گزارش
چراغ سبز شهرهای آلوده به کرونا
پیش‌بینی‌ها نشان میدهد شهرهای مشهد، اصفهان، اهواز، تبریز، اراک و کرج با موج همزمانی کرونا و آلودگی هوا رو به رو خواهند شد
پیش‌بینی آبان کم‌بارش و آلوده در کلانشهرهای صنعتی، متخصصان بیماری‌های عفونی را نگران گسترش کرونا کرده است. رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست این نگرانی را تأیید و اعلام می‌کند: افزایش یک واحد ذرات معلق در هوا موجب ۸درصد افزایش مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ می‌شود. به گفته متخصصان، آلاینده‌های هوا از نظر ابعاد و اندازه به شکلی هستند که ویروس کرونا را به‌راحتی وارد ریه می‌کنند. به‌گزارش گروه ایرانشهر، این آمار نشان میدهد در آبان پیش‌رو باید منتظر گسترش کرونا در شهرهای صنعتی چون مشهد، اصفهان، اهواز، تبریز، اراک و کرج باشیم. با وجود این، هنوز برنامه اساسی برای کنترل بحران در اغلب شهرها وجود ندارد و مسئولان فقط به راهکارهای عمومی چون محدودیت حمل‌ونقل اشاره می‌کنند؛ محدودیت‌هایی که در دوران شیوع کرونا و نگرانی مردم از رفت‌وآمد با وسایل حمل‌ونقل عمومی، احتمالا چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
محدودیت عبور و مرور در اهواز
اهواز سال گذشته با 129روز هوای ناسالم، آلوده‌ترین شهر ایران بود؛ آماری که با توجه به کاهش بارندگی در پاییز و افزایش استفاده از خودروهای شخصی، احتمال افزایش آن وجود دارد. «موسی شاعری»شهردار این کلانشهر اما ابزارهای مدیریت شهری و محیط‌زیست را برای مدیریت آلودگی محدود می‌داند و به همشهری می‌گوید: «آلودگی هوای اهواز و مشکل تنفسی مردم 3عامل اصلی دارد؛ کنوکارپوس، آلایندگی صنایع و خودروها. شهرداری برای مورد اول، هرس سنگین کنوکارپوس را انجام داد. در مورد دوم صنایع باید برای کاهش آلایندگی اقدامات اساسی انجام می‌دادند که فعالیت خاصی نداشته‌اند، اما درباره خودروها، دولت باید نقش پرررنگ‌تری ایفا کند و قرار است در نخستین جلسه شورای ترافیک پیشنهاد محدودیت عبور و مرور را ارائه دهیم.»
کاهش فعالیت واحدهای آلاینده در اصفهان
کلانشهر اصفهان با ثبت ۱۰۱روز هوای ناسالم، پس از اهواز دومین کلانشهر آلوده در سال۹۸ بوده است. کارشناسان خشک‌شدن بستر زاینده‌رود و تالاب گاوخونی، خودروهای شخصی، استفاده از سیستم‌های گرمایشی گازسوز و صنایع آلاینده در شعاع ۵۰کیلومتری شهر را از دلایل افزایش آلایندگی هوا می‌دانند. رئیس اداره آزمایشگاه‌های حفاظت محیط‌زیست اصفهان راه‌حل عبور از بحران آلودگی هوا را برنامه‌ریزی درون‌استانی و پایبندی به اجرای قانون هوای پاک می‌داند و به همشهری می‌گوید: «در طول سال قانون هوای پاک اجرا شد، اما در نیمه دوم سال به‌علت شرایط اضطراری آلودگی هوا، تمهیدات مقطعی برای کنترل و مهار آلودگی اندیشیده می‌شود.»
بابک صادقیان با بیان اینکه پایش‌های مضاعف برای واحدهای آلاینده، محدودیت‌های ترافیکی و تشدید اعمال قانون برای خودروها و موتورسیکلت‌های دودزا از راهکارهای مقطعی برای مهار آلودگی است، می‌افزاید: «با توجه به پیش‌بینی‌ها، فعالیت واحدهای آلاینده مانند کوره‌های آجر و گچ کاهش یافته است.»
تغییر سیاست‌های حمل‌ونقل در اراک
کلانشهر اراک هم سال گذشته 129روز با کیفیت نامطلوب هوا را سپری کرده که اغلب کارشناسان آن را نتیجه استقرار صنایع در حاشیه شهر می‌دانند. حتی بسیاری از این صنایع در محدوده شهر قرار گرفته‌اند و در کنار همه اینها کمبود فضای سبز و افزایش خودروها، نفس ساکنان را به شماره انداخته است.
سیدعلی آقازاده، استاندار مرکزی از روند کاهشی تعداد روزهای ناسالم طی ۵سال اخیر می‌گوید و تاکید می‌کند که برای مهار آلودگی هوا 2هزار هکتار فضای سبز در اطراف اراک توسط منابع طبیعی و ۶۰۰هکتار توسط شهرداری ایجاد شده است، اما سیاوش آقاخانی، فعال محیط‌زیست این اقدامات را کافی نمی‌داند. او با بیان اینکه پس از گذشت سال‌ها هنوز منابع دقیق آلایندگی هوای اراک مشخص نیست، می‌گوید: «تغییر سیاست‌های حمل‌ونقل شهری در کوتاه‌مدت و انتقال آلاینده‌ها به خارج از محدوده شهری در بلندمدت در کاهش آلودگی مؤثر است.»
تهیه سوخت پاک برای کارخانه‌های لرستان
خرم‌آباد هرچند در میان آلوده‌ترین شهرهای ایران در سال98 قرار نداشت، اما این شهر هم با وارونگی هوا و ریزگردهایی که از عراق وارد کشور می‌شوند، دچار مشکلاتی می‌شود. با وجود این، مدیرکل مدیریت بحران لرستان، مجازی‌شدن مدارس را یکی از اتفاقات خوب می‌داند که منجر به کاهش تردد شهری و به تبع آن کاهش آلودگی شهر شده است. مهدی پازوکی می‌گوید: «بیشترین آلودگی در خرم‌آباد نتیجه ریزگردها و آلایندگی محیطی ناشی از ترددهای خودروهاست و به همین دلیل سیاست‌هایی مانند اعمال محدودیت ترافیکی و کاهش ساعت کار ادارات مانند سال‌های گذشته تکرار می‌شوند.» او می‌افزاید: «سوختی که هم‌اکنون این مراکز استفاده می‌کنند، آلایندگی دارد و قرار است سوخت پاک، جایگزین شود. از سوی دیگر با توجه به آلودگی ناشی از آتشزدن کاه و کلش، اطلاع‌رسانی برای ممنوعیت این کار در فصل برداشت به کشاورزان انجام شده و افراد متخلف به مراجع قضایی معرفی خواهند شد.»
کاهش ترددها در ارومیه
در ارومیه عضو شورای شهر دلیل اصلی آلودگی را رعایت‌نشدن اصول شهرسازی عنوان می‌کند و به همشهری می‌گوید: «در مسیرهای تنفسی شهر ساختمان‌های چند‌طبقه ساخته شده و شریان تنفسی بسته است. از سوی دیگر، به ازای هر 10نفر در این شهر 6خودرو در حال تردد است.»
محمد خلیل‌پور با بیان اینکه کارخانه یا صنایع آلاینده مانند اراک یا اهواز در نزدیکی ارومیه قرار ندارد، می‌افزاید: «با وجود این، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل عمومی در کنار تردد زیاد خودروهای شخصی منجر به آلودگی هوای شهر شده است. مصوبه‌ای برای خرید 100اتوبوس جدید داشتیم، اما بعد از تحویل 25دستگاه به‌دلیل گرانی‌ها اتوبوس‌های دیگر تحویل داده نشد.» او بهترین راهکار کاهش آلودگی هوا در کوتاه‌مدت و روزهای کم‌بارش پاییز را استفاده نکردن از خودروهای شخصی می‌داند که آن هم به‌دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب مانند خط ویژه در حمل‌ونقل عمومی و وجود ترافیک، چندان عملی نمی‌شود.
تعطیلی موقت برخی از معادن قزوین
قزوین هم مانند خرم‌آباد و ارومیه در فهرست شهرهای با آلودگی بالا نیست، اما آلودگی معادن آبیک را نباید فراموش کرد. مدیرکل مدیریت بحران قزوین تأکید می‌کند به‌دلیل پیش‌بینی آلودگی هوا با هماهنگی استاندار به تعدادی از معادن دستور تعطیلی موقت داده شده است. قدرت‌الله مهدی‌خانی، دشت الله‌آباد را دیگر منطقه آلوده استان می‌داند که علاوه بر قزوین موجب آلودگی هوای تهران و البرز هم می‌شود. او در این‌باره می‌گوید: «با اعتبار سفر ریاست‌جمهوری، کاشت نهال در این دشت انجام شده است. بخشی از نیروگاه شهید رجایی هم درصورت افزایش آلایندگی تعطیل خواهد شد. کارخانه سیمان در محدوده آبیک هم همین شرایط را دارد، اما اختیارش با استان البرز است. هماهنگی لازم با مدیریت بحران البرز صورت گرفته که درصورت افزایش آلایندگی، فعالیت آن موقتا تعطیل شود.» مهدی‌خانی همچنین تأکید می‌کند؛ درصورت افزایش آلایندگی، محدودیت‌هایی برای تردد خودروهای سنگین اعمال و فعالیت کارخانه‌های شن و ماسه یا آسفالت موقتا تعطیل خواهد شد.
اقدامات تبریز برای کاهش آلایندگی
کلانشهر تبریز هم با وجود قرارگیری در فهرست آلوده‌ترین شهرهای سال98 به همان اقدامات بلندمدت برای کاهش آلودگی هوا بسنده کرده است. محمدرضا قربانیان، معاون خدمات شهری تبریز با اشاره به نتایج مثبت آموزش شهروندان به اجرای طرح زوج و فرد در مرکز شهر، تکمیل فاز یک متروی تبریز، تشویق شهروندان به دوچرخه‌سواری، کاشت یک میلیون نهال، ساخت 34پارک محله‌ای، سختگیری در معاینه فنی خودروها و اضافه‌شدن 60مینی‌بوس برای تسهیل ترددهای درون‌شهری اشاره می‌کند که با هدف کاهش آلودگی هوای این کلانشهر انجام شده است.
برنامه‌های ذکرشده نشان میدهد برنامه اساسی و بلندمدت برای کاهش آلایندگی واحدهای صنعتی وجود ندارد. این در حالی است که سهم عمده آلایندگی به‌ویژه در روزهای سرد سال مربوط به همین بخش است و به جای تصمیم‌گیری‌‌های محلی باید به فکر تصویب و اجرای قوانین بازدارنده در سطح کلان بود.
مکث
اقدامات آنی برای کاهش آلودگی هوای مشهد
کلانشهر مشهد سال گذشته با 107روز هوای ناسالم در میان چند شهر اول از نظر آلودگی هوا قرار داشت؛ هم‌اکنون هم براساس اعلام مرکز پالایش آلایندگی‌های زیست‌محیطی مشهد به‌دلیل پایداری جوی در مهرماه، آلودگی‌ها در این کلانشهر تا چند روز آینده ادامه خواهد داشت. مهدی یعقوبی، معاون خدمات شهری شهرداری مشهد نیز با توجه به این شرایط، دستورالعمل‌های تعیین‌شده از سوی سازمان محیط‌زیست استان برای مقابله با آلایندگی‌ها طی روزهای آینده را شامل ممنوعیت خدماتی چون کنده‌کاری، برش و خاکریزی، آتشزدن شاخ و برگ و پسماندها، رفت‌و‌روب‌هایی که منجر به ایجاد گردوغبار می‌شود و همچنین افزایش ناوگان و تسریع در خدمات‌دهی حمل‌ونقل عمومی با هدف کاهش تردد خودروهای شخصی می‌داند. او تأکید می‌کند: «این دستورالعمل‌ها به زیرمجموعه‌های سازمان شهرداری هم اعلام شده است.»
