گفت‌وگو با گلاره ناظمی، داور بین‌المللی فوتسال که برای نخستین بار در تاریخ ورزش ایران مسابقات مردان را سوت زد
دوست دارم به رونالدو اخطار بدهم
مهرداد رسولی
تا یک دهه قبل، قضاوت یک داور زن ایرانی در مسابقات مردان برای اهالی ورزش غیرقابل باور بود اما این اتفاق افتاد و گلاره ناظمی به نخستین بانوی ورزش ایران که در مسابقات مردان سوت زده بدل شد. نخستین باری که گلاره ناظمی در مسابقات مردان قضاوت کرد به مسابقات دانشجویان جهان 2019 مربوط می‌شود اما سوت زدن او در مسابقات فوتسال مردان باشگاه‌های جهان بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. داور بین‌المللی فوتسال حالا دغدغه‌ای فراتر از قضاوت در میادین ورزشی دارد و معتقد است دست‌کم در زمینه داوری باید نگاه جنسیتی را کنار گذاشت. گلاره ناظمی در سال 2018بین 10داور برتر فوتسال دنیا قرار گرفته و ابلاغیه فیفا برای قضاوت در مسابقات فوتسال مردان را دریافت کرده اما می‌گوید تغییر نگاه‌ها در ایران بیش از مجوزهایی از این دست کمک می‌کند تا زنان بیشتر در ورزش ایران عرض اندام کنند.
قضاوت زنان در جامعه مردسالار ایرانی، اساسا کار نامتعارفی است. چطور شد که با وجود معیارهای سختگیرانه سراغ قضاوت و داوری رفتید؟
من قبل از ورود به دنیای داوری و قضاوت، بازیکن فوتسال بودم و نخستین جرقه‌ها زمانی زده شد که برادرم کار داوری می‌کرد و خیلی به این کار علاقه داشت. البته آن موقع‌ها به‌عنوان بازیکن، خیلی از داورها خوشم نمی‌آمد چون شرایط ایجاب می‌کند که بازیکن و داور ذهنیت خوبی از هم نداشته باشند اما وقتی با ناعدالتی در محیط ورزش مواجه می‌شدم احساس می‌کردم چه خوب است در جایگاهی قرار بگیرم که به‌عنوان داور، حق را به حق‌دار بدهم. فکر می‌کردم اهمیت این کار از بازی کردن و گل زدن در فوتبال بانوان کمتر نیست و با چنین هدف و ذهنیتی وارد دنیای داوری شدم. اوایل خیلی مصمم نبودم اما خیلی زود متوجه شدم به‌عنوان داور هم می‌توانم از کاری که انجام می‌دهم لذت ببرم.
فکر می‌کنم ورود شما به دنیای قضاوت به نوعی احساس نیاز هم بوده است. مثلا اینکه یک داور زن بیاید و همه معیارها را بر هم بزند؟
حدود 19سال قبل که وارد دنیای قضاوت شدم احساس کردم در این زمینه یک مقدار ضعف هم وجود دارد. وقتی اخبار فوتبال را دنبال می‌کردم و قضاوت داوران بزرگی مثل کولینا و مارکوس مرک را در قاب تلویزیون می‌دیدم پیش خودم فکر می‌کردم چقدر خوب است که یک داور زن در چنین سطحی قضاوت کند. من 16سالم بود که کار داوری را شروع کردم و چنین دغدغه‌هایی داشتم.
وقتی در کلاس‌های آموزش داوری ثبت‌نام کردید زنان دیگری هم بودند که بخواهند وارد دنیای قضاوت شوند؟
سال1380 درخواست برای حضور بانوان در کلاس‌های آموزشی خیلی محدود بود. یادم هست که نخستین کلاس در ورامین برگزار شد و 30نفر شرکت‌کننده داشتیم. آن موقع سازوکار مشخصی برای برگزاری منظم مسابقات فوتبال و فوتسال بانوان وجود نداشت و مسابقات بعضا در محله‌هایی برگزار می‌شد که مخالفت خانواده‌ها را به همراه داشت. ادامه دادن این مسیر برای زنان سخت بود و شاید به همین دلیل از بین آن 30نفر فقط من تا آخر این راه را ادامه دادم و بقیه بچه‌ها عطای کار را به لقایش بخشیدند.
ادامه این راه شما را به یکی از پرچمداران ورزش زنان در ایران معرفی کرد و برای نخستین بار به‌عنوان داور زن ایرانی مسابقه فوتسال مردان را سوت زدید. پیشرو بودن همیشه هزینه دارد. چقدر برای رسیدن به چنین جایگاهی هزینه کردید؟
هزینه‌های سنگینی پرداخت کردم. یک زن ایرانی هم می‌تواند به بالاترین سطح قضاوت برسد اما سختی‌های زیادی را باید تحمل کند. اگر در این مسیر قرار بگیرید تیرهایی به سمت شما پرتاب خواهد شد که گاهی اوقات زندگی خصوصی‌تان را هم درگیر می‌کند. تصور من این است که یک جاهایی باید تاوان یکسری کارها را بدهیم چون در برابر نسل‌های بعد مسئولیم. ما زنان بااستعدادی در ایران داریم که می‌توانند در بالاترین سطح قضاوت کنند اما یک نفر باید راه را برای آنها باز می‌کرد و تاوانش را هم می‌داد. از اینکه توانستم چنین ماموریتی را به سرانجام برسانم خوشحالم اما این ماموریت خیلی برایم گران تمام شد.
این سنگ‌اندازی‌ها یا به تعبیر خودتان تیراندازی‌هایی که در لابه‌لای صحبت‌ها به آن اشاره می‌کنید از طرف چه کسانی بوده است؟
با وجود احترامی که برای همه آقایان قائلم، فکر می‌کنم موفقیت یک خانم برای آنها پذیرفتنی نیست. به هر حال ما در یک جامعه مردسالار زندگی می‌کنیم. هر چند اوضاع در مقایسه با 2 دهه قبل بهتر شده اما واقعیت ماجرا این است که نگاه جنسیتی هنوز هم وجود دارد. هنوز هم برای خیلی‌ها پذیرفتنی نیست که یک خانم در بالاترین سطح قضاوت کند و نامش کنار بهترین داوران دنیا قرار بگیرد.
شما به‌طور غیرمستقیم به حسادت‌هایی اشاره می‌کنید که از جانب برخی آقایان است. بیایید راحت‌تر در این مورد صحبت کنیم.
من احساس می‌کنم همیشه این حسادت‌ها وجود دارد. متأسفانه در فرهنگ ما این حسادت‌ها را به خانم‌ها نسبت داده‌اند اما در کار داوری متوجه شدم که اصلا اینگونه نیست. ما نمی‌توانیم در مورد حسادت تفکیک جنسیتی قائل شویم. خب طبیعی است که وقتی در مسیر رشد قرار می‌گیرید مشکلات بیشتر می‌شود. مثلا اینکه برخی‌ها به شما بی‌مهری و بی‌توجهی می‌کنند و نمی‌خواهند از یک جایی به بعد ادامه بدهید. این مسائل آزار‌دهنده است اما مرا به یقین می‌رساند که حتما در مسیر درستی قرار گرفته‌ام و مطمئنم اگر یک گوشه‌ای بنشینم و تلاش نکنم کسی با من کاری نخواهد داشت. این سنگ‌اندازی‌ها و حسادت‌ها مرا قوی‌تر کرد و باعث شد نسبت به واکنش‌های منفی بی‌تفاوت باشم.
نخستین بار در مسابقات دانشجویان جهان، قضاوت مسابقات مردان را برعهده داشتید و سال قبل هم فینال مسابقات فوتسال مردان جام باشگاه‌های جهان را سوت زدید. فکر می‌کنید در کار قضاوت به قله رسیده‌اید یا برای انجام کارهای بزرگ‌تر اشتیاق دارید؟
روزی که تصمیم گرفتم داوری را ادامه بدهم به ته ماجرا فکر کردم و دوست داشتم به چنین جایگاهی برسم. آن موقع اصلا مسابقات بین‌المللی نبود و کسی فکرش را نمی‌کردم که یک بانوی ایران به خارج از مرزها برود و یک مسابقه فوتبال یا فوتسال را قضاوت کند. خدا را شکر شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که خانم‌ها هم توانستند پابهپای مردان در فهرست داوران بین‌المللی قرار بگیرند. شرایط فراهم شد و من هم برای خواسته‌هایم جنگیدم. شاید خیلی جسارت بخواهد که یک دختر 16ساله ایرانی وارد دنیای قضاوت شود و کارش را ادامه بدهد. وقتی فینال المپیک جوانان را سوت زدم از طرف سایت فیفا با من مصاحبه کردند و تصورشان این بود که زنان ایرانی حتی اجازه خارج شدن از خانه را هم ندارند. برایشان عجیب بود که یک دختر ایرانی در چنین سطحی قضاوت می‌کند اما حالا ذهنیت‌ها تغییر کرده است. یادم هست که یک‌بار تیم ملی زنان ایران را به‌خاطر نوع حجاب و پوشش بازیکنانش به مسابقات راه ندادند اما زنان ایرانی جنگیدند و حالا با همین پوشش، مدال‌های جهانی و آسیایی می‌گیرند.
وقتی فینال مسابقات فوتسال جام باشگاه‌های جهان را سوت زدید واکنش‌ها متفاوت بود. این واکنش‌های متفاوت برای شما ملموس بود؟
طبیعی است که وقتی کاری انجام می‌دهید همه با شما موافق نخواهند بود. نکته مهم این است که ساختار اصلی فوتبال ایران مثل فدراسیون فوتبال و کمیته داوران پشت سر من ایستاد و همین باعث شد واکنش‌ها روی کیفیت کارم تأثیر نداشته باشد. از خوشحالی مردم انرژی مضاعفی می‌گیرم و از طرفی انتقادها خللی در کارم ایجاد نمی‌کند. در این مدت کلیپ‌های زیادی در فضای مجازی دیده‌ام که قضاوت من در مسابقات مردان را مصداق شعار حجاب محدودیت نیست می‌دانند. فکر می‌کنم این اتفاق می‌تواند برای همه ایرانی‌ها با هر دیدگاه و تفکری خوشحال‌کننده باشد.
تاکنون چندین مسابقه فوتسال مردان را قضاوت کرده‌اید. در این بازی‌ها پیش آمده که از طرف بازیکنان مورد تمسخر قرار بگیرید یا اینکه نگاه جنسیتی باعث شود از شما به‌عنوان داور مسابقه حرف شنوی نداشته باشند؟
تا به حال با چنین مسئله‌ای مواجه نشده‌ام چون انتخاب داور زن برای مسابقه مردان از سال‌ها قبل در بسیاری از کشورهای جهان رواج پیدا کرده و یک موضوع عادی است. شاید برای برخی بازیکنان و مربیان خوشایند نباشد اما وقتی مرجعی مثل فیفا صلاحیت داور مسابقه را فارغ از نگاه‌های جنسیتی تأیید کرده باشد، آن داور مورد تأیید بازیکن و مربی قرار می‌گیرد. البته گاهی اوقات خودم دچار استرس و اضطراب می‌شوم. مثل بازی بارسلونا و شنزن که استرس زیادی داشتم و نمی‌دانستم که از پس این بازی بزرگ برمی‌آیم یا نه. در آن بازی تصمیم گرفتم کوچک‌ترین توجهی به جنسیت بازیکنان داخل زمین نداشته باشم و خدارو شکر که یکی از بهترین قضاوت‌هایم را انجام دادم.
فکر می‌کنید دین خودتان را به زنان ایرانی که می‌خواهند روی نگاه‌های جنسیتی خط بطلان بکشند و پابهپای مردان مسابقات ورزشی را سوت بزنند ادا کرده‌اید؟
اتفاقات مثبتی که برای داوران زن ایران رخ می‌دهد، اعتبار ورزش کشور را بالا می‌برد. الان فیفا نظرش این است که داوران ایرانی هوش بالایی دارند و زن و مرد هم ندارد. یک اتفاق مثبت دیگر این است که حالا می‌شود اسم‌های جدید را به فهرست داوران بین‌المللی زن اضافه کرد که پیش مقدمه‌اش سوت زدن آنها در مسابقات باشگاهی و استانی است. الان نظر کمیته داوران فدراسیون فوتبال این است که می‌شود تعداد داوران بین‌المللی زن را بیشتر کرد و فکر می‌کنم این خبرها نشانه‌های خوبی است. جز من نام زری فتحی و زهرا رحیمی در فهرست داوران بین‌المللی قرار دارد اما نمی‌توانم بگویم به تنهایی این مسیر را برای بقیه باز کرده‌ام. همه ما سوار یک کشتی هستیم و برای رساندن آن به ساحل تلاش می‌کنیم.
با توجه به اینکه قانون محدودیت سنی برای قضاوت در فوتسال ملغی شده، فکر می‌کنید تا کی می‌توانید به‌کار داوری ادامه بدهید؟
اصرار برای ماندن در فهرست داوران بین‌المللی ممکن است این فرصت را از دختران جوانی که آرزوی ورود به دنیا قضاوت را دارند بگیرد. از یک جایی باید به جوان‌ترها فرصت داد. اگر قرار باشد هر داوری تا 45سالگی سوت بزند این فرصت به داوران جوان نخواهد رسید.
دوست دارید به کدام بازیکن اخطار بدهید؟
بازیکن مورد علاقه من کریس رونالدو است و معتقدم با تلاش و پشتکار به هر چه خواسته رسیده. دوست دارم یک روز به رونالدو کارت زرد بدهم اما از آنجا که داور فوتسال هستم هیچ وقت چنین شرایطی مهیا نمی‌شود.
زری فتحی
رکورددار آمادگی جسمانی
زری فتحی، یکی از داوران بین‌المللی فوتسال است که سابقه قضاوت در مسابقات مهم بین‌المللی را دارد. او فارغ‌التحصیل رشته فیزیولوژی است و در بین داوران آسیایی رکورد تست بدنی را در اختیار دارد. سطح قابل‌قبول در تست بدنی بانوان 30 امتیاز است و او با کسب 62 امتیاز رکورددار است. فتحی از سال1387 و در 20سالگی در کلاس‌های آموزش داوری ثبت‌نام کرد و از سال1389 به‌طور رسمی وارد دنیای قضاوت شد. او از سال1394 به فهرست داوران بین‌المللی وارد شده و از سال 1396 نامش بین داوران الیت یا برگزیده آسیا قرار گرفته است. یکی دیگر از افتخارات داور بین‌المللی ایران این است که در سال1397 به‌عنوان نخستین زن ایرانی، سرداور مسابقات دانشجویان جهان شد و عملکرد درخشانی هم داشت اما قضاوتش در مسابقات بین‌المللی به‌خصوص در مسابقات فوتسال جام ملت‌های اروپا شهرتش را دوچندان کرد. زری فتحی که در شیراز متولد شده از مسی به‌عنوان محبوب‌ترین فوتبالیست دنیا نام می‌برد و در مورد تجربه قضاوت مسابقات مردان می‌گوید:«قضاوت مسابقات مردان یک تجربه منحصر به‌فرد است چرا که مردان، بهتر از زنان فوتسال بازی می‌کنند و در جریان بازی کمتر اعتراض می‌کنند». زری فتحی علاوه بر داوری سال‌هاست به‌عنوان معلم ورزش در شیراز فعالیت می‌کند.
از سال1394 به فهرست داوران بین‌المللی وارد شد. یکی دیگر از افتخارات داور بین‌المللی ایران این است که در سال1397 به‌عنوان نخستین زن ایرانی، سرداور مسابقات دانشجویان جهان شد و عملکرد درخشانی هم داشت
زهرا رحیمی
بازیکنی که داور شد
از قدیم گفته‌اند، داوری کار نان و آب داری نیست و به همین دلیل بیشتر داوران ایرانی در کنار قضاوت در محیط ورزش، شغل دوم هم دارند. زهرا رحیمی هم که به‌تازگی در فهرست نهایی داوران و کمک‌داوران بین‌المللی ایران برای سال2020 انتخاب شده چنین شرایطی دارد و سال‌هاست در کنار کار قضاوت مسابقات فوتسال، به‌عنوان کارمند اداره دامپزشکی خراسان شمالی فعالیت می‌کند. او در سال‌های اخیر به‌عنوان داور فوتسال قضاوت‌های درخشانی در رقابت‌های داخلی داشته و حالا خودش را برای سوت زدن در مسابقات آسیایی آماده می‌کند. زهرا رحیمی در نوجوانی به اردوی تیم ملی سپک‌تاکرا دعوت شد اما ادامه فعالیت در فوتسال را ترجیح داد و بلافاصله بعد از خداحافظی با فوتسال وارد دنیای قضاوت شد. او ورودش به فهرست داوران بین‌المللی را یک فرصت می‌داند؛ «فکر می‌کنم در کار قضاوت باید از نو شروع کنم. باید قوانین را مطالعه کنم، زبان بخوانم و خوب تمرین کنم تا از پس قضاوت در مسابقات آسیایی بربیایم». زهرا رحیمی باید در نخستین تورنمنت بین‌المللی بانوان که در آسیا برگزار خواهد شد قضاوت کند و اگر نمره قبولی بگیرد به فهرست داوران برگزیده آسیا برای سوت زدن در مسابقات مهم بین‌المللی انتخاب خواهد شد اما همه مسابقات به‌دلیل شیوع کرونا لغو شده و باید دید داور بین‌المللی ایران برای نخستین بار کدام مسابقه آسیایی را سوت خواهد زد.
به‌عنوان داور فوتسال قضاوت‌های درخشانی داشته و حالا خودش را برای سوت زدن در مسابقات آسیایی آماده می‌کند. در نوجوانی به اردوی تیم ملی سپک‌تاکرا دعوت شد اما فعالیت در فوتسال را ترجیح داد
مهسا قربانی
داور بازی‌های سرنوشت‌ساز
مهسا قربانی که عکس‌های قضاوتش در مسابقات فوتبال مردان آسیا سر و صدای زیادی به‌پا کرد، یکی از مشهورترین داوران زن ایران است. او فارغ‌التحصیل رشته مدیریت بازاریابی ورزشی است و سال‌هاست در مسابقات لیگ برتر فوتبال زنان قضاوت می‌کند. قربانی از سال2017 به فهرست داوران بین‌المللی فیفا وارد شده و می‌توان گفت مشهورترین داور زن فوتبال در ایران است. شهرت او به‌خاطر این است که به‌عنوان نخستین داور زن فوتبال ایران، مسابقه مردان را سوت زد. او به‌عنوان داور چهارم دیدار ژاپن و کره‌جنوبی در مسابقات شرق آسیا انتخاب شد. در کارنامه مهسا قربانی می‌توان به قضاوت در مسابقات مقدماتی جام ملت‌های آسیا و رقابت‌های قهرمانی جوانان آسیا اشاره کرد. او حساس‌ترین مسابقه زنان آسیا بین کره‌شمالی و کره‌جنوبی را هم سوت زده و جزو داوران مورد اعتماد کنفدراسیون فوتبال آسیاست. مهسا قربانی در 29سالگی به‌عنوان یکی از داوران باتجربه فوتبال زنان شناخته می‌شود و این روزها خودش را برای مسابقات آسیایی پیشرو آماده می‌کند. او یکی از حامیان سرسخت ورود زنان به استادیوم‌های ورزشی است و می‌گوید در آینده‌ای نزدیک شاهد ورود تماشاگران زن به ورزشگاه‌ها خواهیم بود. انسیه خباز مافی نژاد به‌عنوان کمک داور، مهسا‌قربانی را در مسابقات بین‌المللی همراهی می‌کند و هر دو جزو کم‌اشتباه‌ترین داوران آسیا هستند.
به‌عنوان داور چهارم دیدار ژاپن و کره‌جنوبی انتخاب شد. کارنامه مهسا قربانی می‌توان به قضاوت در مسابقات مقدماتی جام ملت‌های آسیا و رقابت‌های قهرمانی جوانان آسیا اشاره کرد
سه مستند ورزشی‌ای که باید ببینید
من ناصر حجازی هستم
ساخت مستندهای جذاب ورزشی در سال‌های اخیر طرفداران بسیاری را به سمت این ژانر کشانده و به واسطه کثرت علاقه‌مندان به ورزش در کشورمان مورد اقبال عموم هم قرار گرفته‌اند. این فیلم داستان زندگی ناصر حجازی را در 5 فصل روایت می‌کند. «من ناصر حجازی هستم» جزو پر سر و صدا‌ترین مستندهایی بود که در یک دهه اخیر ساخته شد و به مرور زندگی ورزشی یکی از اسطوره‌های استقلال اختصاص داشت. در این فیلم جمعی از بازیگران مطرح سینمای ایران مثل شهاب حسینی، بهرام رادان نقش‌آفرینی کردند و موسیقی متن هم کاری از رضا یزدانی بود که خودش را یک استقلالی دوآتشه می‌داند. این فیلم پس از اکران خصوصی، در گروه سینماهای هنر و تجربه به نمایش درآمد.
صفر تا سکو
«صفر تا سکو» یکی دیگر از مستندهایی است که در سال1395 ساخته شد و مورد توجه اهالی ورزش قرار گرفت. مستند صفر تا سکو ساخته سحر مصیبی است و شهربانو، الهه و سهیلا منصوریان در این فیلم نقش خودشان را بازی کرده‌اند. فیلم روایتی از زندگی پرفراز و نشیب خواهران منصوریان است که همگی در سخت‌ترین شرایط رشد کردند و قهرمان مسابقات جهانی ووشو شدند. مستند صفر تا سکو که مهتاب کرامتی، تهیه‌کنندگی آن را برعهده داشت، بخش‌های مهمی از زندگی ورزشی این سه خواهر شامل تمرینات با امکانات محدود و مشکلاتی که در مسیر بدل شدن به قهرمانان ورزشی داشته‌اند را روایت می‌کند و دست بر قضا با استقبال قابل توجه تماشاگران مواجه شد.
خاطرات یک قاضی
«خاطرات یک قاضی» نام تنها مستند تاریخ سینمای ایران است که با موضوع قضاوت در فوتبال ساخته شده و داستان زندگی مسعود مرادی، داور بین‌المللی و بازنشسته فوتبال ایران را روایت می‌کند. مسعود مرادی داوری بود که بازی‌های پرحاشیه بسیاری را سوت زد و بیش از هر داور دیگری در فوتبال ایران خبرساز بود. مستند خاطرات یک قاضی در سال1386 و زمانی که مسعود مرادی با دنیای داوری خداحافظی نکرده بود به کارگردانی محسن خان جهانی ساخته شد اما از آنجا که داوران جزو قشر مظلوم ورزش ایران هستند این مستند هم آنطور که باید دیده نشد و در آرشیو سینمای ایران بایگانی شد.
در همینه زمینه :
