با بچه‌هایی که طلاق والدین در دوران کرونا را تجربه کرده‌اند باید چگونه رفتار کرد؟
استرس حداقلی و کاهش جابه‌جایی
حسینخانی، روانشناس: ضربه روانی ناشی از طلاق، شاید به اندازه نگرانی ناشی از تغییر زندگی پس از جدایی مهلک نباشد
زهرا رستگار مقدم_روزنامه نگار
خشونت خانگی؛ این دستاورد دیگر کرونا در این یک‌سال، در زندگی خانواده‌ها بوده است. یک مقام سازمان بهزیستی می‌گوید که آمار اختلاف زوج‌ها در دوران قرنطینه سه‌برابر شده. البته این اختلاف فقط محدود به زوج‌ها نمانده و کودکان را نیز درگیر کرده. در این میان باید چه رفتاری با فرزندان در‌پیش‌گرفت؟ کودکانی که در فشار این روزهای قرنطینه و محدودیت‌های کرونا باید جدایی والدین را هم تجربه کنند، نیاز به مدیریت چه رفتارهایی دارند و برای کاهش این اضطراب باید چه رویکردی را در پیش گرفت؟ در این‌باره با صدیقه حسینخانی، روانشناس و مشاور خانواده صحبت کرده‌ایم.
در این روزها خانواده‌هایی که جدا می‌شوند، باید چه اصولی را درباره فرزندان‌شان رعایت کنند؟
مهم‌ترین مسئله‌ای که پشت خبر طلاق باید به کودک انتقال داده‌شود، این است که پدر و مادر به‌خاطر دلایلی تصمیم گرفته‌اند جدا زندگی کنند و او در این ماجرا مقصر نیست. توضیح دهید که گاهی احساس بزرگ‌ترها نسبت به هم تغییر می‌کند اما رابطه پدر و مادر، جدا‌شدنی نیست. اطمینان دهید چون پدر و مادر او هستید با او می‌مانید، هرچند از همدیگر جدا زندگی کنید. البته خانواده‌ای که رابطه زناشویی‌اش به پایان رسیده، حین طلاق باید به موضوعاتی فکر کرده باشد. اگر این خانواده فرزندی زیر سن قانونی داشته باشد، باید بداند پس از جدایی فرزندشان کجا زندگی خواهد کرد، سرپرست کودک کدام‌یک هستند یا درباره نحوه ملاقات کودک برنامه‌ریزی شود. همچنین باید به پرداخت کمک خرجی برای امرار معاش کودک فکر شود.
در صورتی که نتوانند درباره محل سکونت، سرپرستی، ملاقات و پرداخت کمک‌خرجی توافق‌کنند چه خواهد شد؟
باید کمک بخواهند چون در نتیجه حل و فصل پرونده با دادگستری است. همین امر می‌تواند به فرزندشان آسیب روانی وارد کند. اما ضربه روحی ناشی از طلاق، شاید به اندازه نگرانی ناشی از تغییر زندگی پس از جدایی مهلک نباشد. بعد از طلاق و جدایی، کودک حق ارتباط با هر دوی والدین خود را دارد. همچنین حق دارد والدی را که نزد او زندگی‌نمی‌کند، ملاقات کند. به این شکل که هر دو هفته یک‌بار در تعطیلات آخر هفته و در بعضی از روزهای تعطیل او را ببیند. کودک در این موقعیت دچار اضطراب از دست‌دادن است، بنابراین باید دیگر شرایط استرس‌زا را برای او از بین برد یا به حداقل رساند. بهترین کاری که هنگام گفتن تصمیم طلاق به فرزندتان انجام می‌دهید این است که به او بگویید احساس ترس و اضطراب او را درک می‌کنید. بگویید که در مسیر این تغییرات با او همراه هستید و هر کاری که بتوانید برای او می‌کنید تا کمتر آسیب ببیند.
اما معمولا خانواده‌ها در این مرحله از زندگی چندان منطقی نیستند. همین باعث می‌شود در شرایطی مانند دوران کرونا و محدودیت‌های رفت‌وآمد این هماهنگی سخت‌تر شود.
برنامه دیدارها در شرایط عادی می‌تواند باعث بحث و جدل باشد. از طرفی در این روزها، قرنطینه چالش‌هایی برای خانواده‌ها ایجاد کرده. ممکن است دادگاه این را تأیید کند که تا پایان دوران قرنطینه دسترسی‌ها را متوقف یا خانواده را دعوت به مدارا کند اما شاید لازم باشد غرورتان را کنار بگذارید و به‌خاطر فرزندتان با همسرتان تماس بگیرید و تلاش‌کنید که موافقت او را برای متوقف‌کردن ملاقات‌های هفتگی تا تغییر اوضاع، به‌دست آورید.
فرض کنیم که چنین توافقی شکل بگیرد. والدی که باید منتظر باشد تا این دوره به پایان برسد چطور باید با دلتنگی‌ها کنار بیاید؟
خب جایگزین‌ها در این دوران بسیار معرفی شده‌اند و مورد استقبال قرار‌گرفته‌اند؛ مثلا به جای ملاقات حضوری، از تماس‌های تصویری استفاده کنند اما اگر نتوانستند توافق کنند، شاید لازم باشد به دادگاه مراجعه کنند و حکمی برای این دوره کوتاه بگیرند.
درصورتی که این رویه دادگاه و توافق شکل نگرفت چه باید کرد؟
اگر دستوری از دادگاه یا توافقنامه‌ای ندارند، بهتر است تا حد امکان، روال معمول زندگی را ادامه دهند؛ هر چیزی که تا پیش از این روال معمول بوده. فقط کووید-19را بهانه نکنند چون بچه‌ها متوجه این رفتارشان خواهند بود. حتما دلیل محکمی برای این محدودیت و ممنوعیت‌ها داشته باشند که نشان دهد این رویه، ایمنی فرزندشان را به مخاطره می‌اندازد؛ مثلا رفتار همسرشان ریسک بالایی داشته باشد یا دائم در حال سفر باشد و چیزهایی از این دست که موجب می‌شود قوانین کرونا زیر پا گذاشته شود.
در این زمان باید از گفتن چه چیزهایی پرهیز کرد؟
«من فقط به‌خاطر تو طلاق می‌گیرم» یا «به خاطر تو به زندگی ادامه می‌دهم» با ایجاد احساس عذاب‌وجدان و گناه در فرزندان. والدین نباید از ویژگی‌های منفی هم و خانواده همسر به فرزندان بگویند؛ چون بچه‌ها منابع حمایتی‌شان را از دست می‌دهند. البته باید قبل از هرگونه توضیح درباره طلاق به فرزندان خود از مشاور کمک بگیرند؛ زیرا تفاوت‌های زیادی بین بچه‌ها وجود دارد که باید متناسب با سن و ویژگی‌های شخصیتی هر بچه، درباره طلاق با او صحبت کرد.
