الزام ضوابط ایمنی در اماکن عمومی شهر

زهرا صدراعظم‌نوری ـ رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست  شورای شهر تهران


 شهرمان آهسته پیر می‌شود و ما این آهستگی را سریع عبور می‌کنیم؛ گاه چنان سریع که حتی چشمهایمان از دنبال کردن رد پای رشد و فاصله گرفتن آن از توسعه بازمی‌ماند. قریب به 20سال است که از قدمت نخستین مصوبه شورای شهر در سال81 با موضوع الزام رعایت ضوابط ایمنی در اماکن عمومی شهر می‌گذرد و ما امروز در پایتخت در مکانی ایستاده‌ایم که با استقرار و اجرای نظام HSE (بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست) در تمامی مناطق شهری، نه برای «درک ایمنی، بهداشت و محیط‌زیست» بلکه برای «توسعه و تعالی جایگاه آن» در شهر تلاش می‌کنیم.
در سال‌های گذشته اقدامات ارزشمندی با همکاری 4دانشگاه برتر کشور، برای پایش الزامات HSE  در 8محور اصلی از جمله  فضاهای عمومی، آموزشی، تفریحی، تجاری، مذهبی و ... زیرنظر دبیرخانه HSE شهرداری تهران انجام گرفت که به شناسایی مخاطرات، ارزیابی ریسک و تدوین دستورالعمل‌ها و روش‌های اجرایی ضروری منتهی شد. نتایج حاصل از پایش وضعیت ایمنی، بهداشتی و محیط‌زیستی تهران در برخی حوزه‌ها به‌طور جدی نگران‌کننده بود و زنگ هشدار تصرف‌های بدون نظارت شهر را در گوش دستگاه‌های ذیربط به‌صدا درآورد.
این در حالی است که با وجود مجموعا بیش از 100 الزام قانونی، آیین‌نامه و دستورالعمل اجرایی و 16سازمان، نهاد و دستگاه متولی و مسئول در حوزه بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست در کشور، همچنان آسیب‌های اساسی در این حوزه گریبانگیر شهر و شهروندان است؛ به‌طوری‌که نارسایی در تحقق صحیح ملاحظات ایمنی و نقص در تامین امکانات مطلوب بهداشتی و محیط‌زیستی، هنوز هم موجب تکرار حوادث دلخراش و از دست دادن عزیزانمان در شهر می‌شود و همچنان در بسیاری از موارد ازجمله مسائل بهداشتی و محیط‌زیستی پسماندها، رهاسازی فاضلاب‌ها، آلودگی قنات‌ها و همچنین مسائل ایمنی مرتبط با بازار تهران، انبارهای نفت، تاسیسات برق فشار قوی، شبکه‌های انتقال سوخت، مراکز فروش مواد شیمیایی، بافت‌های فرسوده و نقاط بی‌دفاع شهری در پایتخت با خلأهای اجرایی و نظارتی متعددی مواجه هستیم.
از آنجا که هرگونه غفلت در این مهم، موجب بروز خسارات فنی، مالی، جانی و چالش‌های جبران‌ناپذیری در شهر می‌شود، شورای شهر در چارچوب وظایف قانونی شهرداری در خلال برنامه‌های پنج‌ساله دوم و سوم، تکالیفی را در حوزه HSE وضع کرده است و به‌دلیل لزوم برنامه‌ریزی یکپارچه برای تخصیص منابع مالی و انسانی، سازماندهی و راهبری عملیاتی واحد فعالیت‌های اجرایی و برخورداری از قدرت سازمانی لازم جهت پیاده‌سازی‌ الزامات HSE در تمامی واحدهای تابعه شهرداری، درصدد است تا ضمن ایجاد تشکیلات تخصصی در مجموعه مدیریت شهری زیرنظر بالاترین مقام، به یک ساختار مستحکم، با تعهد، جدیت، اقتدار و قاطعیت در مدیریت HSE شهر دست یابد.
گرچه شناسایی، ارزیابی و بازنگری مستمر ریسک‌ها در حوزه سلامت، ایمنی و محیط‌زیست با هدف کاهش خطر و مدیریت حوادث شهری از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که باید شاهد اجرای آن نه‌تنها در پایتخت، بلکه در تمامی کلانشهرهای کشور باشیم، لیکن در گام نخست تعالی HSE، بهره‌مندی از جایگاهی تحت نظارت بالاترین قدرت سازمانی، اصلی اجتناب‌ناپذیر است. همانطور که در کشورهای پیشرفته و سیستم‌های مدیریتی پربازده جهان نیز همواره مشارکت مستقیم مدیران ارشد در مدیریت نظام HSE به‌عنوان یک اصل کلیدی مورد توجه بوده است. از سوی دیگر اثربخشی تمامی تلاش‌ها تنها زمانی به منصه ظهور خواهد نشست که قوانین سختگیرانه برای برخورد با متخلفین از سوی دستگاه‌های قانونگذار وضع و جهت اجرا به نهادهای متولی در حوزه‌های نظارتی ابلاغ شود؛ بنابراین بعد دیگر تعالی HSE در گرو وضع قوانین بازدارنده و تعیین ضمانت‌های اجرایی لازم در سطوح ملی، محلی و منطقه‌ای است. پس‌از تعیین ساختار و تدقیق قوانین این تعالی با تغییر رویکردها و نشانه‌گیری پیکان مدیریت از سمت سیاست‌های مقابله‌ای و جبران خسارت به سمت سیاست‌های پیشگیرانه همراه خواهد بود.
در نهایت، تعالی HSE در شهر را باید در سایه ترویج و آموزش آن، نه به‌عنوان یک سرفصل آموزشی بلکه به‌عنوان «یک فرهنگ» به کمال رساند؛ تاجایی‌که فرهنگHSE  همچون خون در رگ‌های شهر جاری و «جدای از اصل و حکم و قانون» به‌عنوان یک «حق شهروندی» مورد مطالبه قرار گیرد. لذا همانطور که برای نخستین‌بار در ایران، وزارت نفت، روزی سنگ‌بنای استقرار سیستم‌های HSE  را بنا نهاد، امروز بخش اعظم رسالت نهادینه کردن فرهنگHSE  با حمیت متولیان امر آموزش، ترویج و تبلیغ در کشور و نقش پررنگ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دانشگاه‌های سراسر کشور و همچنین صدا‌وسیمای جمهوری اسلامی ایران محقق خواهد شد؛ ازاین‌رو امید است تا با وحدت رویه، هماهنگی و مشارکت مؤثر دستگاه‌ها و نهادهای متولی برای تحقق فرهنگ و ضوابط HSE، بیش از پیش شاهد تقارن رشد و توسعه در شهرمان باشیم.