گزارشی از اغذیه‌فروش‌های حاشیه میدان آزادی در یک شب پاییزی
یک پرس کرونا با مخلفات!
سحر جعفریان
هوا رو به تاریکی که می‌رود و سرما جان می‌گیرد، ورودی بزرگراه «محمدعلی جناح» از میدان «آزادی» به سمت شمال، پر ازدحام از تردد خودروهای شتابان، محل کسب و کار چرخ طوافی‌های اغذیه‌فروش می‌شود. نزدیک به ۱۰ سالی است چرخ طوافی‌ها از ساعت‌های منتهی به غروب آفتاب می‌آیند آنجا و تا طلوع آفتاب برای فروش انواع ساندویچ و نوشابه اتراق می‌کنند. حتی اگر «کرونا» محدودیت‌هایی ایجاد کرده باشد. چراغ زنبوری‌شان از دور پیداست. نزدیک‌تر که می‌شوم، ریسه‌های کوتاه و بلند و آویزان سوسیس از میله‌های زنگ زده اطراف گاری‌ها نیز نمایان می‌شود. جعبه‌های نوشابه، نامرتب روی هم چیده شده‌اند. کمی آن سوتر لگن‌های پلاستیکی بزرگ و انباشته از نایلون‌های نان باگت، تخم‌مرغ‌های نیم‌پز و فلافل‌های بسته‌بندی جلب توجه می‌کند. فروشندگان نیز بدون دستکش و ماسک، حسابی سرگرم پخت وپز بر روی گازهای «پریموس» گاری‌هایشان هستند. یکی از عابران می‌پرسد: «عمو، فلافل‌ها چند؟ » دیگری قیمت نوشابه می‌گیرد. اغلب خودروها هم با توقف چند دقیقه‌ای خود را مهمان ظرفی کوچک مملو از سیب‌زمینی سرخ شده با روغن سوخته می‌کنند. انگار این نقطه از پایتخت خبری از «کووید ۱۹» نیست که افراد این‌گونه کنار هم پرسه می‌زنند.
نگاه کارشناس بهداشت
ویروس مرگبار در بساط اغذیه‌فروشی‌ها
«لیلا بابایی»، کارشناس ارشد تغذیه بالینی و بهداشت، با تأکید بر افزایش احتمال آلودگی به ویروس‌ها از جمله کرونا ویروس، درباره خرید از اغذیه‌فروشان حاشیه معابر که بهداشت آنها در پایین‌ترین حد ممکن رعایت می‌شود، می‌گوید: «بدن افراد برای دفع خطرات ناشی از ابتلا به انواع بیماری به سیستم ایمنی مقاوم نیاز دارد که این سیستم ایمنی مقاوم در سایه تغذیه مناسب از جمله گروه‌های اصلی غذایی، میوه‌ها و سبزیجات تأمین می‌شود. فست‌فودها جایگاهی در گروه‌های غذایی نام برده شد، ندارند. چراکه ترکیبات پر از چربی و کالری آنها سبب التهاب سیستم ایمنی بدن می‌شود که این خود به تنهایی برای ابتلا به بیماری‌ها کافی است. اکنون اگر همین فست‌فودهای بدون ارزش غذایی را از اغذیه‌فروشی‌های حاشیه معابر که فاصله‌های فیزیکی در آنها رعایت نمی‌شود، تهیه کنیم، بار آلودگی‌ها تا حد قابل توجهی افزایش پیدا می‌کند. بنابراین توصیه بر این است که تهیه غذاهای غیرخانگی به حداقل رسانده تا زنجیره این ویروس جان‌گیر قطع شود.»
«باشوان» ۳ سال است که به پیشنهاد یکی از همشهریانش، اغذیه‌فروشی سیار حوالی میدان آزادی_بزرگراه محمدعلی جناح را راه انداخته است. او می‌گوید: «ترم دوم رشته
«مدیریت دولتی» بودم که به سبب اعتیاد و دوستان ناباب، از تحصیل انصراف دادم. همین‌ها سوسابقه‌ای برایم شد که دیگر کسی بابتش کار به من نمی‌داد. دست آخر سر از اینجا درآوردم که دردسرهای خاص خودش را دارد. یک شب شهرداری‌گیر می‌دهد. یک شب نیروی انتظامی و گاهی هم از بهداشت می‌آیند و بساطمان را بر هم می‌زنند.» می‌پرسم: «از کرونا به خاطر خودت یا دیگران نمی‌ترسی؟ » بی‌تفاوت شانه‌هایش را بالا می‌اندازد و می‌گوید: «چکار کنم؟ صاحب‌خانه اجاره می‌خواهد و شکم، غذا. کرونا و باقی چیزها هم می‌شود قسمت و تقدیر. یا می‌گیریم یا نمی‌گیریم دیگر! »
ماهی یک میلیون و ۵۰۰ تومان
«کریم» نیز پشت گاری‌اش ایستاده است و با سرعت قابل توجهی فلافل‌ها را سرخ می‌کند. مشتری‌ها هم که اغلب مسافرهای پایانه مسافربری «آزادی» هستند، منتظر ایستاده‌اند. کریم می‌گوید: «به خاطر بی‌پولی و بیکاری، زنم ۷ سال پیش طلاق گرفت و رفت. ماندم با یک پسر کوچک. بعضی شب‌ها پسرم هم برای کاسبی به اینجا می‌آید. فال و آدامس می‌فروشد. اگر همه چیز بر وفق مراد باشد، روزی تا ۳۰۰ هزار تومان فروش می‌کنم و معمولاً از ۳ بسته نان باگت، نصفش می‌ماند.» فلافل‌ها را با کمک قاشقی بزرگ لای نان‌های پرخمیر باگت جای می‌دهد و بعد گوجه‌فرنگی‌ها را می‌گذارد. دوباره می‌گوید: «تا نزدیک اذان صبح، دست مشتری‌ها ساندویچ می‌دهم. بعد گاری‌هایمان را می‌سپاریم به نگهبان و می‌رویم.»
مسئولان حمایت کنند
ساعت به حدود۲۲ که می‌رسد، تعداد چرخ طوافی‌های ساندویچ‌فروشی افزایش پیدا می‌کند. اکنون ۲ طرف معبر ۱۰ متری ورودی به بزرگراه را گرفته‌اند و خودروها به دشواری عبور می‌کنند. «علی» هم یکی دیگر از اغذیه‌فروشان سیار است که می‌گوید: «دستفروش‌های اطراف میدان و پایانه آزادی را ساماندهی کردند. چه می‌شود به ما هم همین حوالی جا و مکان درست و حسابی بدهند. به هر حال ما هم نزدیک به ۱۰ سالی است که اینجا کاسب هستیم. نمی‌شود یک‌دفعه همه مشتری‌هایمان را رها کنیم و برویم. مثلاً خود من مشتری‌های ثابتی دارم که چند سال است همین‌جا می‌آیند. ۷ سال پیش یک مشتری داشتم که سرباز بود. حالا هم که ازدواج کرده با زن و بچه‌اش گاهی می‌آیند. اینجا پاتوق خوبی شده و بهتر است که مسئولان برای راحتی مشتری‌هایمان هم که شده، فکری بکنند. شاید برخی بگوید بهداشت رعایت نمی‌شود یا ترافیک درست می‌کنیم یا هر ایراد دیگری بگیرند، حق دارند. ولی همه این ایرادها به من و همکارانم برنمی‌گردد. بخشی از آنها متوجه مسئولان است. مسئولانی که برای کمک یا همراهی سری به ما نمی‌زنند. باور کنید اگر کمک‌مان کنند، اینجا می‌شود یک مکان تفریحی پرطرفدار.» علی ادامه می‌دهد: «خیلی شب‌ها، اراذل و اوباش با حالت‌های غیرعادی می‌آیند و به بهانه‌های مختلف بساطمان را به هم می‌ریزند. مثل چند شب پیش که چرخ گاری یکی از بچه‌ها را شکستند.»
رهگذران چه می‌گویند؟
«میثم مختاری»، ساکن محله «طرشت» است که گاهی از محدوده فعالیت چرخ طوافی‌ها عبور می‌کند. او می‌گوید: «میدان آزادی و بزرگراه جناح در ساعت‌های پایانی روز پرترافیک است. البته گاهی به دلیل توقف خودروها برای خرید از اغذیه‌فروشان چرخ طوافی‌ها، ترافیک ۲ برابر هم می‌شود. خیلی روزها هم پلیس حضور دارد ولی‌کاری به این چرخی‌ها ندارند.» «زهرا مفیدی» هم از رهگذران است که می‌گوید: «اینجا کار نکنند، کجا بروند؟ ساندویچ درست نکنند، چکار کنند؟ باید کسی بیاید راهکاری یا جایگزینی به آنها ارائه بدهد تا اینها هم باعث ترافیک و شیوع احتمالی کرونا نشوند.»
«سارا شربتی» دانشجو است و اغلب روزها مسیرش همین حوالی است. سارا می‌گوید: «من شنیده‌ام که مواد فروش هم بین آنها حضور دارند. اینها آسیب اجتماعی است که متأسفانه این همه سال کسی هم نظارتی نکرده تا جایی که دیگر کسی جرئت ندارد به اینها بگوید از اینجا بروید، چراکه احساس مالکیت و سرقفلی می‌کنند! » «داود کریمی» مشتری ثابت یکی از چرخ طوافی‌ها است که البته این روزها به خاطر سرایت کرونا دیگر ساندویچ نمی‌خرد. او می‌گوید: «همه این مشکلات، ریشه در اقتصاد دارد. اگر آنها هم‌کاری داشته باشند قطعاً دستفروشی نمی‌کنند.»
دردسرهای نقطه صفر مرزی
زمان تهیه گزارش، ابتدا با شهرداری ناحیه ۶ منطقه ۵ تماس گرفتیم تا از شیوه نظارت و چگونگی ساماندهی طوافی‌ها مطلع شویم. شهردار ناحیه مربوطه، محل استقرار طوافی‌های اغذیه‌فروش را خارج از محدوده شهرداری منطقه ۵ دانست. در ادامه پیگیری‌ها با شهردار ناحیه ۵ منطقه ۲ و رئیس خدمات شهری و محیط‌زیست تماس گرفتیم که البته ایشان نیز محل استقرار طوافی‌های اغذیه‌فروش را بی‌ارتباط با محدوده مدیریت شهری خود اعلام کرد. این در حالی است که یکی از اعضای شورایاری محله «طرشت» منطقه ۲، محل استقرار طوافی‌ها را جزوی از منطقه ۲ دانست و بیان داشت که تاکنون گلایه یا پیامی با موضوع مزاحمت‌های این طوافی‌ها دریافت نکرده است.
در همینه زمینه :