بازار ارز در سایه خطر واردات صوری

هنوز تصمیم جدید ستاد اقتصادی دولت درباره تامین ارز تجاری و اجازه تهاتر ارزی ابلاغ نشده، اختلاف‌نظرها بالا گرفته و خطر افزایش واردات صوری و تجارت غیررسمی و مبهم می‌تواند ثبات شکننده بازار ارز را بر هم بزند. تهدیدی جدی که نشانه‌هایی از نگرانی را می‌توان در موضع‌گیری یک هفته اخیر و به‌ویژه روز گذشته عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی مشاهده کرد.
به‌گزارش همشهری، همتی دیروز در یک یادداشت اینستاگرامی یادآور شد: انصاف نیست برخی ناهماهنگی‌های موجود بین برخی دستگاه‌ها و نیز تلاش‌هایی که برای دور زدن نظارت بانک مرکزی بر گردش ریال و ارز انجام می‌گیرد، به‌دلیل صبوری بانک مرکزی و رعایت مصالح کشور، غیرواقع، تحت عناوینی نظیر جلوگیری از روان شدن تجارت و عامل دپوی کالا به‌حساب بانک مرکزی گذاشته شود. اشاره رئیس‌کل بانک مرکزی به آنچه او فشارهای بی‌مورد برخی زیان‌خواهان یاد می‌کند، نشان می‌دهد که بانک مرکزی نگران است که فضای ابهام بر مبادلات ارزی و تجاری حکمفرما شود و سیاست‌های ارزی و ریالی به بهانه تحریم‌ها دور زده شود.

خطر در کمین بازار ارز
البته آقای رئیس‌کل در این دغدغه تنها نیست؛ چنان که رئیس اتاق مشترک ایران و چین ضمن اعلام مخالفت خود با سیاست جدید ارزی گفت: تبعات واردات با ارز متقاضی تا یک ماه آینده بر قیمت دلار نمایان خواهد شد. به گفته مجیدرضا حریری، وقتی دولت مخالفت خود را با این سیاست اعلام کرد یک عده تا زمانی که ارز تخصیص نیافته بود واردات انجام نمی‌دادند، اما یکسری متخلف بدون توجه به این قانون کالای خود را وارد کرده و در گمرک خالی و سعی کرده‌اند در 2 ‌ماه گذشته با تحمیل فشار به سیاستگذار، تخلف خود را به نتیجه برسانند. او می‌افزاید: مقاومت 18ماهه بانک‌مرکزی برای ممانعت از واردات با ارز متقاضی در نهایت توسط یک عده متخلف و حمایت برخی مسئولان ازجمله معاون وزیر صنعت، رئیس‌کل گمرک، برخی از نمایندگان مجلس و اعضای اتاق بازرگانی شکسته شد که این موضوع به‌طور حتم تبعاتی در پی خواهد داشت. رئیس اتاق ایران و چین درباره تأثیر این سیاست بر نرخ ارز تأکید کرد: ما تجربه چنین اقدامی را در اوایل دهه۷۰ و سال۹۱ داشته‌ایم که در هر دو مرحله نرخ ارز تا دو برابر افزایش یافت؛ در سال‌های مذکور بین درآمد‌ها و مصارف ارزی تعادل وجود داشت و بازار ارز هم تا این حد متشنج نبود. این فعال بخش خصوصی تأکید کرد: واردات با ارز متقاضی مسلما به بازار آزاد فشار وارد می‌کند و در شرایط فعلی که ارز در حال انفجار است، اجرای این سیاست منجر به جهش غیرقابل کنترل قیمت دلار خواهد شد.

همتی نگران چیست؟
هفته گذشته، رئیس‌کل بانک مرکزی با بیان اینکه فعالان اقتصادی بخش خصوصی با توجه به شرایط تجارت خارجی نیاز دارند که آزادی عمل برای بازگرداندن ارز داشته باشند، گفت: پیش از این نیز روش‌های مختلفی را برای بازگشت ارز حاصل از صادرات امتحان کرده بودیم اما با مواردی که در جلسه ستاد اقتصادی دولت مطرح شد، قرار بر این شده که مقررات جدید بازگشت ارز حاصل از صادرات به‌گونه‌ای طراحی شود که هم ارز سریع بازگردد و به مواداولیه کارخانه‌ها تخصیص یابد و هم اینکه دیگر شاهد مواردی همچون خالی‌فروشی و ادعاهای خلاف واقع در آن نباشیم.
بانک مرکزی در 2سال گذشته تلاش کرده با افزایش نرخ ارز در سامانه نیما و شفاف‌تر کردن معاملات ارزی، نیاز تجاری به ارز را از کانال سامانه یادشده سامان دهد و جلوی واردات و یا صادرات صوری را بگیرد. حالا اما به‌نظر می‌رسد علیرضا رزم‌حسینی، وزیر جدید صنعت نقش پررنگ‌تری پیدا کرده و مسئولیت دارد تا بر فرآیند واردات در قبال صادرات نظارت داشته باشد. قرار بر این است که در سامانه جامع تجارت، گردش ریالی و نرخ ارز مبادله شده در مبادلات تجاری خارجی به‌صورت آنلاین و شفاف در اختیار بانک مرکزی قرار گیرد. موضوعی که البته بانک مرکزی امیدوار است وزارت صنعت از عهده آن برآید زیرا همتی گفته ما در حدی که بتوانیم کمک می‌کنیم و در بخشنامه جدید نیز تأکید کردیم که ثبت سفارش باید بر مبنای آورده‌ای که از درآمدهای ارزی کشور داریم، مدیریت شود تا مشکلات برطرف ‌شود. دغدغه دیگر بانک مرکزی شفاف شدن مسیر تامین ارز تجاری است و به همین دلیل تأکید دارد باید جلوی خروج ارز از کشور گرفته و منشا آن باید مشخص شود و هیچ وارداتی نباید بدون انتقال ارز و مشخص نبودن منشأ آن انجام شود.