خطر ترک‌تحصیل در مناطق مرزی و روستایی

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار



هرساله آموزش‌وپرورش با عدد و رقم، همزمان با آغاز ثبت‌نام‌های سال تحصیلی جدید، آمار بازماندگان از تحصیل را اعلام می‌کند. با توجه به مشکلات اقتصادی و بحران کرونا و تعطیلی مدارس و آموزش مجازی که نیاز به ابزاری مانند گوشی، تبلت و سرعت اینترنت قابل‌قبول دارد، به‌نظر می‌رسد آمار بازماندگان از تحصیل در سال جدید افزایش یافته است. در مهر‌ماه امسال حرف و حدیث‌ها درباره بازماندگان از تحصیل در فضای مجازی بسیار پررنگ‌تر از قبل بود، چرا که امسال دانش‌آموزان به‌خاطر کرونا از تحصیل حضوری در مدارس محروم شدند و کسانی قادر به حضور آنلاین در فضای مجازی هستند که گوشی موبایل تا حدودی پیشرفته و تبلت داشته باشند.




15میلیون ثبت‌نامی در سال تحصیلی مهر
بیش از 15میلیون دانش‌آموزان در سال تحصیلی جدید ثبت‌نام کرده‌اند که حدود 8میلیون و 477هزار نفر آنها در دوره ابتدایی مشغول به تحصیل شده‌اند. یک میلیون و 523هزار کلاس اولی تا امروز ثبت‌نام شده‌اند که نسبت به سال گذشته، هم در دوره ابتدایی و هم کلاس اولی افزایش ثبت‌نام را نشان می‌دهد. رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش‌وپرورش ضمن ارائه این آمار و اطلاعات درباره این پرسش که با توجه به آمار ثبت‌نامی‌ها چه تعداد در مهر از دایره آموزشی جا مانده‌اند می‌گوید: «همکاران ما در حال انجام محاسبات هستند و وقتی که نهایی شود آن را اعلام می‌کنیم. اما هم‌اکنون آماری در دست نداریم که بخواهیم براساس آن نظر بدهیم».
او به شرایط خاص مناطق روستایی و مرزی کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «با اینکه با همکاری سازمان‌ها و ارگان‌هایی که قول مساعدت برای خرید تبلت و تلفن همراه داده بودند توانسته‌ایم بخشی از نیازهای مناطق محروم را مرتفع کنیم، اما این مناطق با چند مشکل عدیده برای آموزش از راه دور مواجه هستند و دانش‌آموزان مناطق مرزی و روستایی بیشتر از سایر مناطق در خطر ترک‌تحصیل هستند و بهتر است مدارس در این مناطق به شکل حضوری باشد. ابتدا به ساکن باید گفت تعدادی از دانش آموزان در مناطق روستایی و عشایری در خانواده هایی زندگی می کنند که به دلیل سطح پایین تر تحصیلات اطلاعات کافی در مورد امکانات و بسترهای اینترنتی ندارند، لذا این دانش آموزان حتی در صورت داشتن تبلت و گوشی هوشمند هم آنطور که باید نمی توانند از حمایت والدین در زمینه آموزش مجازی برخوردار شوند.
مشکل دوم کمبود امکانات و نبود اینترنت پرسرعت و گاه قطعی مکرر است که بازهم کار آموزش از راه دور را برای دانش‌آموزان این مناطق سخت می‌کند. در بسیاری از این مناطق حتی اگر مدرسه هم تعطیل باشد کودکان به بهانه بازی دور هم جمع می‌شوند و در این بین فقط تنها چیزی که وجود دارد این است که از آموزش حضوری محروم مانده‌اند. از آنجا که اکثر مناطق مرزی و روستایی تا حدودی در وضعیت سفید قرار دارند بهتر دیدیم تا آموزش در این مناطق به شکل حضوری باشد، وگرنه این دانش‌آموزان از دایره تحصیل خارج می‌ماندند که این مسئله به دور از عدالت آموزشی بود».

پایبندی به یک اصل
این اصل در تمام دنیا برقرار است که هیچ آموزشی جایگزین آموزش حضوری نمی‌شود. تجربه همه کشورهای دنیا از کرونا اثبات کرده که دانش‌آموزان برای آموزش نیاز به حضور فیزیکی در فضای بیرون از خانه دارند و ماندن در خانه فاجعه‌های زیادی را به‌بار می‌آورد. از طرف دیگر نرفتن به مدرسه موجب چاقی، بی‌تحرکی، به‌هم خوردن تنظیم خواب، افزایش خشونت، بهانه‌گیری‌های بی‌مورد و... می‌شود. کودکان ارتباطات خود را با دوستان از دست می‌دهند؛ به‌ویژه در خانواده‌های امروزی که فرزندان کمی دارند و بچه‌ها از طریق مدرسه مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی را یاد می‌گیرند. بر همین اساس هم بود که عده‌ای از والدین با بازگشایی مدارس در مهرماه و آموزش حضوری موافق بودند. البته بعضی والدین هم با انتقادهای تند خود در فضای مجازی این اقدام آموزش‌وپرورش را عجولانه و از سر بی‌تدبیری در شرایط کرونا دانستند. حکیم‌زاده درباره این موضوع می‌گوید: «تمام تصمیمات ما با هماهنگی ستاد ملی کرونا و وزارت بهداشت است. قبل از بازگشایی مدارس هم جلسات متعددی را با وزارت بهداشت داشتیم و در جلسه‌ای هم که قبل از بازگشایی داشتیم همکاران ما در وزارت بهداشت تأکید کردند با توجه به اینکه شرایط مناطق سفید، زرد و قرمز ممکن است به سرعت تغییر وضعیت دهند، بنابراین نمی‌توان به این مبناها استناد کرد. در آغاز سال تحصیلی جدید، آموزش و پرورش موظف شد تمام پروتکل‌های سختگیرانه را در همه مناطق اجرا کند تا امکان بازگشایی مدارس فراهم باشد. حتی در مناطق کم جمعیت روستایی هم که جزو مناطق سفید هستند، دانش‌آموزان را ملزم به زدن ماسک کردیم و تأکید کردیم اگر تعداد دانش‌آموزان زیاد است حتما فاصله‌گذاری‌های اجتماعی رعایت شود. کاری که ما انجام دادیم مشابه حرکتی بود که در دنیا اتفاق افتاده بود و مدارس در همه جای دنیا بازگشایی شده بود و همچنان هم با وجود اینکه ما تعطیل کرده‌ایم آنها به فعالیت خود ادامه می‌دهند». 

وسواس خانواده‌ها بیشتر شده است
یک بُعد دیگر فاجعه‌های آموزشی که شاید بیشتر در مهر‌ماه به چشم آمد و درباره آن بحث و واکنش‌هایی دیده شد وسواس و حساس‌شدن خانواده‌ها به حضور فرزندان در مدرسه بود که معتقد بودند پروتکل‌های بهداشتی از سوی کودکان رعایت نمی‌شود. البته انتشار عکس‌های بسیاری از حیاط مدارس و حتی کلاس‌ها در فضای مجازی و به تصویر کشیدن دانش‌آموزانی که ماسک نداشتند یا در خطرناک‌ترین حالت ممکن در حال تعویض ماسک خودشان با دوست بغل دستی‌شان بودند هم به این وسواس‌ها برای حضور نیافتن در مدرسه دامن زد و عده‌ای ترجیح دادند فرزندشان مدتی مدرسه را ترک کند تا مجبور به حضور در این فضا نباشد.
معاون وزیر رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی از سوی دانش‌آموزان را رد می‌کند و می‌افزاید: «بازدیدهای ما و بازدیدهای وزارت بهداشت به هیچ عنوان این شایعات را تأیید نمی‌کند، چرا که کودکان کشور حدود 8‌ماه است که در معرض دریافت اخبار کرونا هستند و تجربه ماسک‌زدن را در این مدت داشته‌اند. البته به این نکته هم اشاره کنم که در خیلی از کشورها برای کودکان کمتر از 12سال به هیچ عنوان زدن ماسک در داخل مدرسه الزامی نیست، ولی ما جزو کشورهایی هستیم که زدن ماسک را برای تمام رده‌های سنی آموزشی الزامی کردیم. اینکه والدین دچار حساسیت شده‌اند طبیعی است و ما نیز در دستورالعمل‌هایمان نقش مهمی برای خانواده‌ها درنظر گرفته‌ایم و مرتب اعلام کرده‌ایم که خانواده‌ها نیز می‌توانند حضور داشته باشند و نظارت کنند. باید به این نکته توجه شود که حضور کودکان در مدرسه یک انتخاب نیست، حتی کشورهایی که آمار ابتلای روزانه در آنها بالاست و تلفات کرونای بیشتری نسبت به ما داشتند به‌دلیل آسیب‌هایی که تعطیلی مدارس به روان کودکان وارد می‌کند بحث بازگشایی مدارس را جدی گرفته‌اند. به‌عنوان مثال در انگلستان اعلام کرده‌اند مدارس آخرین جایی هستند که بسته می‌شوند و نخستین جایی هستند که باز می‌شوند. صدراعظم آلمان هم گفته بود کودکان در مدارس اولویت ملی برای ما هستند و مواردی از این دست که بازگرداندن کودکان به مدارس را یک مسئولیت اخلاقی می‌پندارند. این گفته‌ها و تأکیدات نشان می‌دهد آسیب‌های آموزش از راه دور خیلی زیاد است».