جست‌وجوی داغ برای یخ خشک
مجوز انتقال هوایی واکسن کرونای فایزر صادر شده اما برای حجم بزرگ انتقال این محموله‌ها نیاز به مقدار زیادی یخ خشک برای تامین دمای ۷۰درجه زیر صفر به‌وجود آمده است
زهرا خلجی- خبر‌نگار
همه دنیا این روزها همچنان در انتظار رسیدن واکسن کرونا هستند. واکسن مشترک فایزر و بیو ان‌تک این روزها بسیار مورد توجه قرار گرفته و روز گذشته برای نخستین‌بار سازمان هواپیمایی آمریکا مجوز خاص امکان جابه‌جایی هوایی آن را با میزان بیشتر از استاندارد یخ خشک صادر کرده است. واکسن‌ها در مسیر حمل‌ونقل برای رسیدن به دست مصرف‌کننده، باید در دمای مناسب نگهداری شوند اما این موضوع برای واکسن کووید-19 شرکت فایزر و بیو ان تک تا حد زیادی متفاوت است؛ چراکه باید در دمای 70-درجه سانتی‌گراد و کاملا به شکل منجمد حمل شود. دمای بسیار کم برای انتقال واکسن به کشورهای در حال توسعه و مناطق روستایی کشورهای پیشرفته چالش بزرگی ایجاد خواهد کرد. هم‌اکنون «زنجیره سرد» که به روش حمل‌ونقل مواد بیولوژیک و فاسدشدنی اطلاق می‌شود، یکی از چالش‌های توزیع واکسن در سراسر جهان است.
مورد جهانی یخ خشک
شرکت فایزر در نظر دارد سال آینده 1.3میلیارد دوز به کشورهایی که واکسن را خریداری کرده‌اند ارسال کند که این میزان واکسن به مقدار زیادی یخ خشک (دی‌اکسیدکربن به‌صورت جامد در دمای 78-درجه سانتی‌گراد) و جعبه‌های همدما نیاز دارد. دکتر «جارباس باربوسا» دستیار مدیر سازمان بهداشت آمریکایی PAN می‌گوید مسئله مهم فعلی در دسترس بودن یخ خشک در سراسر جهان است.
یخ خشک شکل جامد دی‌اکسیدکربن است و اکثر مردم با آن سر و کار داشته‌اند. علت استفاده از اصطلاح یخ خشک این است که این ماده همچون یخ سرد است اما از خود هیچ رطوبتی بر جای نمی‌گذارد. این ماده ذوب نمی‌شود بلکه تصعید شده یعنی با افزایش دما از فاز جامد مستقیما به فاز بخار می‌رود. در اثر این پدیده دود سفیدی ایجاد می‌شود که برای شبیه‌سازی مه یا دود در فیلم‌ها از آن استفاده می‌شود. ظرفیت تولید دی‌اکسیدکربن در ایالات متحده و کانادا حدود 30هزار تن در روز است و آنها اطمینان دارند که می‌توانند تقاضای یخ خشک را برآورده کنند. اما هشدار اصلی این است که یخ خشک در صورت ذخیره نادرست، به‌ویژه در یک فضای محدود، می‌تواند خطرناک باشد. این مسائل باعث شده که همین حالا یخ خشک در برخی مناطق کمیاب شود. اگر دریافت واکسن منجمد برای ده‌ها میلیون نفر در ایالات متحده یک چالش است، این مسئله برای کشورهای فقیر مشکل بزرگ‌تری است. اتصالات حمل‌ونقل در همه‌جای دنیا یکسان نیستند و امکانات پزشکی در کشورهای در حال توسعه کمتر است. همچنین تولید CO2 کمیاب است و هزینه و خطرات حمل مقدار زیادی یخ خشک نیز یک مانع بزرگ در این مسیر است.
چالش‌های منحصر به فرد
واکسن فایزر و بیو ان تک هنگام انتقال باید در حدود 70- درجه سانتی‌گراد نگهداری شود. این دما نسبت به سایر واکسن‌هایی که هم‌اکنون استفاده می‌شود، 50درجه سانتی‌گراد سردتر است. شرکت مدرنا که واکسن کووید-19 آنها نیز اخیرا اثربخشی 94.5درصدی نشان داده است، اعلام کرده که واکسن را می‌توان در فریزرهایی که به‌طور معمول در داروخانه‌ها وجود دارد به‌مدت 30روز نگهداری کرد. اما احتمالا دوزهای کمتری از واکسن مدرنا نسبت به فایزر در سال آینده تولید خواهد شد و مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
پروفسور اوگور شاهین، مدیرعامل BioNTech شرکت بیوتکنولوژی آلمانی که با Pfizer همکاری می‌کند، موضوع کنترل دما را درباره واکسن نجات‌بخش کووید-19 تأیید کرد: ما در حال کار روی فرمولاسیونی هستیم که امکان حمل واکسن حتی در دمای اتاق را می‌دهد. بر این باوریم که در نیمه دوم سال2021 فرمولی ارائه خواهیم داد که با سایر واکسن‌ها قابل مقایسه باشد.
