افزایش شکاف درآمد ایرانیان با همسایگان

گزارش بانک جهانی از بالا بودن نرخ تورم و تنگناهای ناشی از تحریم‌ها باعث شده تا طبقه متوسط جامعه به‌شدت تضعیف شود سطح رفاه ایرانیان با شکاف بیشتر درآمد سرانه در مقایسه با کشورهای جهان در حال کاهش است. بالا بودن نرخ تورم و تنگناهای ناشی از تحریم‌ها باعث شده تا طبقه متوسط جامعه به‌شدت تضعیف شود. طبقه‌ای که البته فربه شدن و قوام آن به‌ویژه در سال‌های اخیر بیش از آنکه ناشی از بهره‌وری در اقتصاد و افزایش قدرت خرید آنها باشد، ناشی از رانت ارزی و نفتی است که دولت همه ساله توزیع می‌کند و با خالی شدن بدنه اقتصاد ایران از این رانت و به‌اصطلاح پول مجانی، طبقه متوسط جامعه هم به‌شدت فقیر و ضعیف‌تر شده است.
به گزارش همشهری، تازه‌ترین گزارش بانک جهانی از موقعیت‌سنجی کشورهای جهان در طبقه‌بندی درآمدی براساس دو شاخص قدرت برابری خرید و شاخص اطلس نشان می‌دهد: 29کشور در گروه کم درآمد، 50کشور در گروه با سطح درآمدی متوسط رو به پایین، 56کشور در گروه متوسط رو به بالا و 83کشور در گروه با سطح درآمدی بالا قرار دارند. این گزارش می‌افزاید: ایران هم برای چهاردهمین سال متوالی همچنان در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط به بالا قرار دارد، اما بهبود نیافتن وضعیت طی سال‌های اخیر، باعث شده تا ایران همانند برخی از اقتصادهای در حال توسعه در تله این گروه درآمدی گرفتار بماند. اشاره بانک جهانی به درجا زدن ایران و حتی عقب‌ماندن نسبت به دیگر کشورهای رقیب است و می‌گوید: روند تغییر درآمد سرانه ایران با نوساناتی در سال‌های گذشته همراه بوده و در سال‌های اخیر روند بهبودی نداشته است.

شاخص برابری قدرت خرید
این نهاد بین‌المللی سرانه درآمد ملی ایران براساس شاخص برابری قدرت خرید را در سال گذشته میلادی 14هزار و 560دلار و براساس شاخص اطلس 5هزار و 420دلار برآورد کرده و می‌گوید: مقایسه وضعیت ایران با اقتصادهایی با جمعیت مشابه، ترکیه در گروه اقتصادهای با درآمد متوسط به بالا و اقتصاد آلمان در گروه اقتصادهای با درآمد بالا، نشان می‌دهد در سال 2019سرانه درآمد ملی ناخالص ایران براساس برابری قدرت خرید معادل 14هزار و 560دلار بوده درحالی‌که سرانه درآمد ملی ترکیه 1.9برابر و آلمان 4برابر ایران بوده است. افزون بر اینکه 4کشور منطقه خاورمیانه و همسایه ایران شامل قطر، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و کویت، وضعیت به‌مراتب بهتری نسبت به ایران از حیث سرانه درآمد ملی دارند.

شاخص جمعیت
این گزارش نشان می‌دهد در سال 2019ایران با دارا بودن جمعیت 82.9میلیون نفری رتبه 19جهان را از حیث جمعیت داراست درحالی‌که از لحاظ سرانه درآمد ناخالص ملی با رقم 5420دلار به روش اطلس، رتبه 103‌ام و از حیث سرانه درآمد ناخالص ملی براساس دلار بین‌المللی و برابری قدرت خرید با رقم 14560دلار، رتبه 93را در بین کشورهای جهان به‌خود اختصاص داده است. به گزارش بانک جهانی، در33سال گذشته از 1987تا 2019ایران در 19سال در طبقه با سطح درآمد متوسط رو به پایین و در 14سال در طبقه با سطح درآمد متوسط رو به بالا قرار داشته و به استثنای سال‌های1987تا1989 که ایران در طبقه متوسط بالای درآمدی قرار داشته و بعد از آن به‌مدت 19سال با تنزل موقعیت، در گروه درآمدی متوسط پایین قرار می‌گیرد   از سال 2009به بعد در طبقه درآمدی متوسط رو به بالا قرار گرفته که همچنان در این گروه قرار دارد.

عوامل تأثیرگذار منفی
این نهاد بین‌المللی تأکید می‌کند: بروز رکود به‌ویژه رکودهای تورمی، از عوامل تأثیرگذار منفی بر روند رشد درآمد ناخالص ملی سرانه اقتصادهاست که اقتصاد ایران هم به‌علت دست نیافتن به رشد اقتصادی مولد توسعه و پیشرفت، دستاوردی در زمینه بهبود سطح استانداردهای زندگی جامعه ایرانی نداشته است و علائمی از ارتقاء سرانه درآمد ملی ناخالص ایران و کاهش شکاف آن مشاهده نمی‌شود. به‌گونه‌ای که روند تغییر درآمد ناخالص ملی سرانه ایران بعد از طی روند صعودی تا سال2011، از سال2012 تا سال2015 نزولی شده و رشد آن هم در سال‌های بعد متوقف شده، درحالی‌که درآمد ناخالص ملی سرانه ترکیه در همین بازه سرعت رشد بالاتری داشته و با نوساناتی کم با سرعت بیشتری تا سال 2016، روند خود را ادامه می‌دهد به‌نحوی که فاصله سطح درآمدی آن با ایران افزایش می‌یابد. البته طی 4سال اخیر منتهی به 2019روند افزایشی درآمد ملی سرانه ترکیه متوقف و روند تغییرات آن نزولی شده است. بانک جهانی می‌گوید: این روند برای اقتصاد ایران از سال 2016به بعد تغییر قابل توجهی نداشته و درآمد ملی سرانه ایران در سال 2019 معادل 5420دلار بوده که با یک درصد کاهش نسبت به سال قبل همراه بوده و سرانه درآمد ناخالص ملی ایران در سال2019 تقریباً معادل رقم مشابه ترکیه در سال2004 است.

 مکث
شاخص اطلس چیست؟

بانک جهانی هر ساله در ابتدای‌ماه ژوئیه اقدام به انتشار فهرست جدید طبقه بندی اقتصادهای جهان براساس سطح درآمدی آنها می‌کند. در این فهرست کشورهای جهان به 4گروه درآمدی شامل درآمد بالا، درآمد متوسط بالا، درآمد متوسط پایین و کم درآمد، براساس درآمد ناخالص ملی سرانه تعیین شده به روش اطلس، طبقه‌بندی می شوند. روش اطلس چیست: در روش اطلس، درآمد ناخالص ملی کشورها بر حسب پول ملی و با استفاده از عامل تبدیل اطلس که از میانگین سه ساله نرخ‌های ارز برای هموار کردن اثرات نوسانات نرخ ارز استفاده می‌کند، به دلار آمریکا تبدیل شده و براساس تفاوت بین نرخ‌های تورم کشور با استفاده از شاخص ضمنی تولید ناخالص داخلی در کشور با چند کشور توسعه یافته میانگین تعدیل و میزان درآمد سرانه برآورد می‌شود.