موفقیت طرح «یارانه مزد » در نجات اشتغال

طرح یارانه دستمزد که از سال گذشته با هدف کمک به ایجاد و حفظ اشتغال در استان‌های دارای آمار بیکاری بالا به اجرا درآمده بود، در دوره کرونا در نقش ابزاری برای حمایت از مشاغل آسیب‌دیده از کرونا ظاهر شده؛ به‌گونه‌ای که حتی با وقوع کرونا، هیچ‌یک از اشتغال پشتیبانی شده با این طرح از بین نرفته است. به گزارش همشهری، آخرین آمارهای استخراج شده از سامانه طرح ملی یارانه دستمزد، حاکی از این است که تاکنون حدود ۱۲هزار و 568نفر جویای کار و 2هزار و 312کارفرما در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند و 9هزار و 651نفر موفق به اشتغال شده‌اند؛ البته این اعداد در قیاس با بازار کار 24میلیون نفری ایران رقم ناچیزی است، اما برخلاف سیاست‌های اشتغال‌زایی مبتنی بر پول‌پاشی، توانسته است موفقیت این الگو برای ایجاد و حفظ اشتغال را اثبات کند. بررسی نتایج اجرای طرح ملی یارانه دستمزد، نشان می‌دهد از ابتدای اجرای این طرح تاکنون، استان لرستان با ثبت‌نام 3هزار و 74داوطلب شاهد بیشترین استقبال متقاضیان کار بوده و در مقابل استان کرمانشاه نیز با ثبت‌نام 491کارفرما بیشترین استقبال از پذیرش شاغلان مشمول یارانه مزد را به‌خود اختصاص داده است.

از کارورزی تا یارانه مزد
دولت یازدهم در بهمن 1394طرح کارورزی را در شورای‌عالی کار به تصویب رساند؛ طرحی که به وزارت کار اجازه می‌داد در ازای پذیرش جوانان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی به‌عنوان کارورز در بنگاه‌های اقتصادی، بخشی از دستمزد و هزینه بیمه آنها را برای یک سال تقبل کرده و از این مسیر به کاهش نرخ بیکاری جوانان کمک کند. در ادامه و از حدود یک سال پیش، وزارت کار طرح ساده‌تری را نیز برای حمایت از اشتغال جوانان در استان‌های دارای نرخ بیکاری بالا اجرا کرد که براساس آن به کارآفرینان و کارفرمایانی که از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در واحدهای خود استفاده می‌کردند 30درصد حقوق مصوب قانون کار به‌عنوان یارانه دستمزد هر شاغل جدید تعلق می‌گرفت تا هزینه‌های اشتغال آنها کاهش یابد. این طرح تحت عنوان «طرح یارانه دستمزد» از سال گذشته و به‌صورت آزمایشی در ۸استان ایلام، کردستان، لرستان، کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان عملیاتی شد و به‌تازگی منطقه آزاد ماکو و 8استان شامل آذربایجان غربی، اردبیل، خوزستان، بوشهر، خراسان شمالی، گلستان، مازندران و هرمزگان نیز به آن پیوسته‌اند. تفاوت عمده طرح ملی یارانه دستمزد با طرح کارورزی در این است که طرح کارورزی بر اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در کل کشور متمرکز بود، اما جامعه هدف طرح یارانه دستمزد را جوانان بیکار شغل اولی و زنان سرپرست خانوار جویای کار در مناطق محروم و کم‌برخوردار و بنگاه‌های اقتصادی رسمی و فعال در شهرستان‌های کم‌برخوردار از اشتغال تشکیل می‌دهند.

عبور از کرونا با یارانه مزد
یارانه دستمزد معادل ۳۰ درصد حداقل دستمزد مصوب شورای‌عالی کار است که وزارت کار به‌صورت ماهانه بابت بخشی از دستمزد نیروی کار شغل اولی زیر ۳۷ سال به کارفرما می‌پردازد. کارآفرینان و کارفرمایانی که از نیروی کار با تحصیلات دیپلم و بالاتر با اولویت فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و زنان سرپرست خانوار در واحدهای خود استفاده کنند، برای حمایت در ایجاد و حفظ آن،  از این یارانه بهره‌مند می‌شوند. آمارهای مربوط به اجرای طرح یارانه مزد نشان می‌دهد حتی همزمانی ناگزیر طرح یارانه دستمزد با دوره کرونا نیز باعث ابطال قراردادهای منعقد شده برای جذب شاغلان مشمول این طرح نشده است؛ آن‌هم در شرایطی که دولت مجبور شد به‌طور گسترده پرداخت تسهیلات برای حمایت از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از کرونا را در دستور کار قرار دهد؛ تسهیلاتی که هم در پرداخت با مشکلاتی برای بنگاه‌های آسیب‌دیده همراه بود و هم در بازپرداخت اقساط آن می‌تواند چالش‌ساز باشد. موفقیت طرح یارانه دستمزد در دوره کرونا نشان می‌دهد اجرای طرح‌های متناسب با خواسته بازار کار، حتی در ابعاد کوچک می‌تواند به ایجاد و حفظ اشتغال پایدار منجر شود؛ درحالی‌که طرح‌های ضربتی و پرهزینه حمایتی نظیر پرداختن 23هزار میلیارد تومان تسهیلات به کسب‌وکارهای آسیب‌دیده، در بهترین حالت، فقط وقوع بحران را به تعویق می‌اندازد.


 مکث
آخرین وضعیت پرداخت وام کرونا

در جریان شیوع کرونا حمایت از کسب‌وکارها و مشاغل آسیب‌دیده از کرونا در دستور کار دولت قرار گرفت و براساس مصوبه ستاد مقابله با کرونا، مقرر شد رقمی حدود 23هزار میلیارد تومان در قالب تسهیلات یارانه‌ای فقط برای حمایت از این حوزه اختصاص یابد. براساس آخرین آمارها، از زمان آغاز پرداخت این تسهیلات تاکنون، برای پرداخت 9هزار و 969میلیارد تومان تسهیلات حمایتی، پرونده تشکیل شده و از این میزان 5هزار و 583میلیارد تومان معادل ۵۶درصد از کل درخواست‌ها به مرحله پرداخت رسیده و حدود 4هزار و 386میلیارد تومان معادل ۴۴ درصد از کل درخواست‌ها همچنان در حال طی فرایند پرداخت است. نکته قابل‌توجه این است که با طولانی شدن زمان شیوع کرونا، اینک زمان بازپرداخت تسهیلات حمایتی کرونا نیز آغاز شده؛ درحالی‌که عملاً شرایط کسب‌وکارهای آسیب‌دیده بهبود نیافته است.