تالار رودکی؛ شکوه هنر ایران

معراج قنبری

سوم آبان1346، نمایش باشکوه «زال و رودابه» آغاز شد. تهران در انتظار شبی فراموش‌نشدنی قرار‌داشت، ارکستر سمفونیک تهران با رهبری «حشمت سنجری» زیبایی‌ها و هنر این شب را دوچندان کرد. اما این میزان از هنر برای افتتاح باشکوه‌ترین سالن نمایش و موسیقی در ایران کافی نبود. سیمین غانم سمفونی «مرد من» را اجرا کرد و سپس اپرای جشن دهگان روی صحنه آمد و ورود تالار رودکی به دنیای هنر ایران را تکمیل کرد. روزنامه اطلاعات فردای آن روز نوشت: «تالار رودکی در تاریکی فرورفت و سکوت محض سالن اپرا را فرا‌گرفت و پرده بالا رفت و نمایش آغاز گردید، هر قسمت از این نمایشات که نشانه هنرمندی هنرمندان ایرانی بود به‌طوری دلپذیر انجام یافت و در خاتمه هر قسمت هنرمندان هنرهای زیبا کشور که در صحنه ظاهر می‌شدند با کف‌‌زدن‌های شدید مورد‌تحسین قرار‌می‌گرفتند.»
تالار چندمنظوره رودکی  که ساخت آن توسط «اوژن آفتاندلیانس» معمار ارمنی‌تبار در سال1336 آغاز شده بود، با 2سالن بزرگ و کوچک به‌منظور اجرای تئاتر، باله، اپرا و موسیقی تاسیس شد. منابع و کتاب‌های گوناگون معماری، درباره ویژگی‌ها و ساختار معماری تالار رودکی چنین نوشته‌اند. این بنا را نمونه‌ای از اپرای هال وین و با الهام از آن می‌دانند؛ تالاری که با زیربنای نزدیک به 16000 مترمربع طی 10سال با امکانات بی‌نظیری از نور و صدا ساخته شد. یک سالن همکف و سه بالکن به‌شکل نعل‌اسبی و دو زیرزمین و تالار کنسرت موسیقی با ظرفیت 750نفر  و ساختمان‌های اداری. مساحت کل آن نیز با درنظر گرفتن 7طبقه و زیرزمین و حیاط و... 21000 مترمربع برآورد شده است. 
نخستین مدیر تالار سعدی حسنی بود. تالار رودکی در فاصله سال‌های1346 تا پیروزی انقلاب، تأثیر بسیار جدی و عمیقی بر پهنه هنر و فرهنگ ایران گذاشت. در موسیقی تمرکز یا جهت‌گیری یک‌سویه‌ای نداشت و در تلاش برای ایجاد ارتباط مابین موسیقی شرق و غرب بود. ارکسترهای مختلفی تحت‌نظر سازمان برنامه‌های ایرانی در تالار فعالیت می‌کردند. این تالار را می‌توان دروازه ورود موسیقی ایران به جهان دانست. از مهم‌ترین برنامه‌های اجرا شده در این محل می‌شود از باله «بیژن و منیژه» و اجراهای «ارکستر بزرگ سازهای ملی» به رهبری فرامرز پایور نام برد. پوسترها، بروشورها، کتاب‌ها و اسناد تصویری تالار توسط دو طراح گرافیک صاحب‌سبک یعنی صادق بریرانی و بهزاد حاتم طراحی می‌شد. چند نمونه محدود نیز توسط طراحانی خارج از تالار مانند مرتضی ممیز و قباد شیوا طراحی شده است. نام تالار رودکی با نام هنرمندان برجسته و پرآوازه‌ای چون محمدرضا شجریان، غلامحسین بنان، حشمت سنجری، بهرام بیضایی، حسین سرشار، منیره وکیلی، ابوالحسن صبا، موریس بژار، مارگوت فونتین و بی‌شمار دیگرانی در هنرهای گوناگون به یاد آورده می‌شود. نام سالن بزرگ‌تر این مجموعه پس از انقلاب اسلامی، به «تالار وحدت» تغییر پیدا کرد و سالن کوچک؛ با همان نام تالار رودکی به فعالیت خود ادامه داد. برای مطالعه مصور این تالار به کتاب «تالار رودکی، گرافیک، معماری و هرچه» می‌توان رجوع  کرد.