اقتصاد اجباری

  حافظ روحانی   

از میانه دهه1340، دفتر مخصوص فرح دیبا تلاش می‌کرد تا نقش مهم‌تری را در فضای فرهنگی ایران ایفا کند. همین موضوع هم گویا باعث بروز اختلافاتی میان وزارت فرهنگ و هنر و دفتر مخصوص فرح دیبا شده بود. با این‌حال قدرت دیبا از یک‌سو و دسترسی او به منابع گسترده مالی از سوی دیگر، دست او را در مقابل وزارت فرهنگ و هنر بازتر می‌گذاشت. از نیمه دوم دهه1340 و با قدرت و فشار فرح دیبا، بسیاری از صاحبان صنایع به اجبار مجبور به خرید آثار هنری شدند. این سیاست کم‌و‌بیش مشابه سیاست فرهنگی در کشورهای اروپای غربی و آمریکا بود. به این ترتیب فعالان اقتصادی و صاحبان صنایع به‌ناگاه خود را در مقابل یک اجبار دیدند. اما از طرف دیگر همین اجبار باعث شد تا تعداد فراوانی نگارخانه هنری در تهران و اندک شهرهای دیگر افتتاح شود و به‌نوعی اقتصاد هنر در ایران پا بگیرد. به‌واقع تلاشی که پیشگامان از 2دهه قبل آغاز کرده بودند و درنهایت به موفقیت نرسیده بود با اجبار ممکن شد. اما از طرف دیگر ناآگاهی صاحبان صنایع و ناآشنایی‌شان با اقتصاد هنر باعث شد تا تعداد فراوانی اثر هنری کم‌ارزش مبادله شود. به‌واقع تا مدت‌ها کمتر کسی از میان فعالان اقتصادی تصوری از خرید و فروش آثار هنری و حتی نقش آثار هنری در سرمایه‌گذاری داشت. با این‌حال فضای هنری ایران در نیمه دوم دهه1340 و ابتدای دهه 1350 با رشدی سریع همراه شد.