هنر متعهد خوب است

  حافظ روحانی    
 مجموعه پژوهش‌های امیرحسین آریان‌پور در سال1354 به وسیله دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا، انجمن کتاب دانشجویان و با عنوان کامل «اجمالی‌ از تحقیق ا. ح‌. آریان‌پور درباره‌ جامعه‌شناسی هنر» منتشر شد. بنا به مقدمه ناشر که در چاپ بعد از انقلاب کتاب (نشر گستره، 1380) هم چاپ شده، آریان‌پور از سال1324 و در 21سالگی کار روی این پژوهش را آغاز کرده بود. پیش از انتشار کتاب، بخش‌هایی از آن در مجله سخن در سال‌های1340 و 1341، بخشی براساس یک سخنرانی در شماره 4 مجله پیام نوین درسال 1344 و بخشی در شماره962  مجله فردوسی در تاریخ1349 چاپ شده بود.
تحقیق آریان‌پور همچنان از 2جنبه اهمیت دارد؛ در میان کتب ترجمه‌شده، یکی از نخستین پژوهش‌هاست و دوم، از آن‌رو که آریان‌پور بخشی از تاریخ ادبیات ایران را براساس پژوهش‌هایش بازخوانی کرده است که شاید هنوز هم قابل تأمل باشد. اما فارغ از این کتاب، رسوخ اندیشه‌های چپ‌گرایانه از اواخر دهه1340 در مطالعات نوپای فرهنگی آن زمان مشخص است. سال1348 چاپ نخست کتاب «ضرورت هنر در تکامل اجتماعی» با ترجمه فیروز شیروانلو منتشر شد. گویا او کتاب را در طول یک سال زندانش ترجمه کرده بود. شیروانلو اما جدا از این کتاب، 2کتاب دیگر هم منتشر کرد؛ «گستره‌ و محدوده جامعه‌شناسی‌ هنر و ادبیات‌» در قالب مجموعه مقالاتی که در سال1355 توسط نشر توس چاپ شد و «خاستگاه اجتماعی هنرها» در قالب مجموعه مقالات با ویرایش م. آزاد که توسط فرهنگسرای تازه‌تأسیس نیاوران در تاریخ 2537 (1357) به چاپ رسید. هنر متعهد رؤیای هنرمندان است.