یادداشت
زنان و احساس امنیت در شهر
زهرا بهروزآذر- مدیرکل امور بانوان شهرداری تهران
تهران شهری برای همه است و توجه به نیازهای تک‌تک انسان‌ها اعم از زن و مرد، پیر و جوان، کودک و سالمند، شاغل و بیکار، متأهل یا مجرد بر عهده مدیریت شهری است. زنان به‌عنوان نیمی از جمعیت شهر، گروه مهم و اصلی شهروندانی هستند که با توجه به گروه سنی و یا تعداد نقش‌هایی که در خانواده و جامعه می‌پذیرند، نیازمند توجه ویژه‌ای در شهر هستند.
امنیت به‌عنوان یکی از بنیادی‌ترین نیازهای انسان در جامعه، زمینه‌ساز خلاقیت، بروز استعدادها و رسیدن به کمالات انسانی است. بدیهی است که بدون برخورداری از امنیت نمی‌توان انتظار کارایی از ساختار شهری به‌مثابه سیستمی از اجزا و عناصر، برای زندگی همراه با رفاه و کرامت انسانی را داشت. سرزندگی، عدالت و امنیت شهری، با حضور گسترده و فعال همه شهروندان ازجمله زنان و خانواده در شهر حاصل می‌شود.
شهر تهران، شهری است که برخی از نقاط آن برای زنان، از هر گروه سنی و موقعیت اجتماعی و نقشی که در خانواده یا جامعه دارند، چه از نظر کارکردهای غالب و چه از نظر ایمنی و امنیت فضاهای شهری قابل استفاده نیست و این موضوع در اوقات شب و تعطیلات که تردد در سطح شهر کمتر می‌شود، دوچندان است.
زنان و دختران برای تحصیل و اشتغال و فراغت - که همگی از ضرورت‌های توسعه سرمایه انسانی شهر است - نیازمند حضور در فضاهای عمومی شهر هستند و درصورت وجود یا احساس ناامنی ممکن است از برخی فرصت‌ها کمتر بهره‌مند شده یا کاملا محروم شوند.
وقتی زنان، مادران و دختران احساس امنیت نکنند، نمی‌توانند در خیابان‌های شهر قدم بزنند، از بازار خرید کنند، برای ورزش و تندرستی پیاده‌روی کنند، با کودکشان به زمین بازی پارک و بوستان بروند، از وسایل حمل‌ونقل یا حتی دستشویی‌های عمومی استفاده کنند.
بالا‌رفتن احساس ناامنی در زنان باعث پیامدها و نتایج نامطلوبی در زندگی زنان و در جامعه خواهد شد. رشد احساس ناامنی در مادران، استفاده کمتر کودکان از پارک‌ها و حضور کمتر در فضاهای عمومی و شکل‌گیری ناقص مهارت‌های زندگی و اجتماعی در کودکان یکی از پیامدهای غیرمستقیم این احساس ناامنی است.
فضاهای خالی و بی‌دفاع، فضاهای محصور، مزاحمت‌های خیابانی، عدم‌دسترس‌پذیری، تاریکی، بلندی بوته‌های کنار گذرگاه‌ها و دیگر پوشش‌ها‌ی گیاهی، خلوتی و یا شلوغی بیش از حد معابر و مشاهده اشکال مختلف جرم در معبر، مواردی هستند که به ایجاد احساس ناامنی در شهر دامن می‌زنند. بنابراین برای تغییر و اصلاح این احساس، لازم است تا به‌طور ویژه به ایجاد امنیت در شهر در ابعاد مختلف از منظر زنان و کودکان که معمولا جزء گروه‌های مغفول در برنامه‌ریزی‌های شهری هستند، توجه شود.
بخشی از احساس امنیت در شهر ناشی از رویت‌پذیری بالای معابر، در دسترس‌بودن امکانات و خدمات شهری، وجود نظارت اجتماعی در فضاهای عمومی، حذف فضاهای بی‌دفاع و ناامن و ایجاد تنوع کاربری است. هر چقدر بتوان فضاهای عمومی شهر را برای حضور زنان و کودکان مناسب‌تر کرد، حضور خانواده نیز بیشتر می‌شود و هر چقدر این حضور افزایش پیدا کند، فرصت برای ایجاد و گسترش «تجارب خانوادگی» برای شهروندان که یکی از زیربناهای تحکیم خانواده است، بیشتر می‌شود.
بنابراین، امن و مناسب‌سازی فضاهای شهری برای زنان و خانواده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین محور‌های مدیریت شهری است و به همین دلیل «طرح ارتقای احساس امنیت زنان در شهر از طریق شناسایی و بهسازی فضاهای ناامن و بی‌دفاع شهری» در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته است.
این طرح که پیش از این به‌صورت پایلوت در منطقه۱۰ اجرا شده و در دیگر مناطق شهر تهران در حال اجراست، قصد دارد براساس ماده۶۹ برنامه 5ساله توسعه شهرداری تهران (توسعه و رفع فضاهای بی‌دفاع شهری) به شناسایی نقاط ناامن و بی‌دفاع شهری از منظر شهروندان بپردازد تا شهرداری تهران نسبت به رفع آنها اقدام کند.
اجرای این طرح البته با مشارکت شهروندان تهرانی با گستردگی و کارآمدی بیشتری انجام می‌شود و به‌زودی بستر دریافت پیام‌های همشهریان تهرانی و معرفی فضاهای ناامن به شهرداری فراهم می‌شود، مشارکت مردم هدفی کلیدی برآمده از شعار محوری تهران شهری برای همه است.
