مترو و اتوبوسرانی در مارپیچ‌های مالی

نگاهی به موضوع استفاده شهرداری تهران از منبع مالی فروش اوراق مشارکت، نشان می‌دهد این موضوع از سال‌۱۳۹۴ تاکنون با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده است؛ در واقع غیر از اوراق مشارکت سال نخست که البته وجوه آن هم در سال‌۱۳۹۵ به‌حساب شهرداری تهران واریز شد، در بقیه سال‌ها همواره دستیابی به این منبع مالی جدید با مشکلات جدی همراه بوده است. حالا چند ماهی می‌شود که بازهم صحبت از اوراق مشارکت به میان آمده و بازهم نگرانی‌ها بابت موضوع افزایش یافته است. به گزارش همشهری، طبق قانون، نحوه استفاده شهرداری‌ها از اوراق مشارکت بر مبنای بند «د» تبصره‌۵  بودجه سالانه کشور تعریف می‌شود. در این راستا ابتدا لایحه استفاده از اوراق مشارکت در شورای شهر کلانشهر‌ها مورد بررسی قرار گرفته و درصورت تصویب برای محقق‌شدن این منبع مالی، مصوبه مذکور به وزارت کشور ارسال می‌شود. وزارت کشور نیز درخواست مطرح‌شده را بررسی و معمولا پس از کاهش رقم پیشنهادی اولیه، طی نامه‌ای با امضای وزیر کشور آن را به سازمان برنامه و بودجه ارسال می‌کند. سازمان برنامه و بودجه هم پس از دریافت درخواست تمامی شهرداری‌ها، از طریق وزارت کشور نسبت به نهایی‌کردن مبالغ و ارسال نامه تعهد پرداخت ۵۰درصد اصل و سود سه‌ماهه اوراق به بانک مرکزی اقدام می‌کند. به این ترتیب شهر‌های بزرگ می‌توانند از یک منبع مالی مطمئن در برنامه‌‌های عملیاتی خود که غالبا به توسعه و تجهیز شبکه حمل‌‌ونقل عمومی مربوط می‌شود، مطمئن شده و استفاده کنند.

سال به سال دریغ از پارسال
در سال‌۱۳۹۴ برای نخستین‌بار با انتشار هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت برای توسعه شبکه متروی پایتخت موافقت شد که این مبلغ، در سال‌۱۳۹۵ به‌حساب شهرداری تهران واریز شد. اما در سال‌۹۵ درخواستی از سوی شهرداری تهران برای تخصیص اوراق مشارکت جهت هزینه‌کرد در شبکه حمل‌ونقل عمومی پایتخت صورت نگرفت و به همین دلیل عملا در سال‌۱۳۹۶ دست متروی تهران از این منبع مالی کوتاه ماند. همچنین در سال 96  با درخواست انتشار 2هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت برای شهر تهران موافقت شد اما وجوه آن که قرار بود سال‌۱۳۹۷ به‌حساب شهرداری واریز شود، به 700میلیارد تومان تقلیل یافت. این امر در تغییرات مدیریت شهری پایتخت رخ داد و عملا 1300میلیارد تومان باقیمانده به‌دلیل عدم‌همکاری بانک‌های عامل از دست رفت.

آغاز ماجرای وثیقه‌ها
اصل ماجراها اما از سال‌۱۳۹۷ و پس از موافقت با انتشار 1300میلیارد تومان اوراق مشارکت برای توسعه حمل‌ونقل عمومی پایتخت آغاز شد. در این سال 2بانک آینده و صنعت و معدن، عاملیت عرضه و انتشار اوراق را برعهده داشتند که بانک صنعت و معدن 390میلیارد تومان سهم خود را به‌حساب شهرداری تهران واریز کرد اما بانک آینده به ضمانت‌ها و وثیقه‌های ملکی شهرداری ایراداتی وارد ساخت و مدت‌ها مبلغ 910میلیارد تومان وجوه حاصل از اوراق مشارکت را در حساب خود بلوکه کرد؛ به‌طوری که حتی سال‌۱۳۹۸ نیز این پول دست شهرداری را نگرفت و در تیر‌ماه‌۱۳۹۹، به زحمت وجوه مذکور را به‌حساب شهرداری واریز کرد. سال۱۳۹۸ نیز با انتشار 1500میلیارد تومان اوراق مشارکت جهت نوسازی ناوگان اتوبوسرانی و توسعه خطوط ۳، ۶ و ۷ متروی تهران موافقت شد اما این‌بار نیز بحث وثیقه‌های ملکی شهرداری پیش‌کشیده شد. علی امام، مدیرعامل شرکت متروی تهران در این‌باره به همشهری می‌گوید: «واقعیت این است که دولت مکلف به تضمین و پرداخت نیمی از وجوه اوراق مشارکت است، قاعدتا می‌بایست در همان بدو انتشار اوراق سال‌جاری (اول مرداد ۱۳۹۹) مبلغ 750میلیارد تومان سهم دولت به‌حساب شهرداری تهران واریز می‌شد که چنین نشد. » 

و ماجرای امسال
برای سال‌جاری نیز انتشار 8هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت جهت مصارف عمرانی کلانشهر‌ها در قانون بودجه قرار گرفته که ظاهرا سازمان برنامه و بودجه تنها با تخصیص 5‌هزار میلیارد تومان آن به شهرداری‌های کشور موافقت کرده است.
 برای تهران از 4هزار میلیارد تومان درخواست مصوب در شورای شهر پایتخت، تاکنون با 2هزار میلیارد تومان موافقت شده ‌که سهم مترو 1500میلیارد تومان و سهم شبکه اتوبوسرانی 500میلیارد تومان دیده شده است. البته پیشنهاد شهرداری تهران اختصاص هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت برای به‌روزرسانی ناوگان خطوط مترو نیز بود که کلا با این درخواست مخالفت شد. این در حالی است که اگر با دیدی دقیق به نیاز فعلی بخش‌های اتوبوسرانی و متروی پایتخت نگاه شود، حتما ‌مشخص می‌شود که وصول رقم‌هایی مثل 1500میلیارد تومان‌ با این همه اما و اگر، تنها گوشه‌ای از نیازها را تامین می‌کند.
  با پول اوراق مشارکت سال‌۱۳۹۸ صرفا می‌توان بین 2 تا 3ایستگاه مترو با هزینه‌های امروزی احداث کرد. 
  1000میلیارد سهم مترو از اوراق مشارکت 98 معادل ساخت فقط یک کیلومتر مترو است.
  1000میلیارد سهم مترو از اوراق مشارکت‌98 معادل تهیه 6رام قطار 7واگنه است.