اختلافات نفتی ایران و غرب

  آرش نهاوندی    

روزنامه نیویورک‌تایمز در تاریخ 7نوامبر 1966(16آبان 1345) یکی از مطالب خود را به اختلافات نفتی میان ایران و غرب اختصاص داد و تیتر زد:«ایران در زمینه نفتی به غرب فشار می‌آورد». به نوشته این روزنامه، دولت ایران، کنسرسیوم نفتی فعال در حوزه نفتی این کشور را به‌منظور افزایش 17درصد تولید نفت در این کشور تحت فشار گذاشته است. دولت ایران توسط دکتر منوچهر اقبال، نخست‌وزیر سابق ایران و رئیس شرکت ملی نفت این کشور طی نامه‌ای به‌طور رسمی خواستار افزایش تولید نفت کنسرسیوم در ایران شده است. دولت ایران به کمپانی‌های عضو کنسرسیوم یک‌ماه فرصت داده این پیشنهاد را مورد بررسی قرار دهند و تصمیم نهایی خود در این زمینه را به شرکت ملی نفت ایران اعلام کنند. در همین راستا دولت ایران تهدید کرده در صورت عدم‌موافقت کشورهای خارجی عضو این کنسرسیوم با افزایش تولید نفت در این کشور، تمامی کمپانی‌های خارجی عضو این کنسرسیوم را از حق اکتشاف در حوزه نفتی ایران محروم کند. علاوه بر این دولت ایران در دور تازه‌ای از تلاش‌های خود کنسرسیوم و در کل کشورهای غربی را به‌طور غیرمستقیم تحت فشار قرار داده است. محمدرضا پهلوی و امیر عباس هویدا، نخست‌وزیر ایران هر دو طی سخنانی در تاریخ 24 اکتبر 1966(2آبان 1345) هشدار داده بودند که درصورت اینکه کمپانی‌های عضو کنسرسیوم زمینه کسب درآمد بیشتر برای دولت ایران را فراهم نکنند، با خطر جدی اقدام یکجانبه دولت ایران مواجه خواهند شد. دولت ایران برای پیشبرد طرح‌های توسعه خود به درآمدهای نفتی بیشتری نیاز دارد. اخیرا منافع کنسرسیوم که پیش‌تر با دولت ایران، قراردادی بر مبنای سود 50-50 بسته بود، به‌دلیل امضای قرارداد دولت ایران با شرکت فرانسوی «ایراپ»(شرکت دولتی فرانسوی اکتشاف و توسعه منابع نفتی)، مورد تهدید قرار گرفته است. بر مبنای این قرارداد که قرار است در مجلس شورای ملی نیز درباره آن رأی‌گیری شود، شرکت ایراپ منابع لازم برای عملیات اکتشافی و درصورت پیدایش نفت، جهت انجام عملیات ارزیابی و توسعه در اختیار شرکت ملی نفت ایران خواهد گذاشت. البته شرکت ملی نفت، مسئولیت مالی کلیه عملیات موضوع این قرارداد را به‌عهده دارد. این کمپانی به‌عنوان عامل دولت ایران، مقادیر معینی از نفت‌خام را از طرف شرکت ملی نفت در بازارهای جهان به فروش خواهد رساند و قسمتی از درآمد حاصل از فروش را بابت استرداد وام‌های مربوط برداشت کرده و قسمت دیگری از این منابع را شرکت ملی نفت ایران برای خرید کالا و خدمات فرانسوی به مصرف می‌رساند.