الزام اماکن عمومی به داشتن «اتاق مادر و کودک»

الهام مصدقی‌راد ـ خبرنگار

 کمیسیون ماده5 به‌تازگی براساس مصوبه‌ای به احداث اتاق‌های مادر و کودک در ساختمان‌های عمومی و اماکن پرتردد شهر تهران رأی داده است. معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران نیز موظف به پیگیری این مصوبه و احداث اتاق‌ها در اماکن موردنظر و مطابق با استانداردها شده است.
اتاق‌های مادر و کودک برای نخستین بار در سال87 در پایانه‌های شهر تهران احداث و راه‌اندازی شد و همچنان نیز مشغول فعالیت هستند. مصوبه شهر دوستدار کودک که بیش از 10سال از تصویب آن در شورای شهر و پیوستن تهران به کنوانسیون جهانی‌اش می‌گذرد، بر راه‌اندازی این اتاق‌ها در اماکن و مراکز پرتردد شهری تأکید کرده است. بعد از 6سال از راه‌اندازی اتاق‌های مادر و کودک در پایانه‌ها، برخی ایستگاه‌های مترو نیز به این اتاق‌ها مجهز شدند؛ نخستین روبان آنها در ایستگاه متروی صادقیه قیچی شد. به‌مرور طی چند سال درمجموع 12ایستگاه مترو صاحب اتاق‌های مادر و کودک شدند که همگی با تفاوت‌هایی مورد استقبال مادران تهرانی قرار گرفتند. هم‌اکنون با تصویب کمیسیون ماده5 و ابلاغ این بخشنامه توسط معاونت شهرسازی و معماری می‌توان امیدوار بود که مراکز پرتردد و مورد مراجعه شهروندان، با کیفیت بهتر و کسب رضایت بیشتر مادران احداث شود و هرچند با تأخیر، شهر را بیش از قبل به شاخصه‌های شهر دوستدار کودک و در معنایی وسیع‌تر، ‌به شهر انسان‌محور تبدیل کند.
مرجان مرتضوی، کارمند بازنشسته شهرداری تهران و مبدع راه‌اندازی اتاق‌های مادر و کودک در پایانه‌های شهری که اردیبهشت سال گذشته موفق به دریافت استاندارد این اتاق‌ها از سازمان ملی استاندارد، ‌به‌عنوان نخستین اتاق مادر و کودک دارای استاندارد در دنیا شد، با اشاره به بررسی‌های خود در چند سال گذشته به همشهری می‌گوید: «‌مراکز معدودی که این اتاق‌ها را دایر کرده‌اند، میزان حضور مادران را در مرکزشان افزایش داده‌اند. در آینده می‌توان کارکرد فرهنگی اجتماعی نیز برای این اتاق‌ها تعریف کرد.»  پیش از آنکه مدیریت شهری تهران الزام به احداث اتاق‌های مادر و کودک را در دستور مراحل صدور پروانه بگنجاند، سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها دستورالعمل و الزامات ایمنی و بهداشتی این اتاق‌ها را برای تمامی استان‌ها ارسال کرد، هرچند این دستورالعمل، اجبار به‌دنبال نداشت اما شهرهای تبریز، اصفهان و رشت تا حدودی آن را به اجرا درآوردند. برخی اعضای شورای شهر تهران نیز به‌دلیل اهمیت طرح و نیز تحقق شاخصه‌های شهر دوستدار کودک پیگیر اجرای آن شدند. محمد سالاری، رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران می‌گوید: «فضاهای شهری باید به‌گونه‌ای باشند که گروه‌های مختلف جامعه ازجمله بانوان و کودکان حضور بی‌دغدغه‌ای در آنها داشته باشند. اهمیت نقش مادر و شرایط و نیازهای حضور بانوان به همراه کودکانشان در فضاهای شهری و ساختمان‌های عمومی و محل‌های پر تردد شهر، ایجاد فضاهایی جهت استفاده مادران و کودکان را به یک خواست عمومی تبدیل کرده است.»

احداث اتاق مادر و کودک شامل بازسازی هم می‌شود
هرچند بخشنامه ابلاغ شده در 12آبان99 به مناطق شهرداری، ایجاد این اتاق‌ها را در اماکن عمومی جدید الزامی کرده اما اماکن عمومی که سال‌ها پیش فعالیتشان را آغاز کرده‌اند نیز با توجه به موضوع خدمت‌رسانی بهتر به زنان و حتی کارکرد اقتصادی پنهان می‌توانند و بهتر است این اتاق‌ها را برقرار کنند. مهدی صالحی، مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران در همین ارتباط به همشهری می‌گوید: «در این استاندارد فضایی مشخص شد که به ازای چند مترمربع تجاری، اتاق مادر و کودک باید احداث شود. به‌عنوان مثال هر 50واحد تجاری به یک اتاق نیاز دارد و به ازای هر 10هکتار وسعت آرامستان نیز یک اتاق لازم است.» به‌گفته صالحی این قانون عطف به‌ماسبق نشده و مختص مراکز جدید است اما تجربه نشان داده جایی که کیفیت فضایی برایش مهم باشد به‌دنبال حضور راحت‌تر افراد و مراجعان است.
 براساس مصوبه کمیسیون ماده5 و ابلاغ معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران، هر اتاق مادر و کودک براساس استاندارد، 12مترمربع است. همچنین اماکن زیر هرکدام براساس شاخصه‌های تعریف شده، در زمان دریافت مجوز ساخت، ملزم به احداث اتاق مادر و کودک هستند: 
1- آموزشی 2- اداری و انتظامی 3- تجاری- خدماتی 4- ورزشی 5- درمانی 6- فرهنگی و هنری 7- پارک و فضای سبز 8- مذهبی 9- تجهیزات شهری شامل نمایشگاه دائمی و آرامستان‌ها 10- سرویس‌های بهداشتی عمومی 11- پایانه‌ها و پارکینگ‌های حمل‌ونقل عمومی 12- اماکن تاریخی 13- تفریحی وگردشگری