاورزی

یک کارشناس بخش کشاورزی استان می‎گوید:کشت شالی علاوه بر از بین بردن منابع آبی استان، به علت استخراج بیش از حد آب از چاه‌ها هزینه‌های سنگین «کف‌کشی» را به کشاورزان تحمیل می‌کند که باید از درآمد حاصله خود به این امر اختصاص دهند. «محمدرضا احمدی» ادامه می‌دهد: با اقدامات قهریه به خاطر تنش‌های اجتماعی آن نمی‌توان جلوی کشت بی‌رویه محصول شالی را در گلستان گرفت اما باید برای آگاهی‌بخشی به کشاورزان به صورت علمی و فنی اقدام کرد.