فشار تقاضای کاذب بربازارگوشت و روغن

جاماندن مسئولان ستاد تنظیم بازار از تامین به موقع نهاده‌های دامی و روغن خام به کمبود و گرانی گوشت قرمز و روغن نباتی در بازار خرده‌فروشی منجر شده است. مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری نشان می‌دهد، با گذشت چند‌ماه از هشدارهای دامداران و کارخانه‌های روغن نباتی مبنی بر تأثیر کمبود و افزایش قیمت نهاده‌های تولید بر کاهش عرضه و گرانی این اقلام، این روزها قفسه فروشگاه‌های زنجیره‌ای و مراکز عرضه مستقیم از روغن نباتی مورد نیاز خانوارها خالی شده و انواع گوشت گوسفندی و گوساله کمیاب است و با نرخ‌هایی عرضه می‌شود که فاصله زیادی با نرخ مصوب مورد ادعای مسئولان تنظیم بازار دارد. تخصیص نیافتن به موقع ارز مورد نیاز برای واردات نهاده‌های دامی و روغن خام مورد نیاز کارخانه‌های روغن‌کشی زمینه کاهش شدید عرضه و افزایش قیمت انواع گوشت قرمز و روغن نباتی به‌خصوص در مراکز عرضه مستقیم و فروشگاه‌های زنجیره‌ای را فراهم کرده است.
 گزارش خبرنگاران همشهری از وضع عرضه گوشت قرمز گوسفندی و گوساله و روغن نباتی در فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند اتکا، رفاه، شهروند، جامبو و میادین میوه و تره‌بار، از پرکشیدن روغن نباتی از قفسه‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای و جایگزینی آن با برخی انواع روغن نباتی متفرقه حکایت دارد که نرخ مصوبی ندارند یا برای موارد خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین غرفه‌های عرضه انواع گوشت گوسفندی و گوساله نیز در این مراکز یا خالی از کالا بوده یا اینکه فروشندگان نرخ‌هایی را برای فروش هرکیلوگرم انواع گوشت گوسفندی و گوساله روی تابلوهای فروش خود درج کرده‌اند که با قیمت‌های اعلام شده مسئولان ستاد تنظیم بازار فاصله زیادی دارد.

رشد 25تا 40درصدی قیمت گوشت قرمز
گزارش میدانی خبرنگار همشهری از وضعیت عرضه و قیمت انواع گوشت قرمز گوسفندی و گوساله در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، مراکز عرضه مستقیم و خرده‌فروشی‌های سطح شهر حاکی از عرضه چندنرخی و افزایش 25تا 40درصدی قیمت این اقلام است. به‌عنوان نمونه قیمت‌های درج شده روی تابلوی فروشگاه اتکای شهید فکوری با نرخ‌های اعلامی ستاد تنظیم بازار فاصله زیادی دارد. در این فروشگاه که قفسه‌های فروش خالی از انواع گوشت گوسفندی و گوساله بود قیمت هر کیلوگرم گوشت ران گوسفندی 156هزار، راسته گوسفندی 118هزار، کف دست گوسفندی 155هزار، قلوگاه گوسفندی 68هزار، گردن گوسفندی 118هزار، ران گوساله 131هزار و شتر مرغ 130هزار تومان درج شده است. در فروشگاه‌های رفاه و شهروند نیز نرخ انواع گوشت بسته‌بندی گوسفندی و گوساله با نرخ مصوب اعلام شده متفاوت است.

شکاف نرخ مصوب و خرده فروشی گوشت
فعالان صنفی تامین 50درصد نهاده‌های تولید با نرخ ارز بازار آزاد را عامل کمبود و گرانی انواع گوشت گوسفندی و گوساله می‌دانند. اخیرا عباس قبادی، معاون بازرگانی داخلی وزارت صنعت، فروش هر کیلوگرم گوشت گوساله با نرخ بیش از ۱۴۰هزار تومان را گران‌فروشی اعلام کرد و گفت: گوشت گوساله از طریق میادین میوه و تره‌بار به قیمت ۱۰۹ تا ۱۱۴هزار تومان عرضه شده و حداکثر قیمت مناسب برای عرضه گوشت گوساله براساس نوع گوشت بین ۱۲۰ تا ۱۴۰هزار تومان است.
 همچنین رئیس انجمن صنفی گاوداران استان تهران در گفت‌وگو با همشهری قیمت تمام‌شده تولید هر کیلو گوشت قرمز گوساله بدون استخوان را 99هزار تومان اعلام کرد و گفت: حداکثر قیمت مصرف‌کننده گوشت گوساله 116هزار تومان است. مدیرعامل اتحادیه مرکزی تعاونی‌های کشاورزی دام سبک نیز قیمت تمام‌شده تولید هر کیلو گوشت گوسفندی در کشتارگاه را 110تا 120هزار تومان دانسته و گفت: قیمت مصرف‌کننده گوشت گوسفندی بر مبنای نرخ تمام‌شده به علاوه 10درصد سود خرده‌فروشی تعیین می‌شود. افشین صدر دادرس، افزود: قیمت تمام‌شده گوشت گوسفندی برای تولید‌کننده در تهران بین ۵۰ تا ۵۵هزار و میانگین قیمت کشوری حدود ۵۱هزار تومان است. همچنین قیمت کشتار دام در کشتارگاه ۱۰۵هزار تومان است که با احتساب ۱۰درصد خرده‌فروشان گوشت گوسفندی باید حدود ۱۲۸هزار تومان به‌دست مصرف‌کننده برسد.

جای خالی روغن نباتی در فروشگاه‌ها
گزارش میدانی خبرنگار همشهری از وضعیت عرضه و قیمت انواع روغن نباتی در مراکز عرضه مستقیم و فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز حاکی از نایاب شدن این محصول در مراکز مذکور است به‌نحوی که بررسی وضعیت عرضه روغن نباتی در فروشگاه اتکای شهید فکوری نشان می‌دهد که با وجود مراجعه مکرر مشتریان برای خرید این محصول قفسه روغن این فروشگاه در حالی خالی مانده که مقدار زیادی روغن نباتی تولیدی برندهای داخلی در جلو در ورودی این فروشگاه دپو شده و مسئولان فروشگاه علت عرضه نشدن آن را مشخص نبودن قیمت‌ها تلقی کرده و حتی از اعلام زمان احتمالی توزیع این روغن‌ها نیز ابراز بی‌اطلاعی می‌کنند. در فروشگاه‌های شهروند و رفاه تهرانسر نیز قفسه‌های فروش روغن نباتی جارو شده و فروشندگان تأکید می‌کنند مشخص نیست چه زمانی روغن تامین و دوباره عرضه خواهد شد. بررسی وضع عرضه روغن نباتی در خرده‌فروشی‌های سطح شهر نیز حاکی از آن است که این روزها فقط روغن سرخ‌کردنی بهار و برخی انواع گمنام روغن مایع مورد نیاز برای پخت‌وپز مانند« نینا» با نرخ درج شده روی بسته‌بندی این محصولات عرضه می‌شود و از عرضه انواع روغن نباتی سرخ‌کردنی و پخت‌وپز برندهای داخلی مانند لادن، کانولا و... خبری نیست. در واقع کمبود عرضه روغن نباتی موجب احتکار و دپوی این محصول در برخی فروشگاه‌ها شده و در گرانی و نایاب شدن این کالای اساسی مورد نیاز مردم در بازار مؤثر بوده است.

رفع مشکلات عرضه روغن تا هفته آینده
امیرهوشنگ بیرشک، دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران در گفت‌وگو با همشهری کمبود روغن نباتی در مراکز عرضه مانند فروشگاه‌های زنجیره‌ای را ناشی از تنگناهای تامین روغن خام مورد نیاز کارخانه‌های روغن نباتی دانست و گفت: کارخانه‌های روغن نباتی برای تخصیص ارز و تامین روغن خام مورد نیاز خود به مشکل خوردند که با جلساتی که با وزارت صنعت و بانک مرکزی داشتیم این مشکل حل شده و با تامین روغن خام تولید در کارخانه‌های روغن نباتی از سرگرفته شده و از هفته آینده روغن نباتی با نرخ مصوب به وفور در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، میادین میوه و تره‌بار و صنوف توزیع و مشکلات بازار به‌دلیل وقفه چند روزه در عرضه این کالا برطرف می‌شود. امیر هوشنگ بیرشک، با بیان اینکه روغن‌خام مورد نیاز کارخانه‌ها تامین و از بنادر به کارخانه‌ها حمل شده و برخی کارخانه‌ها از روز دوشنبه هفته جاری تولید را آغاز کرده‌اند و به‌تدریج تا پایان هفته جاری مشکلات بخش تولید مرتفع می‌شود، افزود: طی چند هفته اخیر شرکت بازرگانی دولتی نیز با عرضه بالغ بر 60هزارتن روغن خام به کارخانه‌ها از محل ذخایر استراتژیک به کمک کارخانه‌های روغن آمده است و با این روند از هفته آینده به مرور انواع روغن مایع مورد نیاز خانوارها در قفسه فروشگاه‌های زنجیره‌ای، میادین میوه و تره‌بار و صنوف توزیع و مشکلات بازار به‌دلیل وقفه چند روزه عرضه روغن نباتی بر طرف می‌شود. او در مورد تعطیلی برخی کارخانه‌های روغن نباتی مانند صنعتی بهشهر به‌دلیل کمبود روغن خام و تأثیر آن بر کاهش عرضه و کمبود روغن نباتی در بازار گفت: تعطیلی و بازگشت به تولید کارخانه‌های روغن نباتی امری طبیعی است و ممکن است این کارخانه‌ها به‌دلیل مشکلات تامین مواداولیه یا اورهال برای مدتی تعطیل شوند اما این امر به‌معنای توقف عرضه روغن نباتی نیست زیرا عرضه روغن از محل دپو و انبارهای این کارخانه‌ها حتی در ایام تعطیلی خطوط تولید این کارخانه‌ها نیز ادامه می‌یابد. در واقع اگرچه ممکن است تولید برای چند روز متوقف شود اما توزیع روغن از انبار‌های این شرکت‌ها ادامه می‌یابد. بیرشک در مورد اینکه آیا نمی‌شد مشکلات تامین روغن خام زودتر برطرف شود تا عرضه و بازار روغن نباتی با مشکل مواجه نشود، گفت: پیگیری برای رفع مشکلات تامین روغن خام مورد نیاز کارخانه‌ها ادامه داشته اما در زمینه تأخیر در رفع این مشکلات باید مسئولان دولتی پاسخگو باشند اگرچه به‌دلیل کمبود منابع ارزی و شرایط ناشی از تحریم‌های اقتصادی نقل و انتقال ارز و تامین روغن خام با مشکلات بیشتری مواجه شده است.

برخورد با گران‌فروشی روغن نباتی
دبیر انجمن صنفی صنایع روغن نباتی ایران در مورد سهم مشکلات نظام توزیع در کمبود و گرانی روغن نباتی، گفت: مشکلی برای تولید و تأمین نیاز بازار داخلی به روغن نباتی وجود ندارد. بیرشک خودداری برخی فروشگاه‌ها از عرضه روغن نباتی و احتکار و دپوی این محصول به‌دلیل مشخص نبودن قیمت‌ها را رد کرد و گفت: عرضه نکردن روغن به‌دلیل مشخص نبودن قیمت تخلف است زیرا قیمت روغن نباتی اخیرا تغییری نکرده و باید همه فروشگاه‌ها و صنوف، روغن در اختیار خود را به نرخ مصوب سازمان حمایت از مصرف‌کننده توزیع کنند. به گفته او حدود یک‌ماه پیش سازمان حمایت از مصرف‌کننده مصوبه افزایش متوسط 9درصدی قیمت انواع روغن نباتی با فرمول‌ها و احجام مختلف را ابلاغ کرده و همه کارخانه‌های تولیدی نیز با همین نرخ روغن را عرضه می‌کنند. بر مبنای این مصوبه نرخ انواع روغن نباتی نیز در سامانه124 سازمان حمایت درج شده و هرگونه عرضه روغن نباتی با قیمت‌های بالاتر از نرخ مصوب مذکور تخلف است و سازمان حمایت، وظیفه برخورد با اینگونه تخلفات را دارد.

تولید روغن خوراکی؛بیش از نیاز داخلی
ظرفیت تولید روغن خوراکی در کشور بیش از نیاز مصرف داخلی است و پیش‌بینی می‌شود با حذف ارز رانتی با دلار 4200تومانی و واقعی‌تر شدن قیمت تولید و عرضه این محصول، بساط رانت ناشی از واردات دانه‌های روغنی برچیده شود. رشد بی‌قواره سرمایه‌گذاری برای تولید روغن خوراکی به سبب حاشیه سود بالای آن، نتیجه سیاست ارزی دولت است؛ به‌نحوی که پیش‌بینی می‌شود ظرفیت تولید روغن خوراکی در سال 1403به 6089هزار تن برسد؛ درحالی‌که نیاز داخلی در خوشبینانه‌ترین حالت 1605هزار تن برآورد شده است. یعنی 4884هزار تن ظرفیت تولید روغن مازاد بر مصرف. به‌نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری برای تولید روغن خوراکی در حال رشد است، تا جایی که نتیجه یک بررسی نشان می‌دهد انگیزه سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در زمینه تولید روغن خوراکی در حال افزایش است؛ زیرا هزینه ورود به این صنعت پایین آمده است. به گزارش همشهری، براساس این گزارش طی یک دهه گذشته، شرکت‌های بزرگ فعال در صنایع غذایی و دارای شرکت‌های پخش متمرکز، تمایل بالایی برای ورود به بازار روغن‌های خوراکی نشان داد‌ه‌اند. به‌گونه‌ای که انگیزه تکمیل سبد محصولات، دسترسی گسترده شرکت‌های پخش به طیف وسیع‌تری از مصرف‌کنندگان و قدرت چانه‌زنی آنها تمایل شرکت‌های صنعت غذایی برای اضافه کردن روغن به سبد محصولات‌شان را بیشتر کرده است. از طرفی این گزارش نشان می‌دهد، هزینه پایین ورود به صنعت نیز ورود شرکت‌های جدید به صنعت روغن خوراکی را آسان کرده و طبق گزارش‌ها از آخرین کارخانه‌های بهره‌برداری شده روغن خوراکی، برای تاسیس یک شرکت تصفیه روغن با ظرفیت 100هزار تن روغن مایع در سال و تکنولوژی روز دنیا، 20میلیون دلار سرمایه‌گذاری نیاز است. برآوردها نشانگر این واقعیت است که هرچند شرکت‌های تولیدکننده روغن خوراکی در سال 98حدود 2میلیون تن روغن تولید کرده‌اند اما به‌نظر می‌رسد اندازه بازار مصرف روغن‌های خوراکی در شرایط پایدار و حتی حذف ارز با نرخ دلار 4200تومانی، به 1.5تا 1.6میلیون تن در سال برسد.