تنهای تنها در روزگار کرونا

فاطمه عسگری نیا

  از روزی که پای کرونا به‌عنوان مهمان ناخوانده در زندگی‌مان باز شد، تبعات خود را بر روند عمومی زندگی ما تحمیل کرد. از تأثیری که بر روند کسب‌وکار افراد جامعه گذشت تا حتی روابط عاطفی و اجتماعی برخی که در سایه محدودیت‌ها و قرنطینه‌ هر روز کمتر و کمتر می‌شود. تأثیرات کرونا اما بر جامعه معلولان بیشتر از زندگی بقیه جامعه بوده است؛ گروهی که امروز در سایه کرونا نه می‌توانند در دورهمی‌های دوستانه‌شان شرکت کنند و نه می‌توانند از خدمات بخش‌های مختلف بهره‌مند شوند. آموزش مجازی هم امروز برای خیلی از معلولان قوز بالاقوز شده است. بخشی از درددل معلولان با همشهری محله را در این گزارش می‌خوانیم.

قصه کرونا و معلولان شاید یکی از تلخ‌ترین قصه‌های کرونایی باشد؛ گروهی که این روزها از ترس ابتلا به کرونا، خانه‌نشینی را به حضور در دورهمی‌های دوستانه‌شان ترجیح می‌دهند. «علی قنبری» جوان 27 ساله‌ای است که 7 سال پیش بعد از یک تصادف و قطع نخاع ویلچرنشین می‌شود. 5 سالی طول می‌کشد تا از لاک خود بیرون بیاید و معلولیت را بپذیرد، اما بالاخره سال گذشته با اصرار مادرش به زندگی اجتماعی برمی‌گردد. او می‌گوید: «‌همه چیز داشت خوب پیش می‌رفت. ورزش را شروع کرده بودم و در دوره‌های آموزشی انجمن معلولان شرکت می‌کردم، اما با شیوع کرونا دوباره خانه‌نشین شدم و تحمل این خانه‌نشینی برای من خیلی سخت است.»


غربت کرونایی ناشنوایان در جامعه
«بهروز مروتی» مدیر کمپین معلولان، هم از غربت ناشنوایان در روزگار کرونایی برایمان می‌گوید: «در هیچ یک از بیمارستان‌های تهران یک نفر آشنا به زبان اشاره وجود نداشت که زمان مراجعه بیماران به آنها کمک کند. این تنها مشکل ما نیست. حتی در ستاد ملی مبارزه با کرونا هم کسی به فکر ناشنوایان نیست، چراکه ما نه صحبت‌های سخنگوی وزارت بهداشت را در این‌باره متوجه می‌شویم و نه صحبت‌های دیگر مسئولان را. بی‌خبر و حیران در این روزگار مانده‌ایم.»
او با اشاره به نبود مترجم‌های مسلط به زبان اشاره در صدا و سیما می‌گوید: «‌اگر ناشنوایان در خانه افرادی را نداشته باشند که به زبان اشاره آشنا باشند، نمی‌توانند برنامه‌های صدا و سیما را متوجه شوند.»

از امکانات ورزشی محروم شدیم
«مرجان محمدی» هم یکی دیگر از معلولان ساکن در منطقه 11 است. او امروز به شغل آموزگاری در یکی از دبیرستان‌های تهران مشغول است. او از مجازی شدن امور خیلی از سازمان‌های خدمات‌رسان این روزها ابراز رضایت می‌کند و می‌گوید: «کاهش‌‌ تردد ما در شهری که زیرساخت‌های لازم برای زندگی معلولان در آن فراهم نیست، به نفعمان شده و از این بابت بسیار خوشحالیم، اما نمی‌توانیم منکر دسترسی نداشتنمان به خیلی از امکانات رفاهی شویم.» او ادامه می‌دهد: «با شیوع کرونا تمامی‌ سالن‌های ورزشی که در اختیار جامعه معلولان بود، تعطیل شد.

این در حالی است که ورزش برای ما از نان شب واجب‌تر است، امکان انجام حرکات ورزشی در خانه را هم نداریم، چراکه برای مثال من در یک خانه 35 متری زندگی می‌کنم. در این خانه نه امکانات حداقلی ورزشی وجود دارد نه امکان انجام حرکات ورزشی هست.»
او با اشاره به چاقی به‌عنوان یکی از تهدیدات جدی پیش روی معلولان می‌گوید: «ما من با ورزش وزن خود را کنترل می‌کردیم، اما امروز با خانه‌نشینی و قرنطینه آنچه بیش از هر چیز دیگر سلامتی ما را تهدید می‌کند، ورزش نکردن و بیماری‌هایی چون افزایش چربی خون، اوره و دیابت است.»


تعطیلی کسب‌وکار معلولان
«بهنوش کیانوش راد» مدیر مرکز کانون سندرم داون که این روزها غرفه مددجویان مرکزش در مرکز تجارت جهانی فردوسی به خاطر کرونا تعطیل شده است، می‌گوید: «فضایی که در مرکز تجارت جهانی در اختیار ماست بسیار کوچک است و امکان ندارد از بچه‌ها بخواهیم که در این فضای کوچک حاضر شوند. از سوی دیگر، ضریب ایمنی مددجویان ما بسیار پایین است و این مسئله ریسک‌پذیری ما را برای برگزاری دوره‌های آموزشی یا حضور بچه‌ها در فروشگاه کاهش می‌دهد. فوت یکی از همین بچه‌ها به نام حمیده بر اثر ابتلا به کرونا ترس و نگرانی خانواده‌ها را بیشتر کرده است.»
او هرچند می‌کوشد با برگزاری کلاس‌های آنلاین اخلاق و تعاملات اجتماعی برای بچه‌های سندرم داون، آنها را از گوشه‌گیری و افسردگی دور کند، اما معتقد است زیرساخت‌های آموزشی لازم برای جامعه معلولان در فضای مجازی کافی نیست. کیانوش راد ادامه می‌دهد: «مشکلی برای ضد عفونی کردن مراکز آموزشی نداریم، اما مهم‌ترین مشکل ما در زمینه آموزش حضوری کودکان مبتلا به سندرم داون مسیری است که باید از خانه به مرکز طی کنند. از آنجا که اغلب خانواده‌ها دارای خودرو شخصی نیستند،‌ تردد مددجویان و خانوادهایشان با اتوبوس یا مترو قطعاً سلامت آنها را تهدید می‌کند.»
کیانوش راد می‌گوید: «مددجویان ما از نظر شرایط روحی، روانی و جسمی‌ زندگی در جمع را به زندگی در تنهایی ترجیح می‌دهند. این بچه‌ها دوست دارند دیده شوند و برای این دیده شدن همه تلاش خود را به کار می‌گیرند. در این مدت که ویروس کرونا شیوع پیدا کرده استرس بچه‌ها زیاد شده، خانواده‌ها به شدت درگیر شده‌اند و انزوای آنها داخل خانه خلق و خویشان را تحت تأثیر قرار داده است.»


امکانات سخت‌افزاری برای آموزش مجازی ندارند
«کلاس‌های حضوری داریم، اما فقط بچه‌هایی با شرایط اقتصادی مطلوب می‌توانند در این کلاس‌ها حاضر شوند! ‌» این حرف را «اکرم حبیبی» مسئول انجمن سفیران نشاط می‌گوید و در توضیح علت این شرایط ادامه می‌دهد: «سعی کردیم با رعایت تمام پروتکل‌های بهداشتی روزانه پذیرای تعدادی از بچه‌های تحت پوشش خود باشیم، اما امکان برخورداری از این شرایط تنها برای عده‌ای از مددجویان ما فراهم است؛ بچه‌هایی که خانواده‌هایشان یا دارای ماشین شخصی هستند یا امکان کرایه خودرو دربستی را دارند.

در غیر‌این صورت اغلب مددجویان ما که بچه‌های جنوب شهر هستند، از این امکان محرومند.» او در ادامه به برنامه‌های مجازی آموزشی در سامانه شادانه کودکان استثنایی اشاره می‌کند و می‌گوید: «علاوه براین کلیپ‌های آموزشی ورزشی هم ویژه دانش‌آموزان استثنایی تهیه و در فضای مجازی منتشر شده است.»
مسئول انجمن سفیران نشاط در ادامه این را هم یادآور می‌شود که بخش قابل توجهی از جامعه هدف آنها به دلیل محرومیت از امکانات مجازی از آموزش‌های مجازی هم محرومند.

جای خالی «برجسته‌نگار هوشمند»
 نابینایان این روزها از افزایش مشکلاتشان در روزهای کرونایی می‌گویند؛ جامعه‌ای که زندگی‌شان بیش از دیگران وابسته به حس لامسه است. اما در دوره شیوع کرونا که در ودیوار شهر و تمام اجسامی‌ که آنها باید برای پیدا کردن مسیر لمسشان کنند، آلوده به ویروس است، این قشر به مراتب در معرض تهدید و خطر بیشتری قرار دارند.
«مژگان کریمیان» یکی از نابینایان ساکن در منطقه 11 می‌گوید: «حتی همین عصای سفیدی که به دست می‌گیریم هم منبع آلودگی است.»مژگان می‌گوید درد ما معلولان و به‌خصوص جامعه نابینایان در روزهای کرونایی یکی، 2تا نیست، از وضعیت اسفبار اقتصادی گرفته تا محرومیت‌هایمان از امکانات آموزشی. ما فراموش‌شدگان نظام آموزشی در سامانه‌های مجازی آموزش هستیم.»
او با گلایه از بلاتکلیفی دانش‌آموزان، دانشجویان و استادان نابینای دانشگاه در شرایط فعلی شیوع بیماری کرونا در فضای آموزشی مجازی، می‌گوید: «حدود یک سال از همزیستی ما با کرونا می‌گذرد. ماه‌های اول بهانه مسئولان غافلگیرکننده بودن بیماری بود، اما حال که نزدیک یک سال از شیوع این بیماری می‌گذرد، چرا نباید کسی به فکر زیرساخت‌های آموزشی برای معلولان باشد؟ سال‌های سال بر سر موضوع برجسته‌نگار هوشمند چانه‌زنی کردیم، اما هیچ‌کس ضرورت این مهم را درک نکرد. در حالی که اگر بدان پرداخته بودیم و زمینه‌اش را فراهم کرده بودیم، حالا کاسه چه کنم چه کنم به دست نمی‌گرفتیم.»

تمام دورهمی‌های معلولان تعطیل شده است
«عباس رستمی»‌ یکی از فعالان حوزه معلولان که عمده فعالیت‌هایش در بخش برگزاری تورهای گردشگری ویژه معلولان متمرکز شده است، می‌گوید: «از ابتدای شیوع کرونا تا به امروز موفق به برگزاری یک تور گردشگری نشده‌ایم. این در حالی است که بچه‌های گروه ما در این دورهمی‌ها هم اعتماد به نفسشان تقویت می‌شد، هم دوستی‌های جدیدی شکل می‌دادند که می‌توانستند حضورشان را در جامعه افزایش دهند. امروز همه این معلولان خانه‌نشین شده‌اند. بسیاری هم از ترس ابتلا به بیماری و مراقبت‌های بیش از حد دچار بیماری‌های روحی و روانی شده‌اند. ترس از تنهایی و بیماری و مشکلات اقتصادی بیشتر این بچه‌ها را دچار استرس کرده است.»

لبخند روی صورت سالمندان نمی‌نشیند
در کنار جامعه معلولان که پای درد دلشان نشستیم، سراغی هم می‌گیریم از سالمندان و معلولانی که در مراکز نگهداری شبانه‌روزی زندگی می‌کنند؛ افرادی که تا پیش از شیوع ویروس کرونا میزبان افراد نیکوکار و گروه‌های هنری بودند، اما حالا چند ماهی است که اهالی این خانه‌ها صدایی جز صدای هم اتاقی‌های خود نمی‌شوند و به خاطر ممنوعیت ملاقات‌ها چشم‌به‌راه مهمانان خود مانده‌اند. «سعید اسکندری» یکی از کارکنان این مراکز می‌گوید: «دیگر لبخند به راحتی روی لب‌های سالمندان ساکن در خانه‌های سالمندان نمی‌نشیند. بسیاری از این سالمندان به دلیل ابتلا به کرونا در سکوت محض از دنیا رفتند و خیلی‌های دیگر به دلیل افسردگی و تنهایی حال و روز خوشی ندارند.»

دبیر انجمن باور
نابینایان چشم‌انتظار طرح حمایتی
«سهیل معینی» دبیر انجمن باور هم با اشاره به توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی به مسئولان کشورهای مختلف در خصوص توجه ویژه به معلولان در دوره شیوع کرونا می‌گوید: «متأسفانه هیچ یک از شرایط مورد تأکید از سوی سازمان بهداشت جهانی در خصوص تأمین ضرورت‌های بهداشتی، درمانی و آموزشی ویژه معلولان در دوره اپیدمی کرونا در کشور ما رعایت نمی‌شود.» او با انتقاد از وضعیت آموزشی نابینایان می‌گوید: «نبود زیرساخت‌های آموزشی برای نابینایان در دوران کرونا باعث شده تا جمعیت قابل توجهی از دانشجویان و استادان نابینا ارتباطی با حوزه آموزش و تدریس نداشته باشند. این در حالی است که 150 دانش‌آموز استثنایی هم از در سال تحصیلی جدید سهمی ‌در سامانه شاد ندارند.»

درحالی که همه پروتکل‌های بهداشتی مبنی بر خودداری از لمس سطوح و دوری از محل‌های پرجمعیت برای جلوگیری از ابتلا به کرونا تأکید دارند، اما افراد نابینا مجبورند از سیستم‌های حمل‌و‌نقل عمومی ‌استفاده کنند. طرح حمایتی برای‌ تردد ویژه نابینایان هم تا به امروز راه به جایی نبرده است. معینی می‌گوید: «در این طرح قرار بود نابینایان در سایه حمایت شهرداری و دولت با پرداخت بخشی از هزینه‌ها و تخفیف ویژه از ظرفیت‌های تاکسی اینترنتی برای‌ تردد در شهر استفاده کنند، اما تا به حال این طرح مورد توجه قرار نگرفته است.» او ادامه می‌دهد: «در گذشته مردم به هنگام عبور نابینایان در معابر یا خیابان‌ها به یاری آنها می‌آمدند اما امروز برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی نابینایان از این همراهی هم محروم شده‌اند و این مسئله باعث شده تا نابینایان در معابر شهری غیر‌استاندارد تنهاتر از قبل باشند.»

دبیر منطقه ای معلولان منطقه11:
نیازمند دوره‌های مشاوره آنلاین هستیم

«مهری ذاکری» دبیر منطقه‌ای معلولان منطقه 11 و مسئول ورزشی معلولان این منطقه می‌گوید: «کرونا توانیابان منطقه را خانه‌نشین و کسب‌وکارهای آنها را تعطیل کرده است. ادامه این روند می‌تواند باعث افسردگی دوستان معلول شود.»
او که خود ورزشکار است، می‌گوید: «‌بخش قابل توجه ارتباطات اجتماعی معلولان در دورهمی‌های دوستانه‌شان خلاصه می‌شود. این دورهمی‌ها یا در تشکل‌ها اتفاق می‌افتد یا در سالن‌های ورزشی. ما امروز هیچ‌کدام از این مزیت‌ها را نداریم.»
ذاکری می‌افزاید: «کرونا تمامی‌ فعالیت‌های اجتماعی معلولان را به تعطیلی کشانده است، چه بازارچه‌هایی که در آن محصولات تولیدی‌شان را به فروش می‌رساندند و چه محافل دوستانه‌شان را. کمتر کسی جرئت می‌کند با توجه به بیماری‌های زمینه‌ای که دچارش شده ریسک بیرون آمدن از خانه را به جان بخرد، از طرفی امکانات لازم را در اختیار ندارند تا از طریق فضای مجازی بتوانند نیازهای خود را تأمین کنند.»

ذاکری می‌گوید: «جامعه معلولان امروز نیازمند امکانات ورزش مناسب در خانه هستند و شهرداری می‌تواند حداقل این امکانات را اعم از دارت، کش‌های ورزشی و یا توپ را برای معلولان هر منطقه به‌صورت امانی تهیه کند تا با کمک این وسایل انجام حداقل حرکت‌های ورزشی در خانه برای معلولان فراهم شود.»
او در بخش دیگر سخنان خود با اشاره به افسردگی جامعه معلولان در روزهای همه‌گیری کرونا می‌گوید: «جامعه معلولان بیش از هر چیز این روزها نیازمند خدمات مشاوره‌ای رایگان است و این امکان باید در سایه توجه و حمایت مسئولان حوزه اجتماعی برای معلولان فراهم شود.»

دبیر منطقه‌ای معلولان منطقه 11 در ادامه با اشاره به محرومیت خانواده‌های دارای معلول می‌گوید: «‌از روزی که به دلیل شیوع کرونا آموزش‌های مجازی جایگزین آموزش‌های حضوری شده است، خیلی از دانش‌آموزان معلول امکان بهره‌مندی از این آموزش‌ها را ندارند؛ چون امکانات لازم را در اختیار ندارند.»
ذاکری در پایان تأکید می‌کند که حداقل ابزار لازم برای بهره‌مندی از آموزش‌های مجازی داشتن یک گوشی هوشمند است که تأمین آن برای خانواده‌ها دور از انتظار است و خیّران باید در این زمینه دست جامعه معلولان را در مناطق محروم‌تر از جمله منطقه 11 بگیرند.