سایه کرونا برصادرات غیرنفتی

برگزاری مراسم امسال روز ملی صادرات (29مهر ماه) در حالی به آبان‌ماه موکول شده که طبق بررسی آمارهای تجارت خارجی کشورمان، حاکی از سیر نزولی صادرات اغلب اقلام کالایی مشمول سبد صادرات غیرنفتی است. علاوه بر فشار تحریم‌ها، نوسان نرخ ارز، ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های صادراتی، الزام صادرکنندگان به بازگشت ارز حاصل از صادرات برای تامین منابع ارزی کشور نیز ازجمله عواملی بوده که به‌دلیل مشکلات نقل و انتقال ارز برای صادر‌کنندگان مشکل ساز شده است. شاید به همین دلیل است که برخلاف سال‌های گذشته در گزینش این صادرکنندگان نیز ملاک اصلی ایفای 70درصد تعهدات برای بازگشت ارز حاصل از صادرات بوده است. این عوامل موجب شده تا میزان صادرات غیرنفتی کشورمان طی نیمه نخست امسال از نظر ارزش با افت 34درصدی نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته مواجه شود. با حمید زادبوم، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس‌کل سازمان توسعه تجارت ایران گفت‌وگو کرده‌ایم.

با توجه به شیوع کرونا آخرین وضعیت صادرات غیرنفتی طی نیمه نخست امسال چگونه بوده است؟
نه تنها در 6ماهه نخست امسال بلکه در 3 فصل نخست سال 2020میلادی به‌علت شیوع کرونا، میزان تجارت جهانی متاثر از کاهش شدید تقاضا و متعاقب آن افت تولید ناخالص داخلی کشورها سیر نزولی داشته است. اما میزان این کاهش در کشورهای مختلف متفاوت بوده است؛ اما به‌طور کلی بخشی از کاهش آمارهای تجارت جهانی مربوط به شیوع کرونا بوده که کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. علاوه بر کرونا مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی موجب کاهش میزان تجارت خارجی کشورمان طی 6ماهه نخست امسال شده است.

آمارهای تجارت خارجی در نیمه نخست امسال چقدر کاهش یافته است؟
طی 6ماهه نخست امسال ارزش صادرات غیرنفتی به حدود 13میلیارد و 566میلیون دلار رسیده که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل حدود 34درصد کاهش داشته است. میزان واردات کالا طی 6ماهه نخست امسال نیز به 16میلیارد و 783میلیون دلار رسیده که نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی 22درصد و از نظر وزنی 1.3درصد کاهش داشته است. این آمار و ارقام نشان می‌دهد که تجارت خارجی ما با کاهشی مواجه شده که بخش اعظم آن به‌دلیل شیوع کرونا و کاهش حجم تقاضای جهانی مشتریان بوده است، اما در مورد کشورمان از آنجا که با 7کشور مرز زمینی و با 8کشور همسایه دیگر مرز دریایی داریم، به‌دلیل بسته شدن مرزهای کشورمان با کشورهای همسایه طی 2ماهه نخست امسال، با کندی مراودات تجاری مواجه شدیم که از خرداد‌ماه به مرور مشکلات مرتفع شد؛ گرچه هنوز با یکی از کشورها محدودیت‌های تردد مرزی را شاهد هستیم.

 با وجود کاهش ارزش صادرات در کدامیک از بخش‌ها شاهد افزایش صادرات بوده‌ایم؟
 از نظر بخشی با وجود کاهش 34درصد ارزش صادرات غیرنفتی در بخش صنایع کشاورزی و غذایی با رشد حدود 13درصدی ارزش صادرات طی 6ماهه نخست امسال نسبت به‌مدت مشابه سال گذشته مواجه بوده‌ایم. در مورد کشورها نیز شاهد کاهش یا افزایش مبادلات تجاری بوده‌ایم، اما با وجود همه محدودیت‌های ناشی از شیوع کرونا و تحریم‌ها، حجم تجارت خارجی کشورمان طی 6ماهه نخست امسال به 30میلیارد و349میلیون دلار رسیده است. امیدواریم با کاهش محدودیت‌های کرونایی در 6ماهه دوم بتوانیم این کاهش را جبران کنیم؛ هر چند که شرایط شیوع کرونا در نیمه دوم امسال مشخص نیست.

یعنی بیشترین تأثیرپذیری کاهش صادرات غیرنفتی از شیوع کرونا یا تحریم‌ها بوده و عمده‌ترین شرکای تجاری ایران چه کشورهایی بوده اند؟
میزان این تأثیرپذیری خیلی قابل محاسبه وتفکیک نیست، اما با توجه به اینکه طی 6ماهه نخست امسال، تولید کشور چندان تحت‌تأثیر نبوده و میزان صادرات کاهش یافته است، به‌دلیل محدودیت ترددهای ارزی بین ایران و کشورهای همسایه به‌دلیل شیوع کرونا بوده است. از نظر شرکای تجاری نیز به‌ترتیب چین، عراق، امارات متحده عربی، افغانستان، ترکیه و پاکستان طی 6ماهه نخست امسال، بزرگ‌ترین کشورهای هدف صادراتی بوده‌اند و چین، امارات متحده عربی، ترکیه، هند و فدراسیون روسیه شرکای نخست ایران برای واردات بوده‌اند.

اما حتی مراسم امسال نیز تحت‌تأثیر افت صادرات بوده و بازگشت ارز، شرط نخست گزینش صادرکنندگان نمونه بوده است، علت چیست؟
امسال میزان استقبال صادرکنندگان از مراسم روز ملی صادرات و انتخاب صادرکنندگان نمونه نسبت به سال گذشته بیشتر بوده است. کارگروه انتخاب صادر‌کنندگان نمونه براساس مصوبه هیأت وزیران تشکیل شده و براساس شاخص‌هایی که این کارگروه تعیین می‌کند، صادر‌کنندگان نمونه انتخاب می‌شوند. اما یکی از شاخص‌های انتخاب صادر‌کنندگان نمونه این بوده که باید بیش از 70درصد تعهدات ارزی خود را ایفا کرده باشند. حدود 50صادر‌کننده نمونه انتخاب شده و لوح تقدیر آنها آماده شده، اما بنابر مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا برگزاری این مراسم به تعویق افتاده و احتمالا به آبان‌ماه امسال موکول شده است. همچنین علاوه بر تقدیر 3 هفته پیش بانک مرکزی از صادرکنندگانی که بیشترین بازگشت ارز حاصل از صادرات را داشته‌اند، امروز وزارت صنعت مراسمی را برای تقدیر از 39صادرکننده‌ای که در فصول مرتبط به بیش از 10میلیون دلار تعهد ارزی خود در فصول مرتبط سال98و 99عمل کرده‌اند، لوح تقدیر داده خواهد شد، اما این تقدیر به‌معنای مراسم تقدیر از صادر‌کنندگان نمونه نیست.