دشمنی با دشمنان

ماکسیم گورکی، نویسنده و نمایشنامه‌نویس نوگرای روسی با نوع ادبیات مارکسیستی‌اش، نزد رژیم پهلوی یک متهم بود. در سال52 هم ساواک، شهربانی و اداره نگارش وزارت فرهنگ و هنر روی یک نمایشنامه او دست گذاشتند و آن را غیرقابل چاپ تشخیص دادند. در نمایشنامه «دشمنان» (1906) با ترجمه رسول خدابنده‌لو، ماکسیم گورکی به روشنفکران تاخته است که مردم آنان را از خود نمی‎‌‎دانند و پیوسته درنظرشان بیگانه مانده‎‌‎اند. شهربانی این کتاب را در چاپخانه درحالی‎‌‎که هزار برگ از آن چاپ شده و آماده صحافی بود، توقیف کرد (سند اول). پیش از آن در جلسه‎‌‎ای این موضوع به تصمیم وزارت فرهنگ و هنر رسیده بود (سند دوم) و وزارت فرهنگ هم اجازه ثبت را به کتابخانه ملی نداد (سند سوم). کتاب البته در سال1357 توسط نشر شباهنگ و با ترجمه کریم کشاورز در اوج وقایع انقلاب اسلامی منتشر شد. در سال‎‌‎های بعد از انقلاب هم نمایشنامه دشمنان یک‎‌‎بار تا اجرا رفت که گویا به دلایلی نامعلوم به روی صحنه نرسید.